بهار نیوز - بازنشستگان و رویای خدمات درمانی مناسب و ارزان

بازنشستگان و رویای خدمات درمانی مناسب و ارزان

گروه جامعه: همزمان با هفته تامین اجتماعی اظهارات مختلفی درباره بایدهای و نبایدهای دریافتی‌های بازنشستگان بیان می‌شود. امسال دو موضوع افزایش حقوق و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان به عنوان مهم‌ترین موضوعات‌ مربوط به آنها بارها مورد بحث قرار گرفته است. در شرایطی که سازمان تامین اجتماعی از اجرای فورمولی برای افزایش دریافتی‌های بازنشستگان خبر می‌دهد، بسیاری از فعالان این حوزه ناراضی و خواستار بازنگری در دریافتی‌های این بخش به گونه‌ای هستند که حداقل معاش آنها تامین شود. باید عنوان کرد که وقتی از هزینه دوران بازنشستگی حرف می‌زنیم، فقط هزینه‌های خورد و خوراک، مسکن و... مدنظر نیست. اگر دریافتی بازنشستگان جوابگوی آنها نیست، این مهم را هم باید مدنظر داشت که آنها از بسیاری مزایا که در زمان اشتغال از آن بهره‌مند بوده، محروم شده‌اند و خدمات رفاهی و درمانی هم به گونه‌ای نیست که جبران کننده هزینه‌های آنها باشد.

زندگی با پولی ثابت
«من در طول ۳۰ سالی که کار می‌کردم هیچ وقت یک رقم ثابت دریافتی نداشتم. حداقلی وجود داشت، اما در ماه‌هایی از سال دریافتی‌ام به دلیل اضافه‌کاری، کارانه، پاداش و... بیشتر می‌شد. در دو سال اخیر که بازنشسته شده‌ام، دریافتی همواره ثابت بوده است.»از دست رفتن امکان داشتن دریافتی بیشتر در ماه که یک بازنشسته تامین اجتماعی آن را مطرح می‌کند، مشکل اصلی بسیاری از بازنشستگان است. آنها در دوران بازنشستگی دیگر نه می‌توانند اضافه کار بگیرند، نه مورد تشویق واقع می‌شوند و به این ترتیب همیشه دریافتی ثابتی دارند.این بازنشسته تامین اجتماعی می‌گوید: وقتی مشغول به کار هستی فرصت‌هایی داری که در دوران بازنشستگی وجود ندارد. علاوه بر مواردی مثل اضافه کار، حق ماموریت و پاداش، در زمان کار مواردی مثل وام، بن و استفاده از خدمات رفاهی نیز امکان‌پذیر است. واقعیت این است که دسترسی به خدمات درمانی تامین اجتماعی برای افرادی سخت است یا اینکه خدمات کافی نیست. فکر بیمه تکمیلی از همین جا آمد. البته ما از ابتدا با آن مخالف بودیم، اما برای دسترسی بازنشستگان به خدمات، آنها می‌توانند حق بیمه تکمیلی را که ۵۰ هزار تومان در ماه است، پرداخت کنندموضوعاتی که به آنها اشاره شد، واقعیت‌هایی هستند که وقتی آنها را از منظر قانونی بررسی کنیم، می‌بینیم در واقع این خدمات باید وجود داشته باشند، اما ندارند. بازنشستگی با کیفیت یکی از شاخص‌های رفاه اجتماعی است. در کشورهای توسعه یافته تلاش می‌شود یک فرد بازنشسته علاوه بر خدماتی که به صورت معمول می‌گرفته، به دلیل شرایط ویژه دوران سالمندی و بازنشستگی‌ از خدماتی دیگری نیز بهره‌مند شود؛ اتفاقی که در ایران نیفتاده و تا وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم.

مزایای بازنشستگی چیست؟
این روزها مدام حرف بر سر مستمری بازنشستگان است، اما جز حقوق، یک فرد بازنشسته‌ باید مزایای دیگری هم بگیرد. علی ترکاشوند (پیشکسوت کارگری و دبیر اجرایی خانه کارگر شهر ری)می‌گوید: حق مسکن، خواروبار، عائله‌مندی و... مواردی هستند که به عنوان دیگر مزایا برای بازنشستگان در نظر گرفته می‌شود، اما رقم آنها آنقدر ناچیز است که عملا به حساب نمی‌آید. او با تاکید بر اینکه باید اذعان کرد که دریافتی بازنشستگان در نهایت بسیار کم است، عنوان می‌کند: حقوق یک بازنشسته نه تنها با تورم سازگار نیست که شکاف عمیقی بین درآمد و هزینه بازنشستگان هست که‌ باید ترمیم شود. این اتفاق با طرح ها و روش‌های فعلی نظیر همسان‌سازی‌ در دست اجرا، رخ نمی‌دهد. به صورت کلی دولت باید از مداخله‌گر در مورد تامین اجتماعی به نظاره‌گر تبدیل شود. استقلال تامین اجتماعی می‌تواند گامی در راستای بهبود وضعیت بازنشستگان باشد. از این پیشکسوت کارگری می‌پرسیم جز موضوع پرداختی‌های نقدی، سازمان تامین اجتماعی چه خدماتی باید به بازنشستگان ارائه دهد؟ ترکاشوند می‌گوید: تا قبل شیوع کرونا سفرهای زیارتی برای بازنشستگان ترتیب داده می‌شد که خدمت خوبی بود، اما نقطه‌ ضعف در خدمات درمانی است که به دلایل مختلف راضی کننده نیست.

عمده خدمات درمانی در نظر گرفته شده برای بازنشستگان در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های تامین اجتماعی متمرکز شده است. شلوغی این مراکز، در دسترس نبودن آنها و الزام به مراجعه حضوری و ضعف در خدمات غیر حضوری مشکلاتی است که بازنشستگان با این مراکز دارند. برخی از آنها به دلیل همین مشکلات عطای استفاده از خدمات درمانی تامین اجتماعی را به لقایش می‌بخشند و راهی مراکز خصوصی می‌شوند. اما واقعیت این است که درصد کمی از بازنشستگان توان مالی چنین کاری را دارند. ترکاشوند می‌گوید: تامین اجتماعی بر اساس قانون ملزم به ارائه خدمات درمانی به افراد تحت پوشش خود است و حتی اگر خدمات در روستا یا شهری در دسترس نباشد، این سازمان باید افراد را به جاهایی که خدمات می‌دهند ارجاع دهد. او ادامه می‌دهد: واقعیت این است که دسترسی به خدمات درمانی تامین اجتماعی برای افرادی سخت است یا اینکه خدمات کافی نیست. فکر بیمه تکمیلی از همین جا آمد. البته ما از ابتدا با آن مخالف بودیم، اما برای دسترسی بازنشستگان به خدمات، آنها می‌توانند حق بیمه تکمیلی را که ۵۰ هزار تومان در ماه است، پرداخت کنند.

حقوق یک بازنشسته نه تنها با تورم سازگار نیست که شکاف عمیقی بین درآمد و هزینه بازنشستگان هست که‌ باید ترمیم شود. این اتفاق با طرح ها و روش‌های فعلی نظیر همسان‌سازی‌ در دست اجرا، رخ نمی‌دهد. به صورت کلی دولت باید از مداخله‌گر در مورد تامین اجتماعی به نظاره‌گر تبدیل شود. استقلال تامین اجتماعی می‌تواند گامی در راستای بهبود وضعیت بازنشستگان باشد.این پیشکسوت کارگری با تاکید مجدد بر اینکه مدیریت تامین اجتماعی باید به صاحبان اصلی‌اش بازگردد، می‌گوید: این مدیریت، مدیریت تخصصی در حوزه درمان‌ نیست. تجربیاتی وجود دارد و بر اساس آن کمیته‌هایی مثل کمیته نظارت بر امر درمان یا بازرسی از مراکز درمانی تشکیل شد. فعالیت این کمیته‌ها در مقاطعی بسیار ارزنده بود، اما نقش آنها کمرنگ شده است.

بازنشستگی با کیفیت چیست؟
همانطور که عنوان شد کیفیت دوران بازنشستگی ارتباط زیادی با رفاه اجتماعی دارد، به گونه‌ای که کشورها هر ساله از این نظر رتبه‌بندی می‌شوند. هلند کشوری است که در سال‌های اخیر همواره‌ رتبه خوبی در این زمینه کسب کرده است. نظام‌های متفاوتی برای پرداخت به بازنشستگان در این کشور وجود دارد که مورد فراگیر آن پرداخت دولتی به تمامی افراد بالای ۶۵ سال است. رقم پرداختی ها حدودا ۵۰ درصد از حداقل حقوق بیشتر است. هر چند در همه جای جهان مولفه اصلی برای سنجش کیفیت بازنشستگی پرداختی‌های ماهانه است، اما در کنار آن ارائه خدمات‌ درمانی نیز بسیار تاثیر گذار است. در بسیاری از کشورهای اروپایی خدماتی حداقلی برای همه بازنشستگان وجود دارد. این خدمات هم شامل درمان و هم شامل مراقبت می‌شود، به این معنا که سازمان‌هایی وظیفه دارند به صورت روزانه وضعیت سالمندان تنها را رصد کرده و در صورت بروز مشکل به آنها کمک کنند. در ایران مشکلات در حوزه بازنشستگی از دو جنبه است. هر چند برخی با این توجیه که سن بازنشستگی در ایران پایین‌تر از بسیاری از کشورهاست، ایران را بهشت بازنشستگان توصیف می‌کنند، اما واقعیت این است که دریافتی بیش از ۷۰ درصد بازنشستگان تامین اجتماعی کمتر از نیمی از مخارج آنهاست و خدمات عمومی به این افراد اگر کمتر از دیگران نباشد، بیشتر نیست. یکی از مواردی که باعث می‌شود حقوق بازنشستگی تامین کننده مخارج این افراد نباشد، نبود خدمات رایگان یا ارزان در حوزه درمان است. تامین اجتماعی می‌تواند با گسترش این خدمات از هزینه‌های بازنشستگان و در سطح کلان از هزینه‌های جامعه بکاهد.