بهار نیوز - قره‌باغ کجاست و چرا محل اختلاف است؟

گروه بین‌الملل: در روزهای اخیر بار دیگر میان جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان، از جمهوری‌‌های شوروی سابق در منطقه قفقاز جنگ در گرفته است.
به گزارش بی بی سی، در قلب این درگیری که سابقه‌اش به چندین دهه برمی‌گردد، منطقه قره‌باغ یا قره‌باغ کوهستانی یا ناگورنو قره‌باغ قرار دارد. این منطقه به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته می‌شود، اما تحت کنترل ارمنستان است. جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگ خونینی بر سر این منطقه داشتند و اگرچه بعد از مدتی آتش‌بس اعلام کردند، اما هرگز موفق به توافق در مورد پیمان صلح نشده‌اند.
سابقه تاریخی قره‌باغ
قره‌باغ ترجمه روسی یک کلمه آذری به معنی "باغ سیاه" است، و ناگورنو کلمه‌ای روسی به معنی "کوهستانی" است. ارمنی‌تبارها ترجیح می دهند این منطقه را آرکسا بنامند که نامی باستانی ارمنی برای این منطقه است. قره‌باغ منطقه‌ای کوهستانی در حدود ۴۰۴۰۰ کیلومتر مربع (۱۷۰۰ مایل مربع)در قفقاز است و ساکنان آن به طور سنتی ارمنی ‌مسیحی و ترک مسلمان هستند. قفقاز یک منطقه کوهستانی مهم از نظر استراتژیک در جنوب شرقی اروپا است. برای قرنها، قدرت‌های مختلف در منطقه اعم از مسیحی و مسلمان برای به دست گرفتن کنترل آن رقابت کرده‌اند. جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان امروزی هر دو از دهه ۱۹۲۰ یعنی در زمان تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بخشی از آن شدند. در آن زمان قره‌باغ یک منطقه با اکثریت ارمنی‌تبار بود، اما شوروی کنترل منطقه را به مقامات جمهوری آذربایجان داد و در زمان شوروی، به یک منطقه خودمختار در درون جمهوری آذربایجان تبدیل شد.

در دهه‌های بعدی ارامنه قره‌باغ چندین بار خواستار انتقال کنترل این منطقه به ارمنستان شدند. اما تنها در زمان آغاز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود که پارلمان منطقه‌ای ناگورنو قره‌باغ رسماً رای داد که به بخشی از ارمنستان تبدیل شود. در حالی که جمهوری آذربایجان سعی در سرکوب جنبش جدایی‌طلبانه داشت، ارمنستان از آن حمایت می‌کرد و این ابتدا به درگیری‌های قومی منجر شد و پس از اعلام استقلال ارمنستان و آذربایجان از مسکو به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد. این منطقه در حال حاضر از لحاظ بین‌المللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته شده است، اما اکثریت جمعیت آن ارمنی تبار هستند.

سابقه نزاع
در سال ۱۹۸۸، در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی ، سربازان جمهوری آذربایجان و جدایی‌طلبان ارمنی جنگ خونینی را آغاز کردند، ده‌ها هزار نفر در درگیری جان خود را از دست دادند، صدها هزار نفر آواره شدند و از جمله بسیاری از آذربایجانی تبارها مجبور به ترک خانه‌های خود شدند.
نیروهای ارمنستان تا زمان توافق آتش بسی که با میانجی‌گری روسیه در سال ۱۹۹۴ به دست آمد کنترل این منطقه را در دست گرفتند.
پس از این توافق آتش بس، قره‌باغ بخشی از جمهوری آذربایجان باقی ماند، اما از آن زمان عملا توسط جمهوری خودخوانده ارامنه‌تبارها اداره می شود و بسیار متکی به حمایت ارمنستان است. آنها همچنین خط ارتباطی قره باغ را ایجاد کردند. خطی که نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان را از هم جدا کرد. این منطقه هر چند در حال حاضر به طور غیر رسمی عملاً یک منطقه مستقل است اما توسط هیچ یک از اعضای سازمان ملل متحد از جمله ارمنستان به رسمیت شناخته نمی‌شود. نوار وسیعی از خاک جمهوری آذربایجان در اطراف این منطقه نیز تحت کنترل ارمنی تبارهای این منطقه است.

مذاکرات صلح
مذاکرات صلح برای حل این نزاع طولانی با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا، نهادی که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و ریاست آن را به طور مشترک فرانسه ، روسیه و ایالات متحده به عهده دارند، انجام شده است. اما تاکنون معاهده صلحی امضا نشده است. درگیری‌ها در طول سه دهه گذشته ادامه داشته است و در نقض پراکنده آتش بس، نیروهایی از هر دو طرف کشته‌ شده‌اند. آخرین درگیری جدی پیش از درگیری‌های اخیر در سال ۲۰۱۶ رخ داد و در جریان آن ده‌ها نفر از هر دو طرف کشته شدند. نزاع در این منطقه همچنان به عنوان یک بن‌بست در اروپای پس از شوروی باقی مانده است.
موضع کشورهای دیگر در برابر این نزاع
برخی کشورها نگران هستند که تازه‌ترین درگیری ها ممکن است از منطقه خارج شود و قدرت‌های همسایه از جمله ترکیه، روسیه و ایران را به داخل این نزاع بکشاند. روسیه که با ارمنستان متحد است و پایگاه های نظامی در این کشور دارد، اما در عین حال روابط خوبی هم با جمهوری آذربایجان دارد، گفتگوهای اضطراری با هر دو طرف انجام داده است. ترکیه که آشکارا از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند در آغاز درگیری‌های تازه از ارمنستان خواست که فورا به "اشغال" این منطقه پایان دهد ارمنستان ترکیه را به حمایت مستقیم نظامی از جمهوری آذربایجان برای کنترل این منطقه متهم کرده اما این ادعا توسط جمهوری آذربایجان رد شده است. ایران، که هم با جمهوری آذربایجان و هم با ارمنستان همسایه است، گفته که تحولات را از نزدیک دنبال می‌کند و پیشنهاد انجام مذاکرات صلح و ایفای نقش برای حل این نزاع را داده است.