بهار نیوز - نتوانستم از جنس صدای وحید تاج بگذرم

گروه فرهنگی: یکی از اتفاقات خوب در دنیای موسیقی امروز کشور تولید آلبوم‌هایی با حال و هوای موسیقی سنتی ایرانی است. طی سال‌های اخیر کمتر مجموعه‌ای با توجه به موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی تولید شده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته و این در حالی‌ست که در دهه‌های شصت و هفتاد و هشتاد در این زمینه وضعیت بهتری داشتیم.یکی از آلبوم‌های که تولید آن چند سالی زمان برده و ماه‌هاست در نوبت نشر قرار دارد، مجموعه «هفت دریا شبنمی» به آهنگسازی مهرداد ناصحی و صدای وحید تاج است. این آلبوم که قرار است توسط نشر «پرده هنر موسیقی» منتشر شود، اولین تجربه مهرداد ناصحی در مقام آهنگساز است.مهرداد ناصحی (خواننده، نوازنده، آهنگسازو سرپرست گروه آهنگ) که فارغ‌التحصیل هنرستان موسیقی سوره و دانشگاه عالی موسیقی است تاکنون از محضر استادان مطرحی چون سعید فرج‌پوری، علی‌اکبر شکارچی، اردشیرکامکار و محمدرضا لطفی برده است. او علاوه بر نوازندگی به عنوان خواننده باس با گروه کر ارکستر سمفونیک تهران حضور داشته و با گروه‌های «آوازی تهران»، «شهناز»، «ماه»، «اپرای آنسامبل تهران»، «صنم»، «سور» و «آوای عندلیب» همکاری کرده است.

آلبوم «هفت دریا شبنمی» قرار بود پیش از اینها منتشر شود. این مجموعه چگونه تولید شده و در حال حاضر چه وضعیتی دارد و در چه مرحله‌ای است؟
آلبوم «هفت دریا شبنمی» حاصل پنج، شش سال کار و فعالیت است و این طولانی شدن دلایل مختلفی دارد. به طور کلی از آنجا که نسبت به قطعات اثر وسواس داشتم، تغییراتی در آنها ایجاد می‌کردم. اما پروسه انتشار آلبوم یکی دو سالی طول کشیده و هنوز در این زمینه اتفاقی رخ نداده است.

قرار بود کمی بعداز سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر آلبوم آن به بازار آید. درست است؟
بله همینطور است و زمانی که آلبوم را برای عرضه به انتشارات سپردیم با بحران کرونا و اتفاقات ناشی از آن مواجه شدیم و پس از آن نیز زمان انتشار مدام به تعویق افتاد. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و صحبت‌ها قرار بود آلبوم «هفت دریا شبنمی» تا پاییز منتشر شود که این اتفاق بنا به دلایلی که گفتم رخ نداد. الان هم من که پیگیر وضعیت انتشار هستم، پاسخ می‌شنوم آلبوم به زودی منتشر خواهد شد. متاسفانه در این زمینه تاریخ دقیقی به من اعلام نشده است. البته توضیحاتی که تهیه‌کنندگان می‌دهند، منطقی است. آنها نشر مجازی را اتفاقی راحت می‌دانند و درست هم می‌گویند. اگر توجه کنید در حال حاضر اغلب آثار به صورت مجازی منتشر می‌شوند و در دسترس مردم و مخاطبان موسیقی قرار می‌گیرند. این روند انتشار خیلی مشکل نیست. با طراحی جلد آلبوم و انتشار آن در فضای مجازی می‌توانیم بگوییم کار منتشر شده است. پس از آن نیز آلبوم و قطعات آن را در سایت‌هایی چون بیپ‌تونز و دیگر پلتفرم‌ها قرار می‌دهیم و کار انجام شده است.

با این حساب انتشار آلبوم فیزیکی را در برنامه‌تان ندارید؟
تهیه‌کنندگان گفتند باید صبر کنیم تا شرایط مهیا شود و در صورت ارائه فیزیکی آلبوم با ضرر بسیار مواجه خواهیم شد،‌ زیرا به هرحال طی ماه‌های گذشته و در حال حاضر مردم کمتر بیرون می‌روند و به مغازه‌ها و سی‌دی فروشی‌ها مراجعه می‌کنند. در کل برای انتشار آلبوم از من خواسته شد که صبر داشته باشیم و من نیز پذیرفتم.

موضوع این است که اگر یک اثر هنری در زمان مقرر و مشخصی که مد نظر تهیه‌کننده و سازندگان بوده منتشر نشود، این امکان وجود دارد که مورد استقبال قرار نگیرد.
بله؛ به تعویق افتادن انتشار اثر مشکلاتی را در پی خواهد داشت و من نیز به این مسئله واقفم. استادان ما می‌گفتند، وقتی قرار است اثری بیرون بیاید، باید منتشر شود و زمانی که این اتفاق بیفتد یا نشر به تعویق افتد، سازنده یا سازندگان دلسرد خواهند شد. این اتفاق تاحدودی برای من افتاده است. به هرحال تولید آلبوم در شرایط فعلی کار راحتی نیست، بخصوص در زمینه موسیقی سنتی که زحمت و تلاش بیشتری می‌طلبد. اگر توجه کنید سختی‌ها و دشواری‌های مذکور در سبک‌هایی چون پاپ وجود ندارد، در حالی که ما با سازها و نوازندگان متعدد و مسائل و موضوعات دیگر مواجهیم.

شما در سه زمینه نوازندگی، خوانندگی و آهنگسازی همواره فعال بوده‌اید، اولین تجربه مستقل شما در زمینه آهنگسازی آلبوم چگونه بود و چه دستاوردهایی داشت؟
من طی سال‌های فعالیتم خوشبختانه در خدمت استادان مختلف بوده‌ام. در این میان اتفاق خوشایند برایم این بوده که برای تولید و انتشار آلبوم عجله نداشته‌ام. می‌توان گفت درباره آلبوم مستقلم بسیار اندیشیده‌ام و زمان زیادی را صرف قطعات آن کرده‌ام. همانطور که می‌دانید بسیاری از فعالان عرصه موسیقی مدام در حال انتشار آلبوم هستند و برای این اتفاق دنبال دلیل نیستند، من شخصا به این رویه علاقه‌ای نداشته‌ام و واقعا نمی‌خواستم صرفا آلبوم تولید کنم.شاید باورتان نشود، اما اولین تصنیفی که برای مجموعه‌ام ضبط کردم و نام آلبوم نیز بر اساس همان انتخاب شده، را اولین‌بار با شخص استاد محمدرضا شجریان چک کردم. یعنی ایشان اثر را به طور مستقیم گوش دادند و درباره‌‌اش صحبت کردیم و پس از آن نزد استاد مجید درخشانی رفتم. کلا نسبت به چنین موضوعات و اتفاقاتی حساسیت بسیار داشتم. برایم اهمیت داشت که اگر مثلا در بخش تلفیق ایرادی وجود دارد بابت رفع آن از استاد درخشانی کمک بگیرم. من سعی کردم پارامترهایی که استاد محمدرضا لطفی به ما یاد می‌دادند را بیش از هرچیز در اثرم پیاده کنم. کلا تلاشم این بوده برای هرکدام از قطعات از نظر استادانم بهره ببرم.

تک نوازی یا دونوازی در آلبوم «هفت دریا شبنمی» چه جایگاهی دارد؟
اتفاقا در بخشی از پروژه به تکنوازی نیز فکر کردم و در آلبوم چنین قطعه‌ای وجود دارد و مربوط به تکنوازی قیچک آلتو است و مدت زمان آن سه‌، چهار دقیقه است. دلم می‌خواست به قیچک که واقعا در موسیقی مهجور مانده بپردازم، و واقعا مخاطبانی داریم که دوست دارند تکنوازی‌هایی را بشنوند که به لحاظ زمانی طولانی هستند.

بی اغراق، سالهاست که مخاطبان آثاری صرفا سنتی و ایرانی نشنیده‌اند و در این زمینه تولیدات کمی داریم، برای جلب رضایت اینگونه مخاطبان چه تمهیداتی را به کار گرفته‌اید؟
در بخش آواز با آقای وحید تاج تعامل داشتیم و به نتایجی نیز رسیدیم. بر اساس صحبت‌هایمان گفتیم چرا باید بخش‌های آوازی را به صورت تکه تکه در آلبوم پخش کنیم؟ مثلا چرا باید سه دقیقه آواز داشته باشیم و پس از آن قطعه‌ای دیگر پخش شود و دوباره آواز بشنویم؟ در ادامه ما یک آواز بلند را در نظر گرفتیم و فکر کنم مدت زمان آن حدود 12 دقیقه است.

با توجه به حوصله کم مخاطبان امروزی، تولید و ارائه قطعه‌ای بلند ریسک محسوب نمی‌شود؟
قطعه‌ای که می‌گویم ساز و آوازی کامل است. من با چنین اتفاقی موافق بودم و نظرم این بود که مخاطب علاقمند به ساز و آواز، می‌تواند به صورت کامل قطعه را گوش دهد. افرادی که ساز و آواز دوست ندارند نیز می‌توانند از این اثر بگذرند و قطعه بعدی را بشنوند. از طرفی هم با توجه به فعالیت‌ها و تجربه‌های گذشته‌ام خیلی به مقطع بودن آوازها تمایل نداشتم و موافق نبودم که مثلا پس از یک قطعه، آوازی کوتاه بشنویم و بازهم قطعه‌ای دیگر و بازهم آوازی چند دقیقه‌ای. به نظرم کسی که ساز و آواز دوست دارد می‌نشیند و چنین اثری را تا به آخر می‌شنود.

درباره شیوه تنظیم قطعات آلبوم نیز توضیح دهید.
قاعدتا قطعات تنظیم دارند، اما سعی‌ام این بوده از حداقل تنظیم استفاده کنم. البته در عصر حاضر اینکه موسیقی ما چند خطی باشد بر زیبایی اثر می‌افزاید، اما پرداختن بیش از حد به این موضوع را نمی‌پسندم و به آن علاقه‌ای ندارم؛ زیرا نمی‌خواهم شنونده گیج شود و نداند که کدام خط از چندین خط را گوش کند. بنابراین سعی کرده‌ام تنظیم صرفا همراهی کننده اثر باشد. از طرفی در بخش‌هایی، از دو نوازی‌های قیچک و کمانچه به عنوان تک تِرک استفاده کرده‌ام.

اینگونه به نظر می‌رسد که دو ساز کمانچه و قیچک در آلبوم «هفت دریا شبنمی» حضوری پررنگ دارند.
از آنجایی که قیچک و کمانچه سازهای خودم هستند بار سنگین‌تر آلبوم بر دوش این دو ساز است.

با این حساب باید منتظر آلبوم متنوعی باشیم.
بله قطعا. درست است که تعویق در انتشار و ارائه آلبوم تاحدودی باعث دلسردی‌ شده، اما خب تک تک قطعات را بسیار دوست دارم و طی این سال‌ها نیز با همراهی اعضای گروه «آهنگ» که خودم تشکیلش داده‌ام، اغلب آثار را به صورت متعدد اجرا کرده‌ایم. خوشبختانه طی اجراها براساس بازخوردهایی که از اعضای گروه و مخاطبان می‌گرفتم، متوجه شدم که هم اصالت آثار حفظ شده و هم اینکه تنظیماتمان به نوعی امروزی‌تر هستند.

شعر در آلبوم «هفت دریا شبنمی» چه جایگاهی دارد؟
از اشعار آقای ابتهاج در تصانیف الهام گرفته‌ام.

طی این سال‌ها نسبت به دهه شصت و هفتاد کمتر از اشعار هوشنگ ابتهاج در موسیقی ایرانی بهره برده‌ایم. اینکه اشعار ایشان را مورد توجه قرار داده‌اید اتفاق خوبی است.
موافقم. دو شعر از آقای ابتهاج و یک شعر از حافظ را مد نظر داشته‌ایم و اتفاقا به نظرم اشعار نیز در جلب رضایت مخاطبان تاثیر داشته است.

چه شد که آقای وحید تاج را به عنوان خواننده اولین آلبوم مستقل‌تان انتخاب کردید؟
وحید تاج یکی از دوستان قدیمی من است و سابقه رفاقتمان بسیار طولانی است. البته همه خوانندگان هم عصر و هم نسل من برایم عزیز و قابل احترامند و اغلب آنها از دوستان خوب من هستند. اما به عنوان فردی که سالهاست در عرصه نوازندگی فعالیت می‌کند، نوع و نحوه خواندن آقای تاج را می‌پسندم زیرا دقیقا همان چیزی است که دلم می‌خواهد. شیوه ایشان همان آواز مبتنی بر سنت‌ها و تکنیک‌ها و دیگر مولفه‌های مهم است. واقعا نمی‌توانستم از جنس صدای زیبای ایشان بگذرم. دو روز پس از آنکه به وحید تاج پیشنهاد همکاری دادم متوجه شدم که صدای ایشان بر تک تک قطعات می‌نشیند. زمانی که کنسرت‌ها شکل گرفت اتفاقات بهتری رخ داد که معمولا در دنیای امروز رخ نمی دهد. در دنیای امروز خواننده به استودیو می‌رود و کاری را می‌شنود و همان لحظه شروع به خواندن می‌کند و کار ضبط می‌شود. در رابطه با آقای وحید تاج این اتفاق نیفتاد. ما برای ضبط قطعات آلبوم «هفت دریا شبنمی» با چنین رویه‌ای مواجه نبودیم، زیرا آقای تاج هرکدام از قطعات را حداقل‌ شش، هفت بار در کنسرت‌ها خواند و طی اجراهایی که داشتیم حس‌های لازم را درک کرده بود. جدا از اینها، وحید تاج در خواندن قطعات بسیار خلاقانه عمل کرد و در بسیاری مواقع با هم‌فکری یکدیگر مواردی را به آثار افزودیم. می‌خواهم بگویم آن ایده اولیه با حضور آقای تاج و نظراتی که داشتند، کامل شد و زمانی که مرحله ضبط قطعات فرا رسید، ایشان به آن پختگی لازم در نحوه خواندن رسیده بودند.

وضعیت تمرینات گروه «آهنگ» طی هشت ماه گذشته که کشور درگیر بیماری کرونا بوده،‌ به چه شکل بوده است؟
گروه «آهنگ» طی این مدت تمرین نکرده است. این را هم بگویم که اعضای گروه همگی از دوستان و عزیزان من هستند و سال‌های سال است در عرصه موسیقی مشغول فعالیت هستند. سابقه رفاقت من و دیگر اعضا حدود چهارده، پانزده سال است و طی این سال‌ها در کنسرت‌های مختلف و متعددی در کنار یکدیگر بوده‌ایم و به طور معمول و همواره در طول هفته با یکدیگر در ارتباطیم.

در زمینه تدریس چه فعالیت‌هایی داشته‌اید و دارید؟
شاید طی این مدت برخی کار و تمرین و تدریسشان را راه انداخته‌اند، اما من از ابتدای بحران کرونا تاکنون کلاس‌های حضوری‌ام را برگزار نکرده‌ا‌م و کماکان به تدریس آنلاین مشغولم.

گروه «آهنگ» پیش از شیوع بیماری کرونا چه برنامه‌هایی داشت؟
گروه ما واقعا برنامه مفصلی داشت. قرار بود به اتفاق اعضا و همراهی آقای وحید تاج در شهرستان‌ها به اجرای کنسرت بپردازیم که متاسفانه بحران کرونا و شیوع آن این اجازه را به ما نداد. کلا برنامه‌ریزی‌های جدید داشتیم. مثلا تعدادی قطعه جدید داشتیم که از ساخته‌های خودم و اعضای گروه بود و قرار بود آنها را به سرانجام برسانیم. حتی قرار بود در یکی،‌ دو فستیوال خارجی نیز شرکت کنیم که متاسفانه میسر نشد. در کل با اینکه گروه «آهنگ» تاکنون عمر کوتاهی داشته، اما فعال و پربار بوده است. دو بار در جشنواره موسیقی فجر حضور یافتیم و در چندین شهرستان‌ به اجرای برنامه پرداخته‌ایم. در دو فستیوال در برلین و قبرس نیز شرکت کرده‌ایم.

طی ما‌ه‌ها و هفته‌های کرونایی اخیر به چه فعالیت‌هایی مشغول هستید؟
با توجه به بحران کرونا و شرایط و وضعیت چند ماه گذشته،‌ این روزها بیشتر در زمینه تکنوازی فعالیت می‌کنم. در حال حاضر مشغول تهیه مجموعه‌ تصویری تک‌نوازی دو ساز کمانچه و قیچک هستم. در این مجموعه به بداهه‌نوازی‌های مفصل‌تر در دستگاه‌های مختلف خواهم پرداخت. ما در بخش منابع مکتوب همچنان با ضعف مواجهیم. البته طی سال‌های اخیر اوضاع کمی بهتر شده اما همچنان کمبود‌هایی وجود دارد.

از چند و چون فعالیت‌های اخیرتان در این بخش بگویید.
نسبت به دوران پیش از بحران کرونا خیلی به سمت موسیقی کلاسیک معطوف شده‌ام و به شدت مشغول خواندن اپرا هستم و کماکان در این زمینه مشغولم. ما یک بار اپرای «جانی سکیکی» را تابستان سال 1392 در تالار وحدت اجرا کردیم و آقای هادی قضات کارگردانی آن را به عهده داشتند. ایشان در حال حاضر به این موضوع فکر می‌کنند که اپرا را مجدد روی صحنه ببرند که اگر این اتفاق بیفتد من نیز با گروه همراهم. در زمینه فعالیت‌های آوازی نیز کماکان مشغول فعالیت هستم. البته این فعالیت‌ها معطوف به ضبط‌ آثاری است که قرار است خوانندگی‌ آنها را به عهده داشته باشم.