پاسخ مثبت بیماری ام اس به سلول درمانی

گروه علمی:نتایج کارآزمایی بالینی سلول‌درمانی بیماران مبتلا به ام اس تاکنون امیدوارکننده بوده است. پزشکان سلول ‌های بنیادی تقویت شده را وارد خون بیمار می ‌کنند تا تبدیل به گلبول ‌سفید جدید ‌شوند و به بدن کمک کنند که سیستم ایمنی سالمی بسازد. این روزها نام بیماری ام‌ اس (MS) بیشتر از قبل شنیده می شود؛ این روزهایی که سبک زندگی مردم، آنان را بیشتر از گذشته درگیر استرس و اضطراب کرده است، بیماری هایی بروز می کنند که ریشه برخی از آنها را در سبک جدید زندگی می دانند؛ برخی می گویند ام اس هم یکی از بیماری هایی است که در نتیجه استرس تشدید می شود.بیشترین میزان شیوع ام اس در ایرانی ها در سن ۲۰ تا ۴۰ سال است و طبق آخرین آمار رسمی، بالاترین میزان رشد ام اس در استان های اصفهان، چهارمحال بختیاری، فارس و مرکزی ثبت شده است. روزی بیماری های عصبی بیشتر افراد میانسال را درگیر می کرد اما این بیماری قشر جوان را هم مورد هدف قرار می دهد.

*درمان بیماری ام اس چیست؟
ام‌ اس یک بیماری خودایمنی است؛ در این بیماری سیستم ایمنی بدن به بافت‌ خود حمله می‌ کند. ام‌ اس را می توان یکی از شایع ‌ترین علت ناتوانی نورولوژیکی در افراد جوان دانست. دلیل اصلی ابتلا به ام اس مشخص نیست و از این رو درمان قطعی هم برای آن وجود ندارد و درمان های فعلی بیماری را کنترل می کند. داروهای شیمایی فعلی تا ۴۰ درصد توانایی پیشگیری از پیشرفت بیماری ام‌ اس را دارند اما به طور کلی این بیماری روندی پیش رونده دارد و در بازه هایی عود می کند. اما مانند بسیاری از بیماری‌‌ های خاص، محققان امیدوارند که این بیماری را هم با استفاده از سلول ‌های بنیادی درمان کنند.

*چرا بیماری ام اس ایجاد می شود؟
با اینکه علت دقیق بیماری ام اس هنوز ناشناخته است، اما احتمال قوی تر این است که این بیماری ریشه ژنتیکی دارد و به دنبال عوامل محیطی مانند عفونت‌ ها بروز پیدا می کند؛ یعنی عواملی از جمله عفونت‌ های ویروسی یا میکروبی، استرس‌ های هیجانی، بارداری، رژیم غذایی، تماس با اشعه X و تماس با حیوانات خانگی و سموم محیطی احتمالا می ‌توانند باعث بیدار شدن این بیماری در دارنده ژن بیماری شود.

*درمان ام اس با پیوند سلول بنیادی چگونه است؟
چند سالی است که محققان در تلاش برای درمان بیماری ام اس با استفاده از سلول ‌های بنیادی هستند. و کارآزمایی هایی بالینی متعددی در این باره در حال انجام است.در سلول‌ درمانی از سلول ‌های زنده بدن استفاده می ‌شود. سلول درمانی نخستین بار ۵۰ سال پیش برای درمان سرطان خون با پیوند سلول ‌های بنیادی خون‌ ساز مغز استخوان از یک فرد سالم به یک بیمار سرطانی مورد استفاده قرار گرفت؛ اکنون از سلول ‌های بنیادی برای درمان بیماری ‌های متعددی از جمله بیماری قلبی، خود ایمنی، عصبی و غضروفی استفاده می ‌شود.در کارآزمایی بالینی درمان بیماری ام اس با استفاده از سلول درمانی، با تزریق دارو به بدن بیمار، بدن سلول بنیادی مغز استخوان بیشتری تولید می کند. سپس از بیمار خون گرفته می ‌شود و سلول‌ های بنیادی خون ذخیره می ‌شوند.در مرحله بعد با استفاده از شیمی‌ درمانی سیستم ایمنی بدن بیمار را به ‌شدت ضعیف می‌ کنند. در مرحله نهایی پزشکان سلول ‌های بنیادی خون بیمار را بار دیگر وارد خون بیمار می ‌کنند تا تبدیل به گلبول ‌های سفید جدید ‌شوند و به بدن کمک کنند که سیستم ایمنی جدید سالمی بسازد.نتایج سلول درمانی بیماران مبتلا به بیماری ام اس تاکنون امیدوارکننده بوده است؛ برای مثال در یک کارآزمایی بالینی روی ۲۴ نفر حدود ۷۰ درصد از بیماران پنج سال بعد از درمان دیگر هیچ علامتی از بیماری ام‌ اس نداشته اند. در کارآزمایی دیگری، ۱۰ بیمار مبتلا به ام اس با میانگین سنی ۳۳ سال تحت سلول درمانی قرار گرفتند و سلول ‌های بنیادی به داخل کانال نخاعی بیماران تزریق شد. تزریق سلول ‌های بنیادی پس از یک سال در بیش از نیمی از بیماران موجب بهبود علایم شده بود. در کارآزمایی دیگری ۲۵ بیمار با میانگین سنی ۳۴ سال مورد تزریق سلول ‌های بنیادی داخل کانال نخاعی قرار گرفتند، پس از یک سال، سلول درمانی باعث بهبود روند ابتلا در بیماران شده بود.همین نتایج امیدواری برای یافتن یک درمان قطعی با استفاده از سلول ‌های بنیادی برای بیماری ام ‌اس را افزایش داده است.

*پژوهشگاه رویان در ایران، برای درمان سلول ام اس تلاش می کند
در ایران هم پژوهشگاه رویان زیرمجموعه جهاد دانشگاهی کشور به عنوان قطب فعالیت سلول های بنیادی در کشور، اقداماتی را در زمینه کنترل بیماری ام‌ اس با استفاده از این امکان آغاز کرده است. جهاد دانشگاهی مجموعه ای است که در عرصه رفع نیازهای فناورانه و نوآورانه در کشور فعالیت می کند.عبدالحسین شاهوردی رئیس پژوهشگاه رویان به خبرنگار فارس، توضیح می دهد: این پژوهشگاه اقداماتی را در موضوع سلول درمانی بیماران ام اس انجام داده است.وی گفت: این اقدامات شامل تحقیقات و مطالعاتی است که در گروه تحقیقات مغز و اعصاب پژوهشگاه رویان انجام شده است.مرتضی ضرابی مدیرعامل بانک خون بند ناف پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی هم در این باره در گفت وگو با خبرنگار فارس، گفت: ام اس یکی از بیماری هایی است که تحقیقات برای درمان آنها با استفاده از سلول های بنیادی در دست اجرا است و این مطالعات تا رسیدن به درمان قطعی ادامه دار خواهد بود؛ اما هنوز کارآزمایی بالینی برای بیماری های عصبی بزرگسالان برای ارائه خدمات درمانی به بیماران را آغاز نکرده ایم.وی گفت: علاوه بر ام اس، همچنین تحقیق برای درمان بیماری های دیگری از جمله فلج مغزی، اوتیسم در کودکان، دیابت نوع یک، آلزایمر، پارکینسون و ضایعه نخاعی با استفاده از پیوند سلول های بنیادی در این مجموعه در دست اجرا است. اما در این باره باید توجه داشت که باوجود کسب نتایج امیدوار کننده و نمونه های متعدد پاسخ مثبت، همواره برای رسیدن به درمان های قطعی تایید شده راهی طولانی در پیش است.
نبوی مدیر گروه تحقیقات مغز و اعصاب پژوهشگاه رویان در این باره بیشتر توضیح می دهد. او می گوید: از سال ۸۹ با راه ‌اندازی گروه تحقیقات مغز و اعصاب در پژوهشگاه رویان، فلوشیپ ام اس هم ایجاد شد و از همان سال چند طرح پژوهشی درباره ام اس تعریف و روی ۲۱ بیمار اجرا شد که جزء نخستین کارآزمایی های بالینی در دنیا در زمینه درمان ام اس با سلول های بنیادی بود. در این طرح ها سلول ‌های بنیادی مزانشیم به بیماران تزریق شد و نتایج موثر و حکایت از بی ‌خطر بودن سلول بنیادی و موثر بودن این سلول ها در تعدیل بیماری ام اس داشت. نتایج طرح ایرانی در کنگره نورولوژی ۲۰۱۳ اروپا هم ارائه شد. هم اکنون هم سلول بنیادی مزانشیم، یکی از گزینه ‌های مهم درمان بیماری ام اس محسوب می شوند که در دست تحقیق و کارآزمایی بالینی است و تاکنون هم دیگر تحقیقات علمی انجام شده در مراکز معتبر دنیا در زمینه استفاده از سلول ‌های بنیادی برای درمان بیماری ام اس، نتیجه امیدوارکننده داشته اما برای رسیدن به درمان قطعی به نمونه ‌های بیشتری نیاز است.

*ارائه نتایج پژوهش موثر رویان درباره سلول درمانی بیماری ام اس
امیر باجوری مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان هم با تشریح اقدامات و مطالعات انجام شده در رویان درباره درمان بیماری ام اس با سلول های بنیادی می گوید: برای عملیاتی کردن پیوند سلول ‌های بنیادی در بیماران مبتلا به بیماری ام اس، ابتدا بی ‌خطر بودن و اثربخشی تزریق سلول‌ های بنیادی در مدل حیوانی بررسی شد و نتایج به دست آمده بی ‌خطر و بی‌ عارضه بودن این سلول ها و موثر بودن این درمان را تایید کرد. انواع مختلفی از سلول های بنیادی وجود دارد؛ در این پیوند سلول ‌های بنیادی مختلفی از جمله سلول بنیادی مزانشیم، سلول های هماتوپوئتیک، سلول‌ های بنیادی عصبی مشتق از سلول‌ های مزانشیم مورد مطالعه قرار گرفته است.
محسن قرنفلی مشاور رئیس پژوهشگاه رویان هم در این باره، گفت: در حال حاضر پژوهشگاه رویان سه پروژه بزرگ ساخت داروهای ناباروری، ساخت آنتی بادی مبتلایان به بیماری ام اس و تولید چند آنتی بادی بیماران سرطانی را در دست اجرا دارد که امیدواریم امسال درباره این داروها به خروجی دست پیدا کنیم.بیماری ام اس، سن جوانی تا میان سالی را هدف قرار گرفته است و از این رو نگرانی بابت این بیماری در حال افزایش است؛ اما همچنان که توجه جامعه جهانی نسبت به این بیماری بیشتر می شود، رشد دانش مرتبط با درمان این بیماری و در نتیجه شانس یافتن درمان های جدید برای آن هم بیشتر می شود. با افزایش توجه ها، بعید نیست که حتی زودتر از پیش بینی قبلی، نتایج اولیه موثر برای درمان ام اس با سلول های بنیادی به کشف درمان عمومی و تجاری منجر شود.