بهار نیوز - جاده بی‌بازگشت فیلترینگ در ایران

گروه جامعه: روزنامه همشهری نوشت: «در ایران فیلترینگ به‌ویژه درباره پلتفرم‌های بین‌المللی و جهانی ماجرای عجیب و پیچیده‌ای دارد. تجربه سال‌های اخیر نشان داده که اگر یک سرویس بین‌المللی فیلتر شود، حتی اگر دولت از وزرای ارتباطات و اطلاعات گرفته تا خود رئیس‌جمهوری و نمایندگان مجلس هم خواستار رفع فیلتر آن شوند، درخواست‌شان راه به جایی نمی‌برد. فیلترینگ در ایران جاده‌ای یکطرفه و بی‌بازگشت دارد. سرویس‌های جهانی اگر به‌ خاطر مقتضیات زمانی خاصی فیلتر شوند، دیگر کسی رنگ دسترسی آزاد و بدون فیلترشکن به آنها را نمی‌بیند. شاید مشهورترین موارد در این رابطه توییتر و تلگرام به‌ حساب بیایند. به‌ تازگی محمدجواد آذری‌ جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بار دیگر خواستار رفع فیلتر توییتر شد و تأکید کرد که وزارت ارتباطات مدت‌هاست درخواست رفع فیلتر این شبکه اجتماعی را کرده اما این موضوع جزو حوزه‌هایی است که مربوط به کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه است و تاکنون در دستور کار قرار نگرفته است.
همین چند وقت پیش بود که روسیه هم به‌ عنوان پیشتاز فیلترینگ تلگرام و با وجود همه تنش‌های به‌ وجود آمده درباره‌اش، این پیام‌رسان مشهور و توانمند جهانی را پس از ۲سال رفع فیلتر کرد. در ایران اما این پیام‌رسان (و البته تا حدی شبکه اجتماعی) که در همان ایام فیلتر شد، هنوز هم فیلتر است و شهروندان برای دسترسی به آن از فیلترشکن استفاده می‌کنند.فیلترینگ و پلتفرم‌های فیلترشده در ایران ماجرای عجیبی دارند. توییتر با این که از سال ۱۳۸۸ فیلتر شده اما برخی مقام‌های نظام و نمایندگان مجلس عضو آن هستند و برای ارتباط با مردم و رساندن پیام‌هایشان به مردم از آن استفاده می‌کنند. تلگرام هم که بیشتر از ۲ سال است با حکم قضایی فیلتر شده هنوز هم مورد استفاده میلیون‌ها کاربر ایرانی است و نهادهای مختلف کشور، خبرگزاری‌های رسمی و بخش‌های دولتی از امکانات، گروه‌ها و کانال‌های خود برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌کنند.این روزها دیگر تقریبا کمتر مقام ارشد کشور و نمایندگان مجلس را پیدا می‌کنید که در توییتر حساب کاربری نداشته باشند و به‌صورت مرتب به‌ویژه با زبان فارسی برای مردمی که پشت سد فیلترینگ گیر کرده‌اند، توییت نکنند.
توییتر در ایران ماجرای عجیب و باورنکردنی‌ای دارد. به‌ خاطر نکات مثبت این شبکه و ارتباط با کشورهای مختلف جهان مقام‌های ارشد کشور، رئیس و نمایندگان مجلس (حتی آنهایی که به‌ دنبال فیلترینگ بیشتر هستند)، وزرا و حتی سخنگوی شورای نگهبان در آن حضور دارند و در آن مطالب خود را برای مردم کشور منتشر می‌کنند اما برای عموم مردم این شبکه فیلتر است.
اردیبهشت سال۹۷ یعنی بیشتر از ۲سال قبل ۸عضو از ۱۲عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با ارسال نامه‌ای برای دادستان کل کشور خواستار طرح موضوع رفع فیلتر توییتر در این کارگروه شدند. جلسه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اما برای بررسی درخواست اعضای این کارگروه هیچ‌وقت تشکیل نشد.در واقع درخواست کسانی که دلسوزان نظام به‌ حساب می‌آیند برای رفع فیلتر یک پلتفرم که به نفع منافع ملی کشور است، هیچ‌وقت به نتیجه‌ای نرسید و حتی مورد بررسی مجدد در این جاده یکطرفه قرار نگرفت. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که دلسوز منافع سیاست خارجی کشور است هم حتی حمایت خود از رفع فیلتر توییتر را اعلام کرده است. او که یکی از اعضای فعال در توییتر است و توییت‌های او به‌سرعت توسط رسانه‌های جهان رصد می‌شود، در این رابطه می‌گوید: احساس می‌کنم حضور گسترده‌تر کاربران واقعی ایرانی در این شبکه اجتماعی می‌تواند پادزهری در برابر حضور هماهنگ‌شده و بعضا فیک برخی از کاربران توییتر که علیه ایران در این شبکه اجتماعی فعالیت می‌کنند، باشد.حتی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به صراحت از تلاش دولت برای رفع فیلتر توییتر خبر داده بود. او در پاسخ به پرسشی در زمینه محدودیت‌های اعمال‌شده در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر از سویی و استفاده اکثر مسئولان از این فضا از سوی دیگر و تناقض این وضعیت، گفت: این اشکال واردی است و ما در حد توانمان در دستگاه مجریه تلاش خود را انجام داده‌ایم که این فضا برای مردم بازتر باشد.
از ۱۰ اردیبهشت سال۱۳۹۷ تلگرام در ایران فیلتر شد. در سال۱۳۹۶ حاکمیت پای تلگرام را در ۲بحران جدی امنیتی دید؛ حمله داعش به مجلس شورای اسلامی در خردادماه و اعتراضات خیابانی در دی‌ماه به‌خصوص ماجرای کانال تلگرامی آمدنیوز. البته در ایران قانونی تصویب نشد ولی در نهایت، با حکم یک قاضی که حالا خود گرفتار یک پرونده فساد مالی است، تلگرام زیر تیغ فیلترینگ رفت. هرچند در ابتدا نهادهای رسمی و دولتی و همچنین خبرگزاری‌های رسمی به‌ خاطر این فیلترینگ از تلگرام رفتند، اما پس از مدتی همه آنها به‌ خاطر امکانات تلگرام به آن بازگشتند.
شاید مهم‌ترین اثری که فیلترینگ تلگرام با ۴۵میلیون کاربر در کشور داشت، باز شدن پای اپلیکیشن‌های فیلترشکن به گوشی اکثر کاربران اینترنت حتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها شد. این ماجرا آن قدر جدی بود که صفحه مشهور پیوندها پس از فیلترینگ تلگرام و با گسترش فیلترشکن‌ها رتبه جهانی‌اش به‌شدت کاهش پیدا کرد.
نتایج یک نظرسنجی که به سفارش مرکز تحقیقات مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری انجام شده، نشان می‌دهد که ۸۰درصد کاربران تلگرام در کشور، پس از فیلترینگ آن با نصب فیلترشکن‌ها در حال ادامه استفاده از تلگرام هستند.اکنون روسیه فیلترینگ تلگرام را برداشته است و کاربران این کشور دیگر آزادانه از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند. در ایران اما هنوز جاده فیلترینگ یکطرفه، بدون بازگشت و غیر قابل تجدید نظر است؛ حتی اگر درخواست رفع فیلترینگ از سوی مقام‌های ارشد کشور باشد.