«واقعیت مجازی» امتحانات دانشجویان

امیرعلی عنوان می‌کند: در اکثر امتحانات به جای دو سه نفر از دوستانم نیز امتحان دادم. امتحان خودم را با کامپیوتر و برای دو نفر از دوستانم با گوشی خودم و پدرم به صورت همزمان امتحان می‌دادم، تقریبا تمام امتحانات برایم به همین شکل گذشت. آموزش و امتحان مجازی را دوست دارم چون تنبلی‌های خاص خودش را دارد.
یلدا دانشجوی حسابداری دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید: بیشتر دانشجویان در امتحانات مجازی تقلب کرده‌اند که باعث افزایش میانگین نمرات شده است. به همین دلیل در امتحانات مجازی عدالتی وجود ندارد و اکثر اساتید دست بالا نمره می‌دهند. اساتید یا خیلی آسان گرفتند یا خیلی سخت و توجهی به نمرات مستمر دانشجویان نداشتند. در واقع دانشجویانی که در طول ترم وقت گذاشتند و در تمام کلاس‌ها شرکت کرده و تمرین حل کردند، تفاوتی با دانشجویانی که در کلاس‌ها شرکت نکرده و برای امتحان تقلب کردند، نداشتند.وی اظهار می‌کند: یکی دیگر از مشکلات امتحانات مجازی، اختلالاتی بود که در سایت به وجود می‌آمد. اختلالات سایت در زمان امتحان استرس‌مان را دو چندان می‌کرد و برخی اساتید هم به این موضوع بی‌توجه بودند. برخی از امتحاناتمان نیز به صورت شفاهی در وبینار برگزار شد که سختی امتحان را چند برابر امتحانات حضوری کرد.

امتحانات مجازی، فرصت را برای سودجویی کلاهبرداران فراهم کرده است
نیما دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه اقبال لاهوری مشهد درخصوص نحوه گذراندن دروسش در امتحانات می‌گوید: «مزه امتحان، به تقلب کردنشه!» هر امتحان و هر درسی یک شیوه تقلب جدا دارد. به عنوان مثال برای دروس محاسباتی و مهندسی، نیاز به چند دوست پایه دارید تا جواب سوالات را به یک نحوی به شما برساند، اما اگر مباحث امتحان تشریحی باشد، از روی گوشی یا جزوه می‌توان تقلب کرد.او ادامه می‌دهد: در این ترم که دانشگاه مجازی شد، عملاً امتحانات هم سخت‌تر از گذشته برگزار شد. اغلب دوستانم در طول ترم، به درس‌ها توجهی نداشتند که باعث شد در امتحانات پایان‌ترم به مشکل بخوریم. از آنجا که تمام درس‌هایمان محاسباتی و مهندسی است، باید یک نفر که درسش خوب بود را پیدا می‌کردیم تا جواب سوالات را در تلگرام برایمان بفرستد، اما دانشجویانی که درسشان قوی‌تر بود، توجهی نمی‌کردند و فقط به فکر خودشان بودند. اساتید هم که خدا خیرشان بدهد، آنقدر زمان امتحان را کم کرده بودند که استرس امتحانمان دو چندان شده بود. خیلی برایمان سخت بود که از امتحان مجازی نمره نیاوریم.این دانشجوی کارشناسی مهندسی عمران ادامه می‌دهد: من در این ترم در مجموع هفت امتحان داشتم که فقط برای نخستین امتحانم درست و حسابی درس خواندم، البته برای همان امتحان هم در تلگرام گروه زدیم و بخاطر جابجایی سوالات و گزینه‌های آن، تاکید کردیم که هرکس از جواب سوالات اطمینان دارد، از روی کامپیوتر یا موبایل عکس گرفته و در گروه بگذارد، برای مابقی امتحانات فرد یا دانشجویی که مسلط به امتحان‌ موردنظرمان بود را پیدا می‌کردیم تا به جایمان امتحان دهد. به خاطر هزینه‌های بالایی که بابت حل کردن امتحان درخواست می‌کردند، مجبور بودیم چند نفر جمع شویم و روی هم پول بگذاریم. هزینه حل کردن هر امتحان به طور میانگین ۲۰۰ هزار تومان بود. البته اگر می‌خواستیم فرد متخصصی به جایمان امتحان دهد هزینه‌اش افزایش می‌یافت.

نیما تصریح می‌کند: برای یکی از امتحاناتم، یکی از دوستانم با یک نفر هماهنگ کرده بود که امتحان را حل کند، اما شب امتحان موضوع را کنسل کرد. از آنجا که دیگر فرصتی هم برای درس خواندن نداشتیم، مجبور شدم در سایت دیوار به کسانی که آگهی می‌‎دهند اعتماد کنم، همان شب یک نفر که خودش را دانشجوی ارشد دانشگاه فردوسی هم معرفی کرده بود را پیدا کردم و نصف هزینه یعنی ۱۰۰هزار تومان را برایش واریز کردم تا به طور کامل قطعی شود و مابقی هزینه را هم پس از امتحان برایش بفرستم. از آنجا که می‌دانستم امتحان سختی در پیش داریم، تاکید داشتم که در مدت زمان پایینی بتواند تمام مسائل را حل کند. در زمان امتحان از تمام سوالات عکس گرفتم و برایش ارسال کردم، اما جوابی از او نمی‌گرفتم، از سوی دیگر دوستانم مدام در گروه تلگرامی‌مان دنبال جواب سوالات بودند، متاسفانه از شانس ‌بدمان گیر یک آدم کلاهبردار افتاده بودیم که حتی تخصصی هم نداشت که سوالات را حل کند.وی عنوان می‌کند: نه تنها خودم، بلکه ۱۰ نفر از هم‌کلاسی‌هایم نتوانستیم از یک امتحان مجازی نمره بیاوریم. نمی‌توانم بگویم که از این قضیه پیشمانم. در حقیقت هیچ راهی جز این نداشتیم و اگر هم می‌خواستیم سوالات را با دوستانم حل کنیم قطعا جمع نمره‌هایمان به ۱۰ هم نمی‌رسید. ۱۰۰تومانی هم که ضرر کردیم اهمیت چندانی نداشت. بیشتر به دنبال این بودیم تا درس را پاس کرده و از شرش راحت شویم.نگار دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد قوچان درخصوص امکان تقلب در  امتحانات مجازی می‌گوید: از آنجا که مطالب امتحاناتمان بیشتر به صورت تحلیلی است نمی‌توانیم تقلب کنیم در واقع باید جزوه را به طور کامل بخوانیم و خلاصه نویسی کنیم تا در زمان امتحان بتوانیم سوالات را چک کنیم. اما برای یکی از دروس محاسباتی‌ام ۲۰۰ هزار تومان با یکی از افراد متخصص به توافق رسیدم تا به جایم امتحان دهد. هرچند استاد درس مربوطه‌ بخاطر ناهم‌خوانی راه‌حل‌های به کار برده شده با سوالاتی که ارائه کرده بود، از موضوع پی برد و چند نمره از امتحانم را کم کرد.

بی‌نظمی آموزش عالی،  دلیل اصلی سردرگمی دانشجویان  است
مانی دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه قوچان با انتقاد از وجود بی‌نظمی در آموزش عالی می‌گوید: امتحانات مجازی آنقدر هم که می‌گویند سخت نیست، اما نسبت به امتحانات حضوری نظم و شرایط امتحانات را ندارد. اساتید با کم کردن زمان امتحان، امکان تقلب را هم کاهش داده‌اند، اما علناً سوالات برای امتحان جزوه‌باز طراحی شده است و تقلب از روی جزوه معنایی ندارد. برخی از اساتید امتحان خود را به صورت شفاهی برگزار کردند، اما در امتحان شفاهی به دلیل تفاوت نوع سوال پرسیده شده از دانشجویان، عدالتی رعایت نمی‌شود.وی ادامه می‌دهد: قطعا سلامتی دانشجویان در اولویت قرار دارد و ترم آینده هم باید مجازی برگزار شود، اما امیدوارم همانند ترم جاری نشود که اساتید دقیقه ۹۰ به فکر تکمیل آموزش‌ها و ارسال ویدئوهای خود بیفتند. بزرگترین مشکلمان بی‌نظمی آموزش عالی بود. هر روز یک خبر جدید که آیا شرایط کلاس‌های حضوری مهیا می‌شود یا خیر به گوشمان می‌رسید. امتحانات به صورت مجازی برگزار می‌شود یا حضوری. یک استاد کلاسش را آنلاین برگزار می‌کند و یکی آفلاین. اگر از ابتدا شرایط امتحانات به خوبی مشخص می‌شد و نمره‌ای را به فعالیت‌های کلاسی اختصاص می‌دادند چنین وضعیتی به وجود نمی‌آمد.مانی عنوان می‌کند: بلاتکلیفی موجود باعث افزایش استرس دانشجویان می‌شود و همین امر موجب می‌شود هرکس برای پاس کردن درسش به هر روشی متوسل شود. اگر اساتید به همان اندازه که تدریس کردند، امتحان می‎گرفتند دیگر بازار تقلب و کاسبی افراد سودجو مطرح نبود. با وجود این که آموزش در این ترم مجازی شده و کیفیت تدریس اساتید به شدت کاهش داشت، اما امتحانات از شرایط عادی هم سخت‌تر بود.مریم دانشجوی کارشناسی جهانگردی دانشگاه پیام‌نور مشهد هم می‌گوید: بخشی از امتحانات دانشگاه پیام‌نور پیش از این هم الکترونیکی برگزار می‌شد، با این تفاوت که در گذشته، ۱۲ نمره از امتحان به صورت سیستمی تصحیح شده و  نظر استاد نقشی در آن نداشت، اما در ترم جاری، تمام نمره امتحان به اساتید واگذار شده است. برخی از اساتید امتحان نگرفتند و با پروژه و تمرین نمره پایان ترم را مشخص کردند.

وی اضافه می‌کند: دروس ریاضی و محاسباتی کتبی برگزار شد و برخی از اساتید در واتس‌اپ امتحان خود را به صورت شفاهی برگزار کردند. در کل نمره‌دهی اساتید و شیوه برگزاری امتحان کمی سلیقه‌ای شده بود.
مهدی دانشجوی مهندسی برق از دانشگاه غیرانتفایی خاوران مشهد با گلایه از بی‌توجهی اساتید نسبت به کیفیت فایل‌هایی که در کلاس‌های مجازی بارگذاری می‌شد، معتقد است: با وجود مجازی شدن امتحانات، اما دانشگاه امتحاناتی که در یک روز برگزار می‌شد را از یکدیگر تفکیک نکرد. به عنوان مثال یکی از امتحاناتم در ساعت ۱۰ و دیگری در ساعت ۱۲ برگزار شد. سامانه دانشگاه هم مشکل داشت و در زمان امتحان با یک بروز رسانی، به طور ناگهانی چند دقیقه از زمان امتحان را کم و چند سوال را هم حذف می‌کند!وی ادامه می‌دهد: اساتید نسبت به کیفیت فایل‌هایی که در کلاس‌های مجازی بارگذاری می‌کردند توجهی نداشتند، استادی که دکتری دارد با چندین سال سابقه تدریس، نمی‌تواند از میکروفن و هندزفری استفاده کند. مدام در میکرفون فوت می‌کند یا در وسط کلاسش صداهای عجیب و غریبی مثل صدای اتوبان یا باند فرودگاه می‌آمد. یکی دیگر از استادهایمان نیز ساعت ۲ شب فایل‌هایش را با حالت خواب‌آلودگی و خمیازه‌های فراوان ضبط می‌کرد. این اساتید در حالی که کیفیت تدریسشان به شدت پایین بود، امتحانات خود را با کیفیت کنکور برگزار کردند.مهدی خاطرنشان می‌کند: برخی اساتید در کلاس مجازی خود، جزوه‌ای در اختیارمان قرار نمی‌دادند و برای امتحان به مشکل می‌خوردیم. استادی هم داشتیم که بخاطر شرایط دشوار به وجود آمده، امتحان را آسان گرفت و فقط بخشی از جزوه را برای امتحان در نظر می‌گرفت تا دانشجوها علاوه بر پاس کردن درسش، بتوانند نمره بالایی بگیرند.

نازنین دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فرهنگی و رسانه دانشگاه آزاد تهران در خصوص بلاتکلیف نگه داشتن دانشجویان درباره نحوه برگزاری امتحانات می‌گوید: دانشگاه‌های دولتی خیلی سریع وضعیت برگزاری امتحانات خود را مشخص و اعلام کردند که امتحانات مجازی برگزار خواهد شد، اما مسئولان دانشگاه آزاد تا اواخر خردادماه جهت نحوه برگزاری امتحانات به نتیجه نرسیده بودند که در انتها با توجه به شرایط قرمز کرونا تصمیم گرفتند امتحانات را مجازی برگزار کنند که باعث به تعویق افتادن یک هفته‌ای امتحانات و افزایش استرس دانشجویان شد.وی تاکید می‌کند: در حالی که برای امتحانات دانشگاه‌های دولتی مصوب شده بود که فقط ۵ نمره به امتحانات پایان‌ترم اختصاص یابد، اما در دانشگاه آزاد اساتید اعلام کردند که تمام ۲۰ نمره از امتحانات در پایان‌ترم ارزشیابی خواهد شد. در دانشگاه آزاد سوالات امتحانات به صورت تحلیلی طراحی شد و عملا راه‌های تقلب برای دانشجویان را سخت‌تر کرد.نازنین بیان می‌کند: اهل تقلب نیستم و در دوران تحصیلی‌ام نیز دنبال تقلب نبوده‌ام، اما اگر همکلاسی‌هایم در امتحان مشکلی داشتند سعی می‌کردم تا راهنمایی‌شان کنم. پیش از این که نحوه برگزاری امتحانات مشخص شود، اساتید ما را دلداری می‌دادند و می‌گفتند که با دانشجویان همکاری خواهند کرد، اما در امتحانات سوپرایزمان کردند.این دانشجوی رشته مدیریت فرهنگی و رسانه در ادامه با اشاره به مزیت‌های برگزاری مجازی امتحانات بیان می‌کند: یکی از خوبی‌های امتحانات حضوری این است که استاد از مطالبی که تدریس شده امتحان می‌گیرند. از آنجا که موضوعات رشته‌ام مطالعاتی است و مدام در حال بروز شدن است، باید در امتحان چیزی بنویسیم که هم متناسب با سلیقه استاد باشد و هم با واقعیت روبرو باشد. در کل برگزاری امتحانات به صورت مجازی برای دانشجویانی که در شهرهای دیگر حضور دارند تجربه خوبی بود. با آرامش در خانه می‌نشینی و امتحان می‌دهی. برای من که دانشگاهم در تهران است و خودم در مشهد زندگی می‌کنم ترجیحم تدوام امتحانات دانشگاه‌ها به صورت مجازی است.

سیمین دانشجوی کارشناسی مهندسی کامپیوتر دانشگاه فردوسی مشهد در مورد علل تقلب نکردنش در امتحانات می‌گوید: در امتحانات حضوری معمولا باید با یک دست‌خط تند، روی کاغذ به سوالات جواب می‌دادیم، اما در حال حاضر باید جواب سوالات را تایپ کنیم  یا اینکه روی کاغذ یادداشت کرده و برای استاد ایمیل کنیم. ضمن اینکه زمان امتحان برای جلوگیری از تقلب نسبت به شرایط حضوری آن کاهش چشمگیری داشته و نیاز به سرعت عمل بالایی دارد که به دلیل افزایش استرس و اضطراب دانشجو، کیفیت دستخط و عکس ارسالی کاهش می‌یابد که قدرت درک استاد برای تصحیح سوال را کاهش می‌دهد.وی در خصوص اینکه در امتحاناتش چقدر تقلب کرده، عنوان می‌کند: هیچ موقع تقلب نکردم، مگر اینکه خیلی ضعیف باشم. اساتیدی که نخواهند در زمان امتحان وب‌کم را روشن کنیم، می‌توانیم از جزوه‌های‌مان در زمان امتحان استفاده کنیم، اما با توجه به اینکه سوالات بر مبنای امتحان جزوه ‌باز طراحی شده، استفاده از جزوه تقلب محسوب نمی‌شود، برای تقلب نکردنم دلیل دارم. پس از چندین سال درس خواندن می‌خواهم با مدرکم در حیطه رشته خودم کار کرده یا فعالیتی آموزشی داشته باشم که تمام این‌ها نیاز به سواد و دانشی دارد که در دوران تحصیلم در دانشگاه بدست آورده‌ام. اگر تقلب کنم، نه تنها دانشی بدست نمی‌آورم، بلکه پیش‌نیاز درس ترم بعدی را هم به خوبی آموزش ندیده‌ام و در ترم بعد مجدد مجبور می‌شوم برای پاس کردن درسم تقلب کنم. حتی برای این که مجبور نشوم تقلب کنم، یکی از دروسم را حذف کردم تا در ترم‌های بعدی بتوانم به خوبی آن را فراگیرم.علی دانشجوی کارشناسی مهندسی عمران از یک دانشگاه‌ غیرانتفایی در مشهد می‌گوید: حدود یک و نیم میلیون تومان در این ترم برای تقلب هزینه کردم. تقریباً به طور میانگین برای هر درس ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه کردم تا فرد دیگری به جایم امتحان دهد. برای یکی از امتحاناتم، سوالات را  ۵۰۰ هزار تومان خریدم و هر سوال را به هر دانشجو ۱۰۰هزار تومان فروختم با این تفاوت که سوالات را رایگان در اختیار دانشجویان اخراجی قرار دادم.وی اضافه می‌کند: پس از ۱۰ ترم، بالاخره می‌خواهم طعم معدل الف را تجربه کنم. با این شرایطی که پیش آمده دوست دارم ترم‌های بعدی نیز امتحانات به صورت مجازی برگزار شود. شیوع کرونا خیلی هم بد نبود. اگر این شرایط ادامه داشته باشد، شاید برای کارشناسی ارشد هم بخوانم.

شیوه امتحان گرفتن برخی اساتید منطقی نبود
سعید ابریشمی، رئیس مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص ارزیابی‌ خود از امتحانات مجازی اظهار می‌کند: در ارزشیابی مجازی همانند بخش آموزش، بی‌تجربگی اساتید نیز نمود پیدا کرد. از اواخر فروردین ماه به اساتید نامه زدیم که در روش آموزش مجازی، ارزشیابی باید به صورت مستمر انجام گیرد و از هم اکنون باید ارزیابی‌ها را آغاز کنید، اما متاسفانه برخی از همکاران به هوای این که دانشگاه‌ها از خرداد ماه بازگشایی خواهد شد، توجهی به این موضوع نداشتند و از ارزشیابی‌های مستمر استفاده نکردند. اساتیدی که تمام نمره را به امتحان پایان‌ترم اختصاص دادند دچار مشکل شده و ارزیابی خوبی نداشتند.وی با اشاره به تدریس هوش مصنوعی و نحوه ارزیابی دانشجویان خود خاطرنشان می‌کند: تکلیف 18 نمره از درس هوش مصنوعی را در طول ترم مشخص کردم. در هر جلسه برای دانشجویان تکلیف و پروژه مشخص کرده و کوییز کوچکی برگزار می‌کردم. برای امتحان پایان ترم نیز فقط پنج نمره اختصاص دادم. سه نمره بیشتر برای دانشجویانی که به دلایلی مانند حضور و غیاب نمرات ارزشیابی مستمر را از دست داده بودند. به عقیده اکثر دانشجویان ترم جاری سخت‌تر از ترم‌های گذشته بوده است. یادگیری الکترونیکی به مراتب سخت‌تر از آموزش حضوری است، به این دلیل که در هر جلسه دانشجویان باید دروس را مطالعه و مرور کنند که اثر یادگیری بیشتری هم دارد. در حال حاضر فرصتی مهیا شده تا روش‌های اشتباه ارزشیابی کنار گذاشته شود.ابریشمی می‌گوید: یادگیری الکترونیک فعالیت محور است. دانشجو باید در طول ترم فعالیت کند و به فعالیت‌هایش نمره داده شود. در امتحان پایان ترم استاد هیچ اطمینانی ندارد که آیا دانشجو خودش امتحانش را حل می‌کند یا کسی کنارش نشسته و کمکش می‌کند. به همین دلیل برای جلوگیری از اتفاقات مشابه مجبور است زمان امتحان را کم‌تر کرده و سوالات را هم سخت‌تر طرح کند. طبیعتا وقتی بخش زیادی از نمره درس به امتحان پایان‌ترم موکول می‌شود کار سخت‌تر خواهد شد. اساتیدی که بخش عظیمی از نمره را به پایان‌ترم موکول کرده بودند از روش‌های منطقی برای امتحان گرفتن استفاده نکردند که باعث ایجاد ناعدالتی و سخت‌گیری بیش از حد برای دانشجویان شده بود.

نمره امتحانات پایان‌ترم برای ترم آینده حداکثر پنج نمره است
رئیس مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه فردوسی مشهد ادامه‌می‌دهد: شیوه‌نامه‌ای برای ترم آتی آماده‌ کرده‌ایم که برای امتحانات قوانینی گذاشته‌ایم که نمره امتحان پایان‌ترم حداکثر پنج نمره باشد. بخاطر این که اساتید از ابتدای ترم جاری شیوه ارزشیابی خود را مشخص نکرده بودند، بابت نحوه ارزشیابی دانشجویان سخت‌گیری نکردیم. در این شیوه‌نامه تاکید کرده‌ایم تا همکاران و اساتید از سخت‌گیری‌های بی‌مورد خودداری کنند که باعث افزایش استرس جمع عظیمی از دانشجویان که قصد تقلب هم ندارند، نشود. سخت‌گیری بیش از حد به 80 درصد دانشجویان آسیب وارد می‌کند.ابریشمی بیان می‌کند: شیوه ارزشیابی مستمر روشی عادلانه‌تر است که در تمام دنیا نیز مرسوم است. اگر کلاس‌ها حضوری هم برگزار شود، اساتید بهتر است روش‌های اشتباه ارزشیابی را کنار گذاشته و از ارزشیابی‌های مستمر در طول ترم استفاده کنند. در ترمی که گذشت تجربه اساتید پایین بود و کیفیت تدریس و امتحانات در حد توقع‌مان نبود. امیدوارم در ترم آتی و با شیوه‌نامه جدید دانشجویان نیز پیگیر باشند تا مطابق اصول پیش رویم.با وجود برگزاری کلاس‌ها و در نهایت امتحانات دانشگاه‌ها به صورت مجازی در ترم گذشته، عدم فرهنگسازی، نبود زیرساخت‌ها و سازوکار مناسب از پیش تعیین شده در آموزش‌های مجازی فرصتی برای برنامه‌ریزی و مدیریت دروس دانشجویان و اساتید را فراهم نکرد. ضمن توجه به سلامت دانشجویان و کارآموزان، بهتر است دانشگاه‌ها در نحوه برگزاری کلاس‌ها و امتحانات مجازی در ترم‌های آتی، به منظور پیشبرد اهداف دانشجویان که تاثیر بسزایی در آینده آن‌ها خواهد داشت، تصمیمی قطعی اتخاذ کرده تا دانشجویان مسیر هموارتری را در پیش‌رو داشته باشند.