طرح مترو اهواز پس از ۱۵ سال به کجا رسید؟

نزدیک به ۱۵ سال از آغاز عملیات ساخت خط مترو اهواز می‌گذرد و این در حالی است که تاکنون شهروندان اهوازی حتی رنگ آن را هم ندیده اند. طرح احداث ساخت ۴ خط قطار شهری اهواز در سال ۱۳۸۰ پس از ۸ سال مطالعه و تحقیق سرانجام به پایان رسید و قرار بود بعد از ۱۲ سال به بهره برداری برسد، اما آنچه تاکنون عملا اتفاق افتاده تنها وعده پشت وعده بوده است.اوایل تیرماه امسال بود که موسی شاعری شهردار اهواز از لغو قرارداد شرکت کیسون، مجری طرح قطار شهری اهواز و غیر قابل بازگشت بودن آن خبر داد. او همچنین کارکرد شرکت کیسون را ۲۴۰ میلیون تومان اعلام کرد در حالی که این شرکت «تاکنون ۳۵۰ میلیارد تومان نیز تعدیل دریافت کرده است» و بابت همان کارکرد ۲۴۰ میلیاردی قصد دارد «یکهزار و ۴۰۹ میلیارد تومان دیگر هم بگیرد.» مدیرعامل کیسون در واکنش به این خبر گفت: شهرداری اهواز نمی‌تواند به تنهایی قرارداد را فسخ کند.اما همین خبر کافی بود تا این سوال مطرح شود که میلیارد‌ها تومان سرمایه، طی ۱۵ سال فعالیت شرکت کیسون کجا رفته است، در حالی که روند پیشرفت این طرح کمتر از ۳۰ درصد بوده است. بیشتر شهروندان اهوازی با نرده‌های آبی شهر آشنا هستند که با عنوان تکمیل طرح ساخت مترو هر چند وقت یکبار پیرامون میدان‌های مهم شهر چیده و پس از مدتی برچیده شده و عملا اتفاق خاصی را شاهد نبودند.راه اندازی طرح قطار شهری در شهر‌هایی همچون اصفهان و مشهد که سال‌ها پس از آغاز طرح مترو اهواز کلید خوردند، حالا افتتاح شده و مورد استفاده قرار گرفتند. لازم به ذکر است که کارگران متروی اهواز نیز نسبت به حقوق معوقه خود معترض هستند. طرح قطار شهری اهواز همواره با مشکلاتی نیز مواجه بوده است. خاک اهواز به دلیل جلگه‌ای بودن آن مرطوب و مترو اهواز در آب غوطه ور است که این مسئله زمین شناسی استفاده از بتن‌های محکم را در زیر زمین می‌طلبد.

در نبود مترو اهواز، وضعیت حمل نقل عمومی چگونه است؟
علی اصغر قوچانی مدیرکل و دبیر اسبق شورای پدافند غیرعامل استان خوزستان در سال ۱۳۹۲ با اشاره به مسائل زمین شناسی، استفاده چند منظوره از خدمات شهری را از مزیت‌های قطار شهری متروی اهواز دانست. این کلانشهر مساحتی یکهزار متر مربعی دارد و همین گستردگی موجب سخت بودن تردد در شهر شده است، بنابراین بسیاری از مردم برای رفت و آمد به محل‌های مورد نظر مجبور به استفاده از خودرو‌های شخصی هستند.سیستم حمل و نقل عمومی اهواز مطلوب نیست و شهروندان اهوازی آن را «افتضاح» خوانده و لایق خود نمی‌دانند. اتوبوس‌ها فرسوده و بعضا از رده خارج هستند. نبود سیستم گرمایشی و سرمایشی در تابستان داغ و زمستان سوزناک در برخی اتوبوس‌ها و تک هسته‌ای بودن این شهرستان نیز برهانی برای استفاده مردم از ماشین شخصی شده است. خیابان سلمان فارسی و منطقه نادری به عنوان هسته شهر بوده و تمامی خطوط واحد اتوبوسرانی به آنجا ختم می‌شوند.همه این نکات لزوم توجه بیشتر به وجود مترو را در شهر اهواز می‌طلبد تا هم از بار ترافیکی کلانشهر کاسته شود و هم کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی که آلاینده‌های محیط زیستی هستند را در پی داشته باشد. اما حالا و پس از گذشت بیش از یک دهه از قرارداد قطار شهری اهواز، شهرداری معتقد است که کیسون کار نمی‌کند و قصد فسخ قرارداد را دارد و در همین حال شرکت کیسون می‌گوید پول باشد، کار را هم انجام می‌دهیم. اما روایت را از زبان مسئولان بخوانید.

توقف طرح قطار شهری اهواز و اعتصابات کارگری
شهرام شاهین زاده مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز  با بیان اینکه حدفاصل سال‌های ۹۰ تا ۹۴ که حفاری تونل‌ها آغاز شد طی این مدت ۱۳ اعتصاب کارگری با مدت زمان متوسط یک ماهه انجام شد و تاخیرات زیادی در اجرای طرح ایجاد کرد، گفت: جدای از آن نیز طرح پیشرفت کندی داشت، به نحوی که در پایان سال ۹۴ نامه‌ای از سوی وزیر کشور خطاب به معاون اول رئیس جمهور مبنی بر رفع معضل و مشکل طرح خط یک قطار شهری اهواز نوشته می‌شود که آن را در «خلع ید پیمانکار» و «فسخ پیمان» می‌بیند.او افزود: در نهایت، اما تصمیمات مدیریتی اخذ می‌شود که شرکت کیسون کار را ادامه دهد، در مقطعی کار به کندی آغاز شده، اما پس از سال ۹۴ تا اواخر ۹۵، طرح قطار شهری اهواز تقریبا متوقف شده بود و اعتصابات کارگری نیز وجود داشت. بعدا با پیگیری‌های استانداری، پیمانکار عملیات را به صورت مقطعی در نیمه دوم سال ۱۳۹۶ با مبالغ قابل توجهی که به وی پرداخت شد، شروع کرد.شاهین زاده بیان کرد: طی این مدت آب بندی تونل‌ها و حدود ۲ هزار ۸۰۰ متر ریل گذاری انجام شد و از دی ماه سال ۱۳۹۶ تا اواسط اسفند ۹۶ حدود کمتر از یک کیلومتر حفاری تونل انجام شد. این اقداماتی است که از سال ۹۴ تا ۱۵ اسفندماه ۹۶ شرکت کیسون عملیاتی کرده و پس از آن طرح کاملا متوقف شد و مجددا شاهد اعتراضات کارگری با مدت زمان طولانی‌تر و شدت بیشتر بودیم که معضلات اجتماعی و امنیتی را برای اهواز در پی داشت.

عملکرد پیمانکار قطار شهری اهواز چگونه بود؟
مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز با ذکر این نکته که پس از آن در تاریخ سوم مهرماه ۱۳۹۷ جلسه‌ای با حضور شهرداری و شرکت کیسون در استانداری خوزستان برگزار شد و خروجی آن یک صورت جلسه بود، اظهار داشت: این صورت جلسه که شامل چند بند بوده است؛ در بند نخست آن ذکر شد که طرفین پذیرفتند تا مسئله به شورای عالی فنی برود و کارفرما آن را مشروط به آغاز عملیات از سوی پیمانکار دانسته بود. در بند دوم این صورت جلسه نیز تاکید شده بود که پیمانکار باید بلافاصله و بدون فوت وقت کار را آغاز نماید، که در ادامه شروع نشد.این مقام مسئول با اشاره به ورود دین پرست نماینده وزیر، به موضوع قطار شهری اهواز و دعوت از طرفین دعوی، ادامه داد: گزارش صورت جلسه سوم مهرماه سال ۱۳۹۷ به نماینده وزیر ارائه شد که اعتقاد داشت؛ کامل و فصل الخطاب است، اما چرا از سوی پیمانکار انجام نشده است؟ که در این میان پیمانکار نیز دلایل خود را در این خصوص عنوان می‌کرد و در نهایت قرار بود ظرف ۳ روز شرکت کیسون پاسخ خود را مبنی بر تمایل برای ادامه روند کار و یا خلاف آن اعلام کند، اما علی رغم دستور نماینده وزیر کشور اقدامی از سوی پیمانکار صورت نگرفت.

قرارداد اجرای طرح متروی اهواز با شرکت کیسون منتفی شد؟
شهرام شاهین زاده بیان داشت: در نهایت پس از صورت جلسه که نتیجه‌ای از آن عاید نشد، مکاتباتی با شرکت کیسون انجام شد که چرا آغاز به کار نمی‌کنند؟ اما پاسخ‌ها نشان دهنده نبود عزم برای عملیاتی شدن کار‌ها بود. نهایتا گروه حقوقی از سوی شهردار اهواز کار خود را آغاز کرد و به هیئت مدیره سازمان قطار شهری ارجاع و سپس فسخ پیمان با تایید استانداری به تصویب رسید و از دیدگاه ما قرارداد منتفی است.مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز با اشاره به اطلاعات درج شده در تارنمای شرکت کیسون در خصوص پیشینه پیمانکار قطار شهری اهواز گفت: ظاهرا شرکت کیسون عملیات‌های فرعی برای پیمانکار‌های دست دوم انجام داده بود و هرگز نیز طرح کامل را برعهده نداشتند، هر چند این قرارداد مربوط به ۱۵ سال پیش است و شرکت مجری طرح مترو اهواز هنگام ورود، با توجه به انجام کار‌های ساختمانی بزرگ، به نظر صلاحیت بر عهده گرفتن طرح قطار شهری اهواز را داشت و امتیازات لازم را هم به دست آورده بود.

ادعا‌های شرکت کیسون از نظر شهردار اهواز
موسی شاعری شهردار اهواز در خصوص چگونگی فسخ قرار داد گفت: ما به منظور تامین خواسته‌های شرکت کیسون به دنیال تامین مالی طرح رفتیم و محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور نیز طرح قطار شهری اهواز را در اولویت قرار داد، اما شرکت کیسون به دنبال کار نیست. در صورت جلسه‌ای تعهد شد که داوری انجام شده و اختلافات به شورا عالی فنی برود. در بند دوم نیز ذکر شد تا کارگاه‌ها فعال شوند، اما انجام نشد و در نتیجه ما نیز قرارداد را یک طرفه فسخ کردیم.او افزود: دین پرست معاون اقتصادی وزیر کشور در تاریخ هفتم آبان ماه به اهواز آمد و با حضور شرکت کیسون توافق شد که اختلافات کنار گذاشته شود و تمکین ما به شورای عالی فنی باشد، اما طی این مدت قرار شد تا شرکت کیسون کارگاه‌ها را ظرف ۱۰ روز راه اندازی کند و به فوریت صورت وضعیت‌ها پرداخت شوند، اما عملیات دوباره آغاز نشد.شاعری با بیان اینکه شرکت کیسون قرار بود در آغاز شروع به کار او در سمت شهرداری ۳۰۰ میلیارد تومان بگیرد، اما حالا به یکهزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است، بیان کرد: آنها سندی برای ادعا خود ندارند و ما تنها شاهد پیش نرفتن کار بودیم. می‌گویند برخی کار‌ها در طرح مطرح نشده، اما شرکت انجام داده است در حالی که عملا چنین نبوده است، مثلا قرار بود برخی خطوط روی زمین به زیر زمین برود در حالی که اجرایی نشد و تنها در حد ادعا است.

فسخ قرارداد قطار شهری اهواز قانونی است؟
شهردار اهواز با «فاجعه» خواندن طرح قطار شهری اهواز اظهار داشت: نظر همه ارکان سازمان قطار شهری و استانداری مبنی بر فسخ قرارداد بوده است و لغو پیمان قطار شهری اهواز قانونی، قطعی و از سوی ما به شرکت کیسون ابلاغ شده است. هر چند آنها سعی دارند بمانند و اینجا این سوال مطرح می‌شود که اگر به گفته مدیران شرکت کیسون کارفرما خوب نیست، چرا قصد ماندن دارند؟این مقام مسئول با ادعای این مسئله که به پایان رساندن خط یک از فاز یک طرح قطار شهری اهواز تنها به یک سال زمان نیاز دارد، ادامه داد: هر چند امروز هزینه اتمام طرح سر به فلک گذاشته است. در آغاز ۷۳۰ میلیارد تومان برآورد می‌شد و حالا بالای ۱۸ هزار میلیارد تومان شده است ضمن آنکه شهر ما نازیبا شده و به فضا سبز آسیب رسیده است و شرکت کیسون باید کارگاه‌ها را تحویل بدهد.

اگر کیسون طرح قطار شهری اهواز را رها نکند، چه می‌شود؟
موسی شاعری با بیان اینکه ما به دنبال «منافع مردم» هستیم و حالا معتقدیم کار انجام نمی‌شود در نتیجه قرارداد را یک طرفه فسخ کردیم، تصریح کرد: شرکت کیسون باید بپذیرد که در این طرح شکست خورده است و در صورتی که کارگاه‌ها را تحویل ندهد و طرح قطار شهری اهواز را رها نکند، به سمت دعوای حقوقی خواهیم رفت تا کار از سوی قوه قضاییه به صورت قهری پیش برود.

قطار شهری اهواز شرکت کیسون را پای میز محاکمه کشاند
محمدرضا انصاری، رئیس هیئت مدیره شرکت کیسون در پاسخ به این سوال که علت تاخیر بیش از اندازه در راه اندازی مترو اهواز چیست؟  گفت: این طرح برای اجرای ۵ ساله تهیه و تدوین شده بود و با توجه به نیرو‌های فنی و ماشین آلات می‌توانست در مدت زمان معین شده به سرانجام برسد، اما «کمبود منابع مالی کارفرما و شهرداری اهواز» موجب به درازا کشیدن احداث طرح مترو اهواز شد.او با ادعای این مسئله که شرکت کیسون «بزرگترین» و «موفق ترین» پیمانکار کشور است، افزود: تاکنون در سرتاسر ایران و خارج از جمهوری اسلامی ۱۲۶ طرح موفق را انجام داده ایم و در حال عملیاتی شدن دیگر پروژه‌ها هستیم. برای مثال پارسال ۴ پروژه موفق بالاترین کیفیت جهان را کسب کردیم و برای پروژه قطار شهری اهواز نیز «کم نگذاشتیم.» تا ۳ رسال پیش یکهزار و ۷۰۰ متر از زیر رودخانه کارون که آب و ماسه روان دارد با یک سانتی متر خطا رد شدیم که یک رکورد جهانی است، اما در این هیاهو مسکوت ماند و خفه شد.انصاری با بیان اینکه منابع مالی تامین شده برای شرکت کیسون به مراتب پایین‌تر از سایر طرح‌های مشابه در کشور است، بیان کرد: ما علت آن را نمی‌دانیم و در صورتی که هزینه‌ها تامین شود، ما نیز فعالیت را شروع می‌کنیم. لازم به ذکر است که ما تا حدودی می‌توانیم به جای شهرداری اعتبار قرض کنیم و چنین هم کرده ایم تا بلکه هزینه پروژه تامین گردد.

مشکلات طرح قطار شهری اهواز از دیدگاه پیمانکار
رئیس هیئت مدیره شرکت کیسون در خصوص صورت جلسه به تاریخ سوم مهر ماه ۱۳۹۷ اظهار داشت: در آن جلسه ما امیدوار شدیم که کارفرما حمایت می‌کند و ما نیز نیرو‌های خود را فرستادیم، اما به دلیل بدهی به کارگران و نگهبانان موفق به بازگشایی محل نشدیم، سپس به شهرداری اطلاع دادیم، پس از آن شهردار به تهران نامه زد تا اعتبار آن تامین شود، اما تا اسفند ماه این پول تامین نشد و شهرداری خود درگیر کمبود منابع است.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه مبلغ تامین پروژه طی دوره‌ای ۱۰ میلیارد تومان است و تاکنون تنها ۳ میلیارد تومان آن تامین شد ادامه داد: این یکی از مشکلات است که باید رفع شد. اما این مسئله موجب شد تا همه گناهان به گردن پیمانکار بیفتد و «حتی مردم نیز از آن حمایت کنند» در حالی که این دست مسائل ختم به پروژه نخواهد شد. امروزه ما با نصف مبلغ سایر پروژه‌ها در دیگر شهر‌ها مشغول به کار هستیم در حالی که همان مبلغ نیز تامین نشد.محمد رضا انصاری تصریح کرد: ما کار‌ها را انجام می‌دهیم، اما نصف هزینه ها را دریافت می‌کنیم که این مسئله موجب اختلاف شده است، هر چند دیگر اختلاف هم نیست، زیرا در اختلاف افراد می‌توانند از ادعا‌های خود دست کشیده و مسئله را به نهاد ثالث بسپارند که ما نیز چنین درخواستی را داده ایم، اما تاکنون رسیدگی نشده است. اگر ما ادعا داریم که خسارتمان یکهزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است توقع نداریم که فورا پرداخت شود، بلکه انتظار ما فرستادن آن به یک نهاد ثالث برای رسیدگی است.

فسخ قرارداد طرح مترو اهواز از سوی مراجع قانونی ابلاغ شد؟
او با کنایه گفت: نمی‌شود از شرکت کیسون غول ساخت تا به مردم نشان دهیم که ما برای شما کار می‌کنیم. اگر با اتکا به قانون اقدامات انجام شود، کار‌ها پیش می‌رود، اما با هیاهو، تنها مقبولیت موقت مردم بدست می‌آید. شرکت کیسون هر آنچه برای خود ادعا کرده با مدارک موجود لایحه شده و به شورای عالی فنی می‌فرستد. این نهاد بر اساس قانون بالاترین مرجع رسیدگی به این دست اختلافات است و هر چه در آنجا تایید شود ما نیز قبول داریم.انصاری ادامه داد: پیمانکار از طولانی شدن طرح نه تنها سود نمی‌برد بلکه ضرر هم می‌کند. طی این مدت که طرح تعطیل شده بود ما در حال پرداخت هزینه بودیم و درصورتی که هزینه استهلاک بالا برود ما نیز متضرر می‌شویم. هر زمان پول تامین شود، ما نیز خسارت نمی‌دهیم و این مسئله دلیل زیان ما است. ۱۴۰ نگهبان در محل کارگاه‌ها حضور دارند و باید حقوق آنان تامین شود.رئیس هیئت مدیره شرکت کیسون در خصوص لغو قرار داد یک طرفه از سوی شهرداری بیان داشت: ما فسخ قرار داد را غیر قانونی می دانیم، زیرا مراجع قانونی آن را ابلاغ نکردند. ما رها کردن کار را در نیمه قبول نداریم و بابت نامه نیز شکایت نمی‌کنیم، زیرا قانونی نیست. هر چند اگر از مراجع قانونی پیگیری شود ما نیز از جنبه قانونی مسئله را پیگیری خواهیم کرد.این مقام مسئول اظهار کرد: تنها تقاضای ما رسیدگی به این مسئله از سوی یک مرجع ثالث است و این همان موضوعی است که شهرداری نگران است، زیرا ما طلبکار خواهیم شد. تا به امروز به مردم گفتند؛ کم کاری از سوی پیمانکار بوده در حالی که چنین نیست و در نتیجه «گفته‌های تبلیغاتی»، نقض می‌شود. شهرداری اهواز باید به دنبال تامین منابع مورد نیاز طرح قطار شهروی اهواز باشد.محمدرضا انصاری در پایان گفت: با توجه به آب و هوای اهواز و همچنین منبع درآمد و عامل ثروت بودن خوزستان برای ایران، این استان از هر جای دیگر در کشور برای دریافت اعتبارات لایق‌تر است. شرکت کیسون در دنیا رتبه ۹۹ را دارد و ما اجرای طرح ها را نصفه کاره رها نمی کنیم تا زمانی که آن را به پایان برسانیم، مگر طرح منوریل قم که به دلیل وجود مشکلات و ابلاغ آن متوقف شد، هر چند دستگاه‌ها و نگهبانی ما آنجا مستقر است.

گرد و خاکی که به چشم مردم اهواز می رود
مسئولان شهرداری و شرکت کیسون گویا بیشتر از آن که به دنبال رفع مشکل بین خود باشند، یک سو به دنبال کسب منفعت و دیگر اینکه در پی سود کاذب هستند، حالا آنچه از گفته‌ها حاکی است بیشتر به لاینحل باقی ماندن گره کور قطار شهری اهواز می‌ماند، نه آنطور که آنان می‌گویند گره از آن گشودن. دود این گرد و خاک‌ها تنها به چشم مردمی خواهد رفت که هر روز از نبود سیستم حمل و نقل مطلوب در اهواز اذیت می‌شوند. لازم است تا دادستانی اهواز وارد ماجرا شده و مانع از دست درازی‌های احتمالی و همچنین پیگیری ادعا‌های طرفین شود.