بهار نیوز - نباید صندوق‌ها فدای ETF‌ دولت شود

گروه اقتصادی: یکی از اصلی ترین مشکلات کشور در حال حاضر پروژه های نیمه تمامی است که از سال های گذشته و در دولت های قبل آغاز شده و به دلایل مختلف هنوز تکمیل نشده و به بهره برداری نرسیده است. یکی از اصلی ترین مواردی که مانع از پایان یافتن این پروژه ها شده، تامین منابع مالی برای اجرای آنهاست. دولت در سال های مختلف با کمبود منابع مالی در پروژه های زیرساختی مواجه بوده که کارشناسان اقتصادی روش های مختلفی را برای رفع این مشکل پیشنهاد داده اند. یکی از روش هایی که طی سال های گذشته مطرح شده، تشکیل صندوق پروژه ها برای تامین مالی پروژه های مختلف در کشور است.مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری ایرانیان در این خصوص معتقد است تشکیل صندوق پروژه ها و ورود مردم به تامین مالی این پروژه ها برای کشور، دولت، پروژه های نیمه تمام و مردم عایدی فراوانی دارد که البته این در صورتی است که نهادهای مختلف سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه و سود آن را تضمین کنند.گفت و گوی با محسن محمدی مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری ایرانیان در خصوص صندوق پروژه ها را در ادامه می خوانید:

در وضعیتی که نقدینگی بسیار زیادی در حال ورود به بازار سرمایه در کشور است، تشکیل صندوق پروژه می تواند بخشی از مشکلات کشور در حوزه تامین مالی را برطرف کند؟
بله. با توجه به اقبال مردم به بازار سرمایه و این مساله که نقدینگی به بورس سرازیر شده است، توصیه می کنم صندوق پروژه ها که متصل به بازار اولیه هستند، زودتر تشکیل شده و توسط مسوولین تبلیغ شود تا بخشی از پول های وارد شده به بورس به سمت این صندوق ها هدایت شود. در صورتی که نقدینگی وارد بازار اولیه شود، می توان اثرات بزرگ اقتصادی را ایجاد کرد و باید این صندوق پروژه ها در بخش های مختلف از سوی دولتمردان توصیه و حمایت شود تا بتوان از آنها برای توسعه کشور استفاده کرد.

در حال حاضر ایجاد این صندوق پروژه ها با کندی صورت می گیرد. در وضعیت فعلی می توان امیدوار به موفقیت این صندوق ها بود؟
امروز برای ایجاد و طراحی این صندوق پروژه ها دیر شده و باید خیلی زودتر از سوی مسوولین دولتی سازوکارهای آن ایجاد می شد و امروز باید از عواید آن استفاده می کردیم. متاسفانه به واسطه اینکه سیاست گذارانی که در بخش های مختلف باید از این صندوق پروژه ها حمایت می کردند و این حمایت ها تا الان رخ نداده، این صندوق ها مورد اقبال سرمایه گذاران قرار نگرفته است. قوانین مرتبط با این صندوق ها، دستورالعمل ها و بخشنامه های مرتبط با آن هنوز مورد توجه جدی قرار نگرفته و هنوز این صندوق ها به طور کامل عملیاتی نشده اند. از دیگر سو، فعالان بازار سرمایه، نهادها و شرکت های حقوقی هم این ریسک را نپذیرفته اند که وارد این صندوق پروژه ها شوند و در این صندوق ها سرمایه گذاری کنند. این صندوق ها مانند صندوق مسکن، صندوق زمین و ساختمان خیلی مورد استقبال قرار نگرفت. افراد حقیقی هم از این موضوع اطلاعات کمی داشتند، پس این صندوق ها مورد توجه جدی قرار نگرفت.

چه کسانی و یا چه نهادها و دستگاه هایی باید این موضوع پیش می بردند؟
ما به عنوان کارشناسان بازار سرمایه انتظار داشتیم، دولت و نهادهایی که در این ماجرا دخالت دارند، خیلی زودتر از این به فکر راه اندازی این صندوق ها بیافتند تا با توجه به حضور گسترده مردم در بازار سرمایه، بخشی از سرمایه های خرد نیز وارد این صندوق ها و در نتیجه در توسعه کشور هزینه شود.

تشکیل این صندوق ها برای مردم عایدی به همراه دارد و یا دولت هم می تواند در این زمینه منافعی کسب کند؟
دولتمردان این موضوع را جدی بگیرند و مردم هم برای یک سرمایه گذاری مطمئن که هم ارزش افزوده اقتصادی برای کشور دارد و هم یک سرمایه گذاری مطمئن و سود آور است شرکت کنند. این نوع سرمایه گذاری به دلیل ریسک پایینی که دارد، بسیار بهتر از خرید سهام و حضور در بازار ثانویه است که با ریسک بالایی همراه است. سود افراد در بازار ثانویه یا بورس تنها به دلیل افزایش قیمت سهام بوده و هیچ مابه ازای بیرونی ندارد. یعنی اقتصاد از این سودآوری منفعتی کسب نمی کند. تشکیل این صندوق ها یک بازی برد برد برای کشور و مردم است که می تواند بسیاری از پروژه های نیمه تمام و یا در دست مطالعه را شامل شود. این پروژه ها اغلب با مشکل تامین مالی مواجه هستند و از این طریق می توان بسیاری از مشکلات آنها را برطرف نمود.

آیا تضمینی وجود دارد که این صندوق ها بتوانند عملکرد قابل قبولی داشته باشند و بتوانند برای سرمایه گذاران خود سودآوری داشته باشند؟
موفقیت صندوق های پروژه شروطی دارد. اولا حمایت از صندوق ها توسط دولت و نهادهای ذی ربط فراموش نشود و ثانیا حتما این پروژه ها بیمه شوند که اگر به دلایلی منتج به بهره برداری نشدند، سرمایه گذاران بتوانند به اصل سرمایه و سود متعارفی دست پیدا کنند. منظور از بیمه، بیمه های خطرات نیست و به نظر می رسد ریسک فرآیندی، اداری و عملیاتی صندوق پروژه ها به حداقل برسد تا مردم با اطمینان خاطر به این صندوق ها اقبال نشان دهند. اگر چند مورد موفق نیز در حوزه صندوق پروژه ها به مردم معرفی شود، می تواند نقدینگی خوبی جذب این صندوق ها شود.

الان زمان خوبی برای این عرضه این صندوق پروژه هاست؟
ممکن است شما بگویید طی روزهای گذشته بازار سرمایه وارد فاز اصلاح شده است و یا صحبت هایی از این دست که برخی کارشناسان مطرح می کنند. اما باید گفت طبیعت بازار سرمایه با نوسان همراه است و زمانی که شاخص بازار به عددهای خاصی روبرو می شود، ممکن است این تلقی صورت گیرد که بازار ریزش خواهد داشت و این صندوق ها نمی تواند در امر جذب سرمایه موفق باشد که با توجه به حجم نقدینگی که در حال ورود به بورس است، این مساله جای نگرانی ندارد. هنوز هم دیر نیست که این صندوق پروژه ها وارد بازار شوند و به نظر می رسد اگر دو ماه پیش این صندوق ها عرضه می شد، شرایط بسیار بهتری داشتند. اما اگر عرضه این صندوق ها برای بعد از عرضه صندوق های ETF دولت قرار بگیرد، دیگر شاید آن اقبال عمومی به آن صورت نگیرد.

در گذشته آیا روش های تامین مالی شبیه این صندوق ها وجود داشت؟ نحوه تعامل سرمایه گذاران با این صندوق ها پس از بهره برداری از این صندوق چگونه خواهد بود؟
بله. اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهم که می توان از این طریق مساله تامین مالی پروژه ها را برطرف نمود. این تبدیل گرها در دنیا ادبیات خودشان را دارند. یعنی یک سری ابزار نوین وجود دارد که می توان از طریق آنها برای این صندوق ها هم از آنها استفاده کرد و تمهیداتی را در این بخش اندیشید. افراد می توانند بعد از اتمام پروژه تصمیم بگیرند که از صندوق خارج شوند و یا سهامدار شرکت باقی بمانند. این مساله می تواند با پرداخت وجه از طرف سرمایه گذار باشد و یا همان واحدهای سرمایه گذاری خریداری شده در ابتدای پروژه می تواند تبدیل به سهام این شرکت شود. یا از بخشی از منافعی که تا آن زمان کسب کرده صرفنظر کرده و سهامدار شرکت می شود. یا کسی که کارفرمای پروژه است و این تامین مالی برای او انجام شده است، در واقع می تواند بخشی از سهام خود را به افرادی که در تامین مالی پروژه او شرکت کرده اند، با قیمت روز واگذار کند. البته روش های دیگری نیز برای این موضوع وجود دارد که می توان از طریق آن ذائقه و سلیقه افراد مختلف که در این صندوق ها سرمایه گذاری می کنند را در به دست آورد.

این صندوق ها می توانند ریسک افراد را از بین ببرند؟
ممکن است فردی بگوید من به دنبال سرمایه گذاری با ریسک محدود هستم و یا فردی بگوید من اصلا ریسک را نمی پذیرم و سرمایه خود را وارد بخشی می کنم که اصلا ریسک نداشته باشد. فردی ممکن است میزان عایدی خود را از این سرمایه مشخص کند و این میزان عایدی را با نرخ تورم و نرخ سود سپرده های بانکی تنظیم کند. یا افرادی زمان خاصی را برای انجام سرمایه گذاری اعلام می کنند و کوتاه مدت و یا بلند مدت پروژه برای آنها بسیار مهم است. فرد دیگری ممکن است ریسک بیشتری را بپذیرد تا واحدهای سرمایه گذاری خریداری شده در قبال دریافت وجه و یا گذشت از منافع گذشته آن تبدیل به سهم شود تا بتواند از منافع بلند مدت که وجود دارد استفاده کند. ابزارهای مختلفی را برای نحوه سرمایه گذاران با این صندوق پروژه ها می توان بیان کرد که می تواند منافع همه گروه ها از جمله دولت، صاحب پروژه و مردم را تامین کند. البته همه این موارد نیازمند یک عزم جدی از سوی دولت، نهادها، شرکت های حقوقی، سازمان بورس و مردم است تا این صندوق های پروژه خوب به مردم معرفی شود و از سوی دیگر پروژه هایی که مطالعات امکان سنجی آنها انجام شده و می تواند عایدی را نصیب کشور و مردم کند.

غیر از دولت، چه ارگان ها و سازمان هایی در این اجرایی شدن این صندوق پروژه ها موثر هستند؟
نقش مجلس و نهادهای سیاست گذار و رگولاتور هم در این زمینه می تواند حائز اهمیت باشد. در برخی حوزه ها با کمبود قانون مواجه هستیم و در برخی حوزه ها قوانین معارض و دست و پاگیر وجود دارد که باید این نهادهای قانون گذار در این زمینه ورود کرده و بتوانند خلاءهای قانونی را برطرف نمایند. همه دستگاه هایی که در این زمینه نقش دارند اگر این عزم را داشته باشند تا از طریق صندوق پروژه ها مشکلی از مشکلات کشور برداشته شود، این صندوق ها می تواند در زمینه تامین مالی پروژه های عمرانی بسیاری از مشکلات را برطرف نماید.

هم اکنون سندی برای اجرای این صندوق پروژه ها وجود دارد که بتوان طبق آن عملکرد این صندوق ها را ارزیابی کرد؟
اگر بخواهیم به دنبال یک سند ایده آل باشیم که هیچ گونه نقصی در آن وجود نداشته باشد و سپس به سمت اجرایی کردن این صندوق ها برویم می توان گفت چنین چیزی هرگز رخ نخواهد داد و بسیاری از پروژه ها در کشور به دلیل تامین مالی نشدن نیمه تمام باقی خواهند ماند و یا اصلا پروژه جدید دیگری اجرا نخواهد شد.هیچ وقت هم این مساله اتفاق نخواهد افتاد و هم اکنون به نقطه خوبی در تدوین دستورالعمل های این صندوق ها رسیده ایم و باید تامین مالی پروژه های موجود را از این طریق پیگیری شود. باید تدابیری اتخاذ شود که در پروژه هایی که بازدهی خوب اقتصادی دارند مانند نیروگاه ها، پتروشیمی ها، پالایشگاه ها و جاده ها مردم شریک شوند تا هم تامین مالی آنها صورت گیرد و هم مردم از عواید این پروژه ها استفاده کنند و هم بخشی از مشکلات کشور برطرف شود.

به نظر شما در حال حاضر اولویت تشکیل صندوق پروژه ها با کدام بخش های اقتصادی است؟
به نظر می رسد اولویت تامین مالی از طریق صندوق پروژه ها با طرح های پالایشگاهی و پتروشیمی باشد. زیرا هم کشور نیاز مبرمی به بهره برداری از این پروژه ها دارد و هم بازدهی بهتر و بالاتری برای سرمایه گذاران ایجاد خواهد کرد. مزیت رقابتی کشور در حوزه نفت و گاز است و در صورتی که بتوانیم صنایع پایین دستی و بالا دستی آن را از این طریق تامین مالی کنیم، می توان مزایای بیشتری برای کشور ایجاد نمود. تکمیل شدن این پروژه ها می تواند ارزش افزوده بیشتری برای کشور داشته باشد و راهکار مناسب تری برای دور زدن تحریم ها ایجاد خواهد شد. به عنوان مثال پروژه پروپلین جم به دلیل کسری منابع و عدم تامین وام های درخواستی از منابع داخلی و خارجی هنوز نیمه تمام مانده است و از طریق صندوق پروژه ها می توان این مشکل را به راحتی حل کرد. اگر مردم بتوانند در این پروژه شرکت کنند می توان امیدوار بود که بخشی از مشکلات این پروژه و کشور حل خواهد شد. پروژه های زیرساختی که اکنون در کشور معطل تامین منابع مالی است را می توان از این طریق تامین مالی کرد.

سرمایه گذاران از زمان تشکیل این صندوق ها و ورود انها تا زمان بهره برداری از پروژه با چه ریسک هایی مواجه هستند؟
به نظر می رسد همین ابهام در نوع تعامل مردم با این صندوق پروژه ها و نقدشوندگی سرمایه های مردم در برهه های مختلف می تواند اصلی ترین ریسک این صندوق پروژه ها باشد. آسان شدن ورود و خروج افراد به این صندوق ها می تواند سرمایه گذاران را ترغیب به حضور در این صندوق ها کند. یا یک نهاد مالی دیگر مانند بیمه ها نقدشوندگی این صندوق ها را تضمین کند تا مردم از این مساله نیز مطمئن شوند. نهاد مالی دیگری حداقل سود را برای سرمایه گذاران تضمین کند و یا نهاد دیگری ریسک های قانونی این صندوق پروژه ها را به حداقل برساند. به نظر می رسد این صندوق ها بسیار کم ریسک تر از خرید سهام باشد که برخی بدون آگاهی از عملکرد شرکت ها و نمادها شروع به خرید و فروش سهام در بورس می کنند. مخصوصا اگر دولت حمایت کنند و اطلاع رسانی دقیق داشته باشد، این صندوق ها می توانند موفق باشند.

به عنوان آخرین سوال بفرمایید این صندوق ها می توانند خودشان به عنوان شرکت مستقل وارد بورس شوند یا حتما باید یک هلدینگ از آنها تشکیل شود؟
یکی از روش های ورود این صندوق پروژه ها به بورس، تبدیل این صندوق پروژه ها به یک هلدینگ مالی باشد که بتوانند افراد سهام این شرکت ها را بخرد. در صورتی که این صندوق پروژه ها در مقیاس بزرگ باشند می توانند خودشان به صورت مجزا وارد بورس شوند. پس تبدیل چند صندوق پروژه به یک هلدینگ ارتباط با مقیاس این شرکت ها دارد.