بهار نیوز - تعقیب رد دلار در قیمت تخم‌مرغ

گروه اقتصادی: طنزهایی که در هفته گذشته در مورد فروش تخم‌مرغ به‌صورت نقدی فردایی در گروه‌های بورسی و دلاری نقل می‌شد، اگرچه ظاهراً فقط حاصل نگاهی طنزآمیز به تحولات اقتصادی و تورمی است، اما در حقیقتی به نام دلاریزه‌ شدن اقتصاد ایران ریشه دارد. زیرا تولید این کالاها وابستگی شدیدی به واردات دارد و از همین محل اثرپذیری زیادی از نرخ ارز دارند.وابستگی تولید و واردات و اثرپذیری مستقیم قیمت کالا و خدمات از تغییرات نرخ ارز در اقتصاد ایران باعث شده حتی کالاهایی مانند تخم‌مرغ که ظاهراً تولیدشان بومی و داخلی است به‌واسطه وابستگی جزئی یا کلی به مواداولیه و تجهیزات وارداتی، با کوچک‌ترین نوسان در نرخ ارز، دچار تغییر قیمت شوند. فعلاً ستاد تنظیم بازار نرخ مصوب دانه‌های روغنی و کنجاله سویا را به‌ترتیب ۹.۷تا ۱۰.۲درصد افزایش داده است تا به واردات و ترخیص این اقلام کمک کند و عرضه نهاده‌های دامی به بازار افزایش پیدا کند که در بهترین حالت هم، دوباره به رشد دلاری قیمت برخی کالاهای داخلی منجر خواهد شد.

سهم واردات در چرخه تولید
آمارهای رسمی و غیررسمی نیز اثرپذیری تولید داخلی از ارز خارجی را تأیید می‌کنند، به‌گونه‌ای که حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، می‌گوید: ۸۴ درصد اقلام وارداتی شامل مواداولیه، واسطه‌ای و سرمایه‌ای است که برای تولید و ادامه فعالیت واحدها، ضروری هستند. به‌عبارت‌دیگر، بخش قابل‌توجهی از تولیدات داخلی، دوام و تداوم تولید منوط به دوام و تداوم واردات است و حتی درصورتی‌که حجم واردات تغییر نداشته باشد، باز هم تغییرات قیمتی ارز می‌تواند به دوام و تداوم تولید آسیب وارد کند.در ماجرای گرانی تخم‌مرغ که اخیراً باعث شد قیمت هر کیلو از این کالا به بیش از ۲۲هزار تومان برسد؛ کاهش واردات نهاده‌های دامی به کشور و گرانی این محصولات در بازار داخلی اصلی‌ترین عامل اثرگذار بود. مسئله‌ای که از یک‌سو با بالا بردن هزینه مرغداری‌ها و از سوی دیگر با کاهش تولید آنها توانست کشف قیمت در رابطه عرضه و تقاضا را تحت‌تأثیر قرار دهد.

آینده تولید در آینه واردات
طرف تولیدکننده در بازارهای داخلی، تحولات مربوط به حجم و قیمت مواداولیه وارداتی را یکی از اصلی‌ترین عوامل تغییر قیمت فروش محصولات عنوان و آمارها نیز این ادعا را تأیید می‌کند. بررسی اطلاعات مربوط به واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی از ابتدای سال‌جاری تا ۲۰ شهریور از کسری جدی واردات این اقلام نسبت به‌مدت مشابه حکایت دارد، به‌گونه‌ای که براساس آمارها، در این دوره زمانی حجم واردات کنجاله سویا به‌عنوان اصلی‌ترین منبع غذایی برای تأمین پروتئین مورد نیاز مرغ‌های تخم‌گذار ۶۰ درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.از سوی دیگر، عزم دولت برای حمایت از معیشت عمومی از مسیر تخصیص ارز ترجیحی به واردات نهاده‌های دامی و غذایی و تخصیص دلار۴۲۰۰تومانی به واردات این اقلام عملاً امکان توزیع رانت در فروش آزاد را فراهم آورده و به شکل‌گیری بازار سیاه کمک کرده است. در این میان، باوجوداینکه دولت در تلاش است بر فروش نهایی اقلام وارداتی با ارز ترجیحی نظارت کند و کالاهای نهایی را بر مبنای قیمت دلار ۴۲۰۰تومانی به سفره مردم برساند، عملاً قیمت کالاها کمتر از نظارت پیروی کرده و با ارز آزاد همسان‌سازی شده است. در این وضعیت، بخش قابل‌توجهی از نهاده موردنیاز تولید به‌دلیل ضعف نظام توزیع یا فقر نظارت در رسیدن این محصولات به‌دست مصرف‌کننده واقعی، با قیمت آزاد به حوزه مولد اختصاص می‌یابد و به دلاریزه شدن تولیدات منجر می‌شود.

ناکامی جایگزینی ذرت به‌جای سویا
گرچه واردات کنجاله سویا در ۶‌ماه امسال، با افت ۶۰درصدی مواجه شده و به جهش قیمت این کالا در بازار سیاه دامن زده، اما در همین دوره زمانی واردات ذرت دامی با رشد ۲۵درصدی روبه‌رو بوده و در آمارهای تجمیعی توانسته نسبت‌های مربوط به واردات نهاده‌های دامی نسبت به سال قبل را بهبود دهد. این در حالی است که از نظر فعالان صنعت مرغداری، هر نهاده در روند تولید جایگاه مشخصی دارد و نمی‌توان آن را به محصول دیگری جایگزین کرد. داده‌های اتحادیه مرغ تخم‌گذار حاکی از این است که ۸۵درصد جیره غذایی مرغ تخم‌گذار را ذرت و سویا تشکیل می‌دهد. ازاین‌رو، در شرایط فعلی که یکی از این دو نهاده با کمبود عرضه و افزایش قیمت در سطح بازار مواجه شده، نمی‌توان با اضافه کردن سهم ذرت از خوراک مرغ، روند مطلوب تولید را حفظ کرد.

دشواری‌های تغییر ترکیب خوراک دام
خوراک دام مصرفی در ایران به‌تبع بسیاری از کشورهای دیگر آمیخته‌ای از چندین نهاده دامی شامل ذرت، کنجاله سویا، جو و... است و به‌واسطه وابستگی شدید این نهاده‌ها به واردات، در دوره‌های تحریم و تنش ارزی مشکلاتی برای تأمین خوراک دام بروز می‌کند. در این شرایط به‌واسطه ناتوانی تولید داخل در جایگزینی این محصولات، عملاً دسترسی صنایع مصرف‌کننده صنعت مرغداری و دامداری به این نهاده‌ها محدود شده و تولیدکنندگان را به کاهش مقیاس تولید و افزایش قیمت کالا مجبور کرده است. البته به‌نظر می‌رسد تغییر ترکیب خوراک دام مصرفی کشور براساس مزیت‌های سرزمینی امکان‌پذیر باشد، اما این کار از یک‌سو به انجام کارهای کارشناسی برای ایجاد ترکیب بهینه از خوراک دام نیاز دارد و از سوی دیگر محتاج برنامه‌ریزی اصولی و بلندمدت برای ترویج کشت نهاده‌های دامی مورد نیاز در مناطق مستعد کشور است. تا پیش ‌از این اتفاق، تأمین خوراک دام کم‌وبیش چشم‌به‌راه واردات نهاده‌های دامی از دیگر کشورهای جهان، به‌ویژه برزیل، استرالیا و حتی آمریکا، خواهد بود.

ورود تنظیم‌گر به بازار نهاده‌های دامی
ستاد تنظیم بازار در مصوبه مورخ ۲۶شهریور ۹۹، قیمت مصوب دانه‌های روغنی سویا را با ۹.۷درصد افزایش از ۲هزار و ۴۱۵تومان به ۲هزار و ۶۵۰تومان افزایش داده و قیمت مصوب کنجاله سویا را نیز با افزایش ۱۰.۲درصدی از ۲و ۴۵۰تومان به ۲هزار و ۷۰۰تومان افزایش داده است تا با جبران هزینه‌های واردات به ترخیص این اقلام کمک کند و با افزایش ترخیص این اقلام از گمرکات، عرضه نهاده‌های دامی در بازار را افزایش دهد.همچنین در مصوبه ستاد تنظیم بازار آمده است: با توجه به سهم اثر تغییرات نرخ ارز نهاده‌های پایه کشاورزی و تغییر نرخ کنجاله سویا در قیمت گوشت مرغ، تخم‌مرغ و شیر خام، قیمت محصولات با پیشنهاد وزارت جهادکشاورزی و محاسبه سازمان حمایت متعاقباً تصمیم‌گیری و ابلاغ خواهد شد. به‌عبارت‌دیگر، در اثر این تصمیم که با هدف تنظیم بازار کالاهای خوراکی وابسته به نهاده‌های وارداتی اتخاذ شده، باز هم قیمت این کالاها رشد خواهد داشت؛ چراکه قیمت‌گذاری این کالاها تابعی از عرضه و تقاضا، نرخ ارز و البته خواست و توان دلالان و رانت‌خواران است.