بهار نیوز - آيا دود سفید از ژنو 3 دیده می‌شود؟

گروه سياسي: مذاکرات ایران و 1+5 عصر چهارشنبه با ناهار کاری محمد جواد ظریف و کاترین اشتون نمایندگان ایران و 1+5 در حالی آغاز شد که چشم‌ها به دفتر نمایندگی ایران در ژنو است که آیا "دود سفید" از آن بیرون می‌آید یا خیر!

ایران و 1+5 قرار است پس از 10 روز وقفه در مذاکرات، روز چهارشنبه آخرین دیدگاه‌ها و نظرات هماهنگ شده با پایتخت‌های‌شان را درباره متن تفاهمی که در مذاکرات قبلی اصلاحیه‌هایی به آن اضافه شد با یکدیگر در میان بگذارند. بر اساس توافق دو طرف در مذاکرات قبلی این دو از مذاکرات دو روزه است اما احتمال طولانی شدن آن نیز وجود دارد. هم‌چنین درباره این که نشست معاونان وزیران خارجه ایران و 1+5 در چه سطحی برگزار شود، در ناهار کاری تصمیم‌گیری خواهد شد. بر خلاف مذاکرات قبل فضای حاکم بر مذاکرات ژنو 3 به شکلی "مبهم" اما "جدی" پیش می‌رود. نه تنها رسانه‌های خارجی بلکه مذاکره‌کنندگان هر دو طرف نیز به شکلی محتاطانه حرکات طرف مقابل را دنبال می‌کنند.

ایران و 1+5 سخت‌ترین مذاکرات را در ژنو 2 در سه روز سخت کاری در شکل و ماهیت و با حضور وزیران خارجه دو طرف تجربه کردند. در حالی که شواهد حاکی از توافق میان دوطرف و پررنگ شدن احتمال امضای بیانیه مشترک بود، مذاکرات بدون دست یافتن به نتیجه‌ای مشخص پایان یافت. خبر حضور وزیر خارجه آمریکا در مذاکرات که به نظر بدون هماهنگی با دیگر اعضای 1+5 بود، صحنه مذاکرات را تغییر داد. وزیران خارجه سه کشور اروپایی و روسیه و هم‌چنین معاون وزیر خارجه چین با وجود دوری راه و برنامه‌هایی که داشتند به سرعت خود را به ژنو رساندند تا از "آتش بازی" آخر کار عقب نمانند. اما حضور لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه که به سرعت و پیش از جان کری خود را به ژنو رساند صحنه مذاکرات را به نفع خود چرخاند به شکلی که جان کری همتای آمریکایی‌اش هم نه تنها نتوانست در این روند تغییری صورت دهد تا توافق به امضا برسد بلکه از مواضع فرانسه حمایت کرد. در هر حال مذاکرات ژنو 2 از سوی فرانسه به بن‌بست کشیده شد. ایران اقدام فرانسه و 1+5 را "کارشکنی" و "زیاده‌خواهی" خواند و نسبت به نحوه مذاکراتی که در دقیقه 90 یکی از کشورها مواردی را به متن اضافه می‌کند انتقاد کرد.

از سویی آمریکا ضمن حمایت از مذاکرات و تاکید بر پیشرفت در آن در واکنش به انتقادهای زیادی که متوجه فرانسه شده بود از موضع این کشور حمایت و مواضع پاریس را هماهنگ با دیگر کشورهای 1+5 عنوان کرد. در این میان کشورهای دیگر عضو گروه 1+5 (روسیه، چین، آلمان و انگلیس) در عمل سکوت اختیار کرده و صرفا نظاره‌گر بودند. اقدام آمریکا در حمایت از فرانسه در حالی بود که پاریس به اقدامات و تلاش‌هایش برای ایجاد مانع بر سر هر نوع توافق با ایران در 10 روز گذشته تلاش جدی کرده است. از این رو کارشناسان معتقدند، اگر َآمریکا واقعا به دنبال حل مساله است و با متن پیشنهادی روی میز مذاکرات ژنو مشکلی ندارد و به دنبال امتیاز گرفتن بیش‌تر از ایران نیست باید در این 10 روز نسبت به راضی کردن فرانسه اقدام می‌کرد که هیچ شواهدی در این زمینه حداقل در فضای رسانه‌یی وجود ندارد. در حال حاضر فرانسه سرسخت‌ترین رویکرد را در قبال توافق با ایران در گروه 1+5 و آمریکا سازنده‌ترین رویکرد را نشان داده است. برخی کارشناسان هم‌چنان به سناریوی "پلیس بد، پلیس خوب" در این چارچوب معتقدند. با این وجود به نظر می‌آید هیات مذاکره کننده ایرانی به این سناریو چندان اعتقادی ندارند.

یک دیپلمات عضو هیات ایرانی درباره رویکرد فرانسه و سناریوهای مطرح دراین مورد به خبرنگار ایسنا گفت: یا فرانسه به اصرار و فشار رژیم صهیونیستی خواست جلو تفاهم را بگیرد که موفق شد یا با هماهنگی آمریکا خواست ایران را به دادن امتیازات بیش‌تر وادارد کند که ناموفق بود. به نظر می‌آید ایران قادر نیست درباره پذیرش موارد اضافه شده به متن تفاهم انعطاف لازم را داشته باشد، چرا که این موارد بعضا در چارچوب خطوط قرمز ایران قرار دارند. فرانسوا اولاند، رییس‌جمهور فرانسه روز دوشنبه در سرزمین‌های اشغالی گفت: فرانسه خواهان یک توافق موقت است، ولی بر مبنای چهار نکته. اولین درخواست این است: هم‌اکنون همه تاسیسات هسته‌یی ایران را تحت نظارت‌های بین‌المللی قرار دهید. نکته دوم: غنی‌سازی 20 درصدی اورانیوم را به حالت تعلیق درآورید. سوم این‌که ذخایر فعلی را کاهش دهید. و در نهایت ساخت راکتور (آب سنگین) اراک را متوقف کنید.

ایران همواره اعلام کرده است که راکتور تحقیقاتی اراک از خطوط قرمزش است هرچند با وجود فعالیت‌های متعدد مجموعه آب سنگین اراک، مشخص نیست منظور فرانسه کدام فعالیت است. ایران و 1+5 در دو دور مذاکرات قبلی و نیز مذاکرات کارشناسی وین بر روی متن یک تفاهم کار کرده‌اند که به نظر بر روی 10 تا 15 مورد از مسایل مطرح در آن اختلاف است، اما سه الی چهار مورد از همین موارد ظاهرا بیش‌تر اختلاف برانگیز هستند. یک دیپلمات ایرانی دراین باره اعلام کرد که اگر اختلاف‌نظرها بر روی این سه چهار مورد برطرف شود، تفاهم بر روی موارد دیگر آسان خواهد بود. امضای بیانیه مشترک و توافق بر روی آن بیش از آن که معطل رای و نظر کشورهای اروپایی، چین و روسیه باشد در گروه اراده قوی آمریکا برای حل مساله و رسیدن به راه‌حلی در این باره است، چرا که فقط آمریکا می‌تواند ضمن جلوگیری از تندروی‌های داخلی خود، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی و دیگر هم‌پیمانانش را در این مسیر همراه سازد. در چنین صورتی است که اختلاف‌نظرها بر روی مسایل کلیدی متن مورد مذاکره قابل حل و فصل و توافق خواهد بود.

ایران و 1+5 در مذاکرات "ژنو 2" قبل از آن که فرانسه مواردی را به متن اولیه توافق شده اضافه کند، نسبت به استفاده از عبارات و کلماتی خاص در متن بیانیه مشترک که منافع هر دو طرف را تامین کند و به ویژه پاسخ گوی افکار عمومی هر یک از دو طرف باشد اختلاف نظر داشتند که با اصلاحیه فرانسه در عمل اختلاف نظرها علاوه در شکل به محتوا هم کشیده شد. به نظر می‌رسد مهم‌ترین اختلاف نظر میان دو طرف قبل از کارشکنی فرانسه، بر سر چگونگی به کار بردن موضوع "غنی‌سازی" در بیانیه مشترک بوده است. اظهارات مقامات ایران و آمریکا نشان می‌دهد که دو طرف بر روی این که ایران بتواند به غنی‌سازی خود ادامه دهد توافق کرده‌اند. اما هر کدام بر پایه استدلال و تفسیرشان از ماده 4 معاهده ان.پی.تی درباره آن قضاوت می‌کنند.

ایران معتقد است پذیرش فعالیت‌های غنی‌سازی در خاکش تایید کننده "حق" او طبق ان.پی.تی است و ماده 4 مرجعی است که این حق را به کشورهای عضو معاهده داده است و 1+5 صرفا باید به این حق احترام بگذارند. اما وزیر خارجه آمریکا دیدگاه دیگری دارد. جان کری معتقد است "هیچ حقی در ان.پی.تی به طور مشخص درباره غنی‌سازی وجود ندارد." به تعبیر دیگر کشورها حق "ذاتی" برای غنی‌سازی ندارند. آمریکایی‌ها و کشورهای دارنده سلاح هسته‌یی بر این نظرند که غنی‌سازی روندی است که می‌تواند به ساخت سلاح هسته‌یی منجر شود بنابراین کاربرد صلح‌آمیز محسوب نمی‌شود. در هر حال به نظر می‌آید 1+5 "انجام" یا "اعمال" غنی‌سازی در ایران را پذیرفته است نه آن چه به عنوان "حق" ایران دنبال می‌کند. جمهوری اسلامی ایران در این‌باره بر این نظر است که حق غنی‌سازی بر اساس ان.پی.تی غیرقابل انفکاک است و نیازی نیست که 1+5 آن را به رسمیت بشناسد بلکه انتظار است تنها به آن احترام گذاشته و آن را بپذیرند.

محمد جواد ظریف نیز دراین باره گفته است که «حق غنی‌سازی ایران نیازی به به‌رسمیت شناخته شدن ندارد، زیرا حقی است که بر اساس ان.پی.تی غیر قابل انفکاک است. آن‌چه که ما توقع داریم، احترام به اجزای این حق ایران است. ایران در سال‌های گذشته این حق خود را اعمال کرده است، اما متاسفانه مورد احترام واقع نشده و علاوه بر آن از طریق اعمال برخی تحریم‌ها تضییقاتی هم برای ایران ایجاد کرده‌اند.»ظریف ادامه داد: ما حق غنی‌سازی ایران را نه تنها غیرقابل مذاکره می‌دانیم، بلکه هیچ ضرورتی برای شناسایی آن به عنوان یک "حق" نمی‌بینیم و همه کشورها باید به آن احترام بگذارند.