بهار نیوز - نگرانی‌های سه‌گانه درباره واکسن آنفلوآنزا

نگرانی‌های سه‌گانه درباره واکسن آنفلوآنزا

گروه جامعه: آرزو به دل ماندیم که یک‌بار، در یک مساله، یک چیزی، همان‌طور که وعده داده شده بود، همان‌طور که گفته بودند، همان‌طور که باید، اجرایی شود. آرزو به دل ماندیم که فلان سیاست کلان، فلان بسته حمایتی، فلان گشایش و تسهیلات، همان‌طور که باید در نظام توزیع، عادلانه به دست جامعه هدف برسد و هیچ حاشیه و انقلتی هم روی آن نباشد.بعد از شیوع کرونا، از همان ابتدا که محققان، متخصصان و دانشمندان اندک علمی نسبت به این ویروس عجیب و ناشناخته پیدا کردند، از تلاقی شیوع آن با سایر ویروس‌ها ازجمله آنفلوآنزا ابرازنگرانی کردند و بارها هشدار و انذار دادند که باید برای فصول شیوع آنفلوآنزا از خیلی قبل‌تر آمادگی‌ها ایجاد شود، خصوصا وقتی روزبه‌روز سناریوهای پیش‌بینی‌شده در جهت رفع کرونا یکی‌یکی شکست می‌خورد و این ویروس کشنده، سرکش‌تر از قبل تعداد بیشتری از مردم را مبتلا می‌کرد و قربانی می‌گرفت الزام آمادگی و مواجهه با سایر ویروس‌ها و بیماری‌ها گوشزد می‌شد.یادم هست چند ماه پیش و قبل از هر کشوری، نخست‌وزیر انگلستان در یک اظهارنظر گفت تمام مردم این کشور باید واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند. حتی یادم هست کمی بعدتر و به‌منظور تسهیل و تسریع در روند تزریق واکسن، روش‌هایی پیش‌بینی شد که حتی افراد وقتی در اتومبیل‌های خود هستند، در همان خیابان بتوانند واکسن بزنند.در این دنیا، در این شرایطی که چنین شرایطی امکان فراهم شدن دارد، اینجا و در ایران همه‌چیز در همان مراحل ابتدایی مانده است و هر روز یک نقل‌قول و یک تصمیم جدید برای مسائل مهمی از این دست گرفته می‌شود و چیزی که این بین از دست می‌رود، زمان طلایی تزریق واکسن و مواجهه با شیوع بیماری آنفلوآنزا و ایجاد ایمنی در افراد دارای بیماری‌های پرخطر و درمعرض آسیب است. برای ورود به بحث بهتر این است ابتدا یک تقسیم‌بندی در رابطه با مساله داشته باشیم تا دقیقا متوجه باشیم در هیچ‌کدام از مولفه‌های اصلی ماجرا، توفیقی نداشته‌ایم. ایراد در تعداد دوزهای واردشده واکسن آنفلوآنزا، ایراد در توزیع و ایراد در اطلاع‌رسانی حول زمان و نحوه تزریق در واکسن مجموع مسائل و مصائبی است که این روزها گریبانگیر مردم شده است.

شبهاتی پیرامون تعداد واکسن‌های موردنیاز
چند وقت پیش که بحث پیرامون واردات واکسن آنفلوآنزا زیاد شده بود و روزانه اخبار متعددی حول تعداد و میزان واردات این واکسن در کشور و همچنین توان داخلی برای تولید آن منتشر می‌شد، گزارشی در همین صفحه نوشتیم و از جوانب مختلف به این ماجرا ورود کردیم. یکی از اصلی‌ترین ان‌قلت‌هایی که از همان ابتدا به واکسن‌های وارداتی مطرح بود، تعداد آنها بود. به‌هرحال به‌خاطر تلاقی و همزمانی شیوع کرونا و آنفلوآنزای فصلی پیش‌بینی‌ها این‌طور بود که امسال حتما تقاضا برای تزریق واکسن افزایش خواهد یافت؛ پیش‌بینی‌ای که دور از ذهن هم نبود و حتی آنقدر جدی بود که باوری بین مردم شکل گرفته است که اگر کسی این واکسن را نزند، اگر از کرونا مشکلی ایجاد نشود، به‌خاطر آنفلوآنزا جانش به خطر می‌افتد و خلاصه اینکه این مرحله نهایی حفاظت از خود است.پیرو همین مساله براساس اطلاعات اعلام‌شده از سوی مسئولان بررسی کردیم آیا تعداد دوزهایی که قرار است به کشور وارد شود کفاف متقاضیان تزریق واکسن را خواهد داد یا خیر؟ ابتدا سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در رابطه با تعداد افراد گروه‌های پرخطر بیماری گفت: «در این زمینه حدود هشت‌میلیون و ۷۰۰ هزار نفر که در گروه پرخطر هستند، شناسایی شده‌اند که باید تسهیلاتی را برای آنها در نظر بگیریم و خطر انتقال ویروس در آنها را به‌شدت کاهش دهیم.»محمدرضا شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو هم پیرو همین مساله در رابطه با تعداد واکسن‌هایی که به کشور وارد خواهند شد، گفت: «امسال واردات آنفلوآنزا چهار تا پنج برابر سال گذشته خواهد بود و علاوه‌بر چند برند که در سال گذشته واردات آنها را داشتیم، از سایر برندها هم واکسن آنفلوآنزا وارد کشور خواهد شد. امسال همه کشورهای دنیا به دنبال تامین واکسن آنفلوآنزا هستند و رقابت جهانی برای تامین واکسن آنفلوآنزا وجود دارد.» البته شانه‌ساز کمی قبل‌تر گفته بود 10برابر سال گذشته واکسن آنفلوآنزا به کشور وارد می‌شود.به‌هرحال با یک حساب سرانگشتی و با توجه به آمار سال گذشته به گفته کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت «پارسال دومیلیون دوز واکسن آنفلوآنزا وارد کشور شد و امسال واردات چهار تا پنج برابری واکسن آنفلوآنزا را خواهیم داشت تا بتوانیم نیاز کشور را پوشش دهیم. سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت در تلاش هستند امسال با همه مشکلات ارزی، تحریم‌ها و تقاضای بالا برای تهیه واکسن آنفلوآنزا اقدامات لازم را انجام دهند و بتوانیم حداقل واردات چهار تا پنج‌برابری آنفلوآنزا را داشته باشیم.تلاش‌های لازم برای تامین واکسن آنفلوآنزا انجام شده است و امیدواریم این تلاش‌ها محقق شود و بسته به وضعیت بازار برآورد نیاز ما حدود بین۶ تا ۱۰ میلیون دوز واکسن آنفلوآنزای چهار ظرفیتی موردتایید بوده و سازمان غذا و دارو درصدد است تا واکسن آنفلوآنزا با اولویت گروه‌های پرخطر در اختیار مردم قرار گیرد.» یعنی در شرایط ایده‌آل و بدون هیچ مشکلی اعم از تحریم و واردات با تاخیر و برچسب‌زنی به‌موقع و توزیع مناسب و... چیزی حدود 6 تا 10 میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا به کشور وارد خواهد شد که با توجه به آمار اعلام‌شده از تعداد افرادی که جزء گروه‌های حساس پرخطر، بیش از هشت‌میلیون واکسن فقط موردنیاز برای تامین احتیاج این گروه است و برای مردم عادی احتمالا با مشکل جدی مواجه خواهیم شد.حالا شما جمعیت بیش از 80 میلیونی کشور را در نظر بگیرید، پروپاگاندایی که حول تزریق این واکسن ایجاد شده را هم در نظر داشته باشید و تعداد واکسن‌هایی که وارد می‌شود را هم خوب به ذهن بسپارید. به نظر شما احتمال بروز هرج‌ومرج وجود دارد؟ بگذارید پس در ادامه بیشتر به وضعیت روز بپردازیم، این‌طور حتما مشخص می‌شود که ما حتی در مرحله پیش از توزیع هم حسابی در گل مانده‌ایم.

توزیع؛ چالش جدی پیش‌روی مردم برای تزریق واکسن آنفلوآنزا
همان‌طور که گفتیم، به‌خاطر همزمانی شیوع کرونا و آنفلوآنزا و توصیه‌ها و هشدارهای متخصصان و مسئولان نسبت به تزریق این واکسن خصوصا توسط افراد دارای بیماری‌های پرخطر و زمینه‌ای و سالمندان و کودکان و زنان باردار، تقاضا برای دریافت واکسن آنفلوآنزا به‌شدت افزایش پیدا کرده است. با هرکسی که صحبت می‌کنید، از الزام دریافت این واکسن با شما سخن می‌گوید. شرایط بغرنج فعلی و آغاز موج سوم بیماری هم این مساله را تشدید کرده و نگرانی‌ها را افزایش داده است. مضاف براین زمان هم به سرعت درحال گذر است.به اذعان کارشناسان همیشه واکسن آنفلوآنزا در اواخر مردادماه و اوایل شهریورماه توزیع می‌شد اما هنوز هیچ خبری از این واکسن نیست. زمان ماندگاری این واکسن در بدن پنج تا شش‌ماه است و از سوی دیگر باید ۱۵روز تا یک ماه از زمان تزریق آن بگذرد تا بدن شروع به تولید پادتن برای امر ناگیرایی کند. درواقع هرچه این واکسن دیرتر به بدن تزریق شود دیگر به درد نمی‌خورد و درحقیقت در برهه‌ای از زمان قرار گرفته‌ایم که زمان طلایی استفاده از این واکسن را برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آنفلوآنزا از دست می‌دهیم. جمیع این اتفاقات به علاوه‌برخی حواشی دیگر باعث شد نگرانی‌ها حول تزریق این واکسن بیش از گذشته افزایش پیدا کند. آن چیزی که الان واضح است این است که واکسن آنفلوآنزا به کشور وارد شده است. چه مقدار؟به گفته مسئولان فعلا یک‌ونیم میلیون دوز، هزار و 500 دوز هم که در اختیار مجلس شورای اسلامی و نمایندگان مردم قرار گرفته بود! پس واکسن در کشور داریم. منتها ایراد کار کجاست که علی‌رغم اطلاع‌رسانی‌های پیشین هنوز واکسن به دست مردم نرسیده است؟ اوایل شهریور ماه حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت‌کنترل سازمان غذا و دارو درباره وضعیت توزیع واکسن آنفلوآنزا، گفت: «تا قبل از پایان شهریور ماه توزیع واکسن آنفلوآنزا را انجام می‌دهیم.تلاش‌مان این است که تا پایان شهریور ماه بخش اعظمی از واکسن‌ها را وارد کنیم و توزیع آنها را انجام دهیم. بخشی از واکسن‌های آنفلوآنزا به کشور وارد شدند که قصد داریم تا میزان واکسن‌هایی که به کشور وارد می‌شوند، بیشتر شود تا توزیع آنها را انجام دهیم. واردات واکسن آنفلوآنزا بیشتر از کشورهای فرانسه، هلند، روسیه و... است.»

مضاف براین اظهارات کلان، برخی مسئولان استانی هم در اظهارات متعددی خبر از توزیع واکسن در استان‌های خود را در موعد مقرری داده بودند. مثلا معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز اظهار کرده بود: «توزیع واکسن آنفلوآنزا از اواخر شهریورماه در داروخانه‌ها آغاز خواهد شد؛ بنا بر این اعلام، هر فرد با مراجعه به داروخانه و با ارائه کارت ملی خود می‌تواند واکسن آنفلوآنزا را تهیه کند که امیدواریم با کمبود واکسن آنفلوآنزا مواجه نشویم.» حالا اما 6 روز از مهرماه هم گذشته است و هوا هم به سمت سردی می‌رود اما خبری از واکسن آنفلوآنزا نه در مراکز بهداشت و خدمات جامع سلامت و نه در داروخانه‌ها نیست.حتی اخبار نگران‌کننده دیگری هم در رابطه با بدقولی و عدم ورود واکسن علی‌رغم اینکه خریداری هم شده است به گوش می‌رسد. چند روز پیش علیرضا سلیمی عضو هیات‌رئیسه مجلس بعد از اظهارات سعید نمکی، وزیر بهداشت و گلایه‌های او از عدم اعطای سهم وزارت بهداشت از یک‌میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی برای مقابله با کرونا گفت: «نیاز ما درحال حاضر 16 تا 20 میلیون دوز واکسن آنفلوآنزاست که فقط بین یک‌میلیون و 200 هزار تا یک‌میلیون و 600 هزار دوز واکسن وارد کشور شده است.این انتقاد به دولت وارد است که چرا اقدام لازم برای واردات واکسن آنفلوآنزا از مدت‌‌ها قبل صورت نگرفته، این درحالی است که زدن این واکسن فقط در دو هفته ابتدای مهر تاثیر دارد و بعد از آن دیگر کارایی ندارد. شنیده‌ها حاکی است که حدود 58میلیون دلار به یک شرکت خاص اعطا شده که واکسن آنفلوآنزا خریداری کند که البته این پول به کشور ترکیه رفته و هنوز نتوانسته‌اند واکسن را وارد کشورمان کنند.این درحالی است که ارز اعطایی به این شرکت با نرخ 4200 تومانی بوده و مجلس قطعا در این باره پیگیری‌های نظارتی را انجام خواهد داد. باید در باره اعطای این حجم ارز از کشور به یک شرکت خصوصی و نورچشمی شفافیت لازم از سوی سازمان غذا و دارو و واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور و نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه صورت گیرد و آنها پاسخ دهند چرا تاکنون این واکسن به کشور وارد نشده است. وزارت بهداشت بارها مردم را برای زدن واکسن آنفلوآنزا تشویق کرده و معلوم نیست چرا به‌موقع اقدامات لازم صورت نگرفته است.»

اطلاع‌رسانی ضعیف؛ همان همیشگی
از همان ابتدای شیوع کرونا تا همین امروز یکی از اصلی‌ترین مسائل و مشکلاتی که در مساله مدیریت بیماری‌ها در کشور داشتیم، ماجرای اطلاع‌رسانی‌ها بوده است. اظهارات متناقض و گاه اشتباه برخی مسئولان بارها مردم را دچار مشکل کرده است و حتی بیراه نیست اگر بگوییم بخش قابل‌توجهی از علل مربوط به ایجاد وضع فعلی جامعه در این حوزه ناشی از همین اطلاع‌رسانی‌های ناصحیح است. از فضای کلی و کلان ماجرا که خارج شویم و در رابطه با همین مصداق واکسن آنفلوآنزا حرف بزنیم، کافی است.بالاتر نوشتیم که مسئولان چندی پیش گفتند که واکسن آنفلوآنزا تا اواخر شهریورماه در کشور توزیع می‌شود. از زمان طلایی تزریق هم نوشتیم. منتها حالا که چند روزی از مهرماه هم می‌گذرد خبری از واکسن نیست. مضاف براین محمدرضا شانه‌ساز جمعه شب در یک برنامه تلویزیونی اظهار کرد: «توزیع واکسن آنفلوآنزا از هفته گذشته در مراکز بهداشتی و مراکز جامع سلامت آغاز شده و از فردا تزریق این واکسن برای گروه‌های پرخطر آغاز خواهد شد. این گروه‌ها باید به مراکز بهداشتی یا مراکز جامع سلامت مراجعه کنند.هنوز توزیع واکسن آنفلوآنزا در داروخانه‌های خصوصی شروع نشده است. در یک تا دو هفته آینده با تامین واکسن آنفلوآنزا و واردات آن، توزیع واکسن در داروخانه‌های خصوصی نیز آغاز می‌شود.» خوب دقت کنید، یعنی براساس اعلام رئیس سازمان غذا و دارو روز گذشته باید افراد دارای بیماری‌های خاص و مشمول گروه‌های پرخطر، با مراجعه به مراکز سلامت واکسن را دریافت می‌کردند. این اظهارنظر را بگذارید کنار آن توزیع واکسن تا اواخر شهریور و... و همچنین به این نقل‌قول هم دقت کنید.سیدحیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت‌کنترل سازمان غذا و دارو که پیش‌تر وعده تا اواخر شهریور را داده بود روز گذشته از توزیع 5/1 میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا از سوم مهر ماه در شبکه بهداشتی کشور خبر داد و گفت: «در فاز اول، 5/1 میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا توزیع شده و در حال تحویل به معاونت بهداشتی است و مقرر شده طی دو روز آینده تزریق آن در مراکز بهداشتی به‌صورت رایگان برای گروه‌های پرخطر ازجمله زنان باردار، بیماران خاص، صعب‌العلاج، مزمن و کادر درمان آغاز شود.

در مرحله بعد که زمان آن به‌زودی اعلام می‌شود، واکسن آنفلوآنزا بین داروخانه‌ها توزیع می‌شود. در این مرحله واکسن آنفلوآنزا به افراد بالای ۶۵ سال و کودکان بین شش ماه تا پنج سال با ارائه کارت ملی و ثبت اطلاعات، با قیمت 44هزار تومان ارائه می‌شود.» با این اوصاف و بر مبنای صحبت‌های رئیس سازمان غذا و دارو روز گذشته ابتدا به چند مرکز بهداشت و خدمات جامع سلامت در تهران، حاشیه تهران و شهرستان‌های اطراف تهران سر زدم.
با مراکز شهرستانی در استان‌های مازندران، کرمانشاه، سیستان‌وبلوچستان و... هم تماس گرفتم. همه این مراکز اعلام کردند خبری از واکسن نیست. اما متاسفانه مردم براساس صحبت‌های شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو به مراکز مراجعه کرده‌اند و می‌خواهند واکسن بزنند. وقتی هم که با پاسخ منفی کادر درمان مواجه می‌شوند آنها را متهم می‌کنند که واکسن دارید اما نمی‌خواهید تزریق کنید. خلاصه اینکه ذیل یک بی‌برنامگی باسابقه و تکراری و با اظهارنظرهای متناقض، این‌بار هم مردم متضرر شدند و به مراکز درمانی مراجعه کردند و دست‌خالی به خانه‌هایشان برگشتند. مردمی که در این شرایط حساس کرونایی با بیماری‌های زمینه‌ای و خطرناک قصد تزریق واکسن داشتند.حالا هم براساس آخرین اخبار سیدمحسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت اعلام کرده است: «طبیعتا کار توزیع چند روزی زمان می‌برد و پس از آن گروه‌های پرخطر با اولویت‌بندی‌های اعمال‌شده واکسن دریافت خواهند کرد. فراخوانی برای تزریق واکسن آنفلوآنزا داده نمی‌شود، افرادی که مشمول دریافت واکسن از شبکه‌های بهداشتی درمانی می‌شوند می‌توانند طی تماس تلفنی با مرکز بهداشتی که تحت‌نظر آن هستند از آغاز انجام واکسیناسیون آنفلوآنزا مطلع شده و اقدام کنند.» این درحالی است که من امروز حداقل با 30 مرکز تماس گرفتم و فقط سه، چهارتای آنها به تلفن‌ها پاسخ دادند، حالا مردم چطور باید قبل از مراجعه با مراکز تماس بگیرند و جوابی هم به آنها داده شود، الله‌ اعلم!

جلسه کمیسیون بهداشت مجلس با رئیس سازمان غذا و دارو
پیرو همین حواشی بی‌پایان حول ماجرای واکسن آنفلوآنزا با حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت‌وگویی انجام دادیم. شهریاری در رابطه با وضعیت توزیع واکسن آنفلوآنزا در مراکز بهداشتی و خدمات جامعه سلامت کشور به «فرهیختگان» گفت: «بنده الان اطلاع دقیقی ندارم که ماجرا به چه صورت هست اما برای امروز بعدازظهر قرار هست که شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو به کمیسیون بهداشت مجلس بیاید تا در رابطه با این مساله و مسائل دارویی توضیحاتی ارائه کند و ما مسائل را از نزدیک رصد کنیم.»شهریاری در واکنش به این مساله که رئیس سازمان غذا و دارو جمعه‌شب خودش گفت که مردم از شنبه برای دریافت واکسن به مراکز بهداشت مراجعه کنند ولی مراکز بهداشت هیچ واکسنی دریافت نکرده بودند، گفت: «به نظر من مسئولان وقتی چیزی را اعلام می‌کنند باید ابتدا توان‌شان را نگاه کنند و ببینند می‌توانند آن را اجرا کنند؟ این پسندیده نیست که چیزی اعلام شود و مردم مراجعه کنند و دست خالی برگردند. ما اینها را امروز در جلسه بررسی می‌کنیم. هم این مساله و هم آن ماجرای تخصیص ارز به یک شرکت برای واردات واکسن که واکسنی را هم وارد نکرده است. به‌زودی اطلاعات بیشتری در این رابطه منتشر خواهیم کرد.»