بهار نیوز - زیان میلیاردی به دلیل صادرات فله‌ای زعفران

گروه اقتصادی: آب و هوای متنوع، خاک حاصلخیز و مردمان سخت کوش و پرتلاش، کشور ایران را به سرزمین وفور نعمت‌ها تبدیل کرده است، سرزمین ایران محل رویش گیاهان مختلفی است که بعضاً شهرت جهانی دارند.
گیاه زعفران از جمله این گیاهان است که سابقه رشد و پرورش آن به پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) برمی گردد.گفته می‌شود ایرانی‌ها نخستین اقوامی بودند که این گیاه ارزشمند را شناخته و به کشت و پرورش آن پرداخته اند.با گذشت زمان کشت و پرورش زعفران، این گیاه نه تنها به شهر‌های دیگر ایران راه یافت بلکه تجارت و فروش زعفران در طول قرن‌ها باعث شناساندن آن به مردم سایر سرزمین‌ها نیز شد.با این همه، در بازار تجارت جهانی هنوز هم دو نام «زعفران» و «ایران» تداعی کننده یکدیگر هستند، ایرانی‌ها همواره تولید و تجارت عمده زعفران مرغوب جهان را در اختیار داشته اند.زعفران از آن دسته تولیدات بخش کشاورزی است که کمترین میزان آب را به خود اختصاص می‌دهد، لذا در بخش‌های مختلف کشور شرایط کاشت آن فراهم است.

زعفران گیاهی با ارزش و با نیاز آبی کم
بهترین زمان برای کاشت زعفران ماه اردیبهشت و خرداد است و هرچه قدر هوا رو به گرمی برود و زمان کاشت به تأخیر بیافتد، پیاز زعفران دچار آسیب خواهد شد.آبیاری برای زعفران در اوایل کشت نیاز است و بعد از این تنها در زمان برداشت و چند روز قبل از برداشت نیاز به آب در زمین‌های کشت زعفران دیده می‌شود.گیاه زعفران نسبت به گیاهان دیگر به آبیاری و مراقبت کمتری نیاز دارد و زمانی که کاشت می‌شود تا ۷ سال بعد از آن نیاز به کاشت مجدد ندارد.زعفران به گل سلامتی، سلطان ادویه‌ها و طلای سرخ معروف است، از نظر گیاه شناسی و کشاورزی زعفران ویژگی‌های بسیار فراوان خاص خود را دارد.فصل رویش و به گل نشستن این گیاه، پاییز و هنگام رشد و سرسبزی برگ هایش زمستان است، در حالیکه فصل پژمردگی و ریزش برگ‌های زعفران فصل بهار است.
در فصل پاییز و صبح زود چیدن و برداشت گل زعفران آغاز می‌شود، بسیاری از مردم شهر‌های مختلف برای دیدن برداشت گل زعفران به روستا‌های محل کاشت این گیاه می‌روند و از نحوه برداشت این گران‌ترین ادویه جهان بازدید می‌کنند.

خیز بلند چهارمحال و بختیاری در توسعه کشت زعفران
عطاءالله ابراهیمی رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه این استان مستعد کشت زعفران است اظهار داشت: ۲۲۸ هکتار از اراضی این استان زیر کشت زعفران قرار دارد که پیش‌بینی می‌شود از این سطح حدود ۹۱۲ کیلوگرم زعفران برداشت شود.او گفت: با توجه به اقلیم هوایی و توپوگرافی استان، زعفران تولید شده در چهارمحال و بختیاری از کیفیت، عطر و قدرت رنگ‌دهی بالایی برخوردار است.ابراهیمی به اشتغال و درآمد زایی بالای این محصول اشاره و اضافه کرد: زعفران علاوه بر منبع درآمد برای کشاورزان باعث ایجاد اشتغال افراد زیادی در فصل برداشت می‎شود.او با اشاره به مزایای متعدد کشت زعفران ادامه داد: زعفران از گیاهان با مصرف کم آب است و مزیت‌های بسیاری دارد ضمن اینکه دوره رشد این گیاه و فیزیولوژی آن به گونه‌ای بوده که از بارش‌ها برای تأمین نیاز آبی خود استفاده می‌کند.ابراهیمی گفت: گیاه زعفران در تمامی نقاط استان کشت می‌شود و با استقبال و رغبت کشاورزان در سال‌های اخیر به خاطر ارزش افزوده بالای این محصول، کشت زعفران در حال افزایش است.زعفران از جمله گیاهان ارزشمندی است که در صنایع دارویی، غذایی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.در گذشته اطبای معروف ایرانی نظیر زکریای رازی، ابوعلی سینا و ابوریحان بیرونی از خواص دارویی زعفران در درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند.

زعفران فراتر از یک ادویه
محبوبه رئیس زاده متخصص داروسازی سنتی اظهار داشت: امروزه گیاه زعفران به عنوان گران‌ترین ادویه جهان شناخته می‌شود و قسمت مورد استفاده آن در واقع کلاله و خامه گل‌های گیاه است و علاوه بر استفاده از زعفران برای خوش بو و خوش طعم کردن غذا‌ها و نوشیدنی‌ها این گیاه از خواص دارویی متعددی نیز برخوردار است.
او افزود: زعفران همچون بسیاری از گیاهان دارویی دارای ترکیبات آنتی اکسیدان است که منجر به خواص درمانی این گیاه می‌شود، نوشیدن دمنوش زعفران به درمان مشکلات مربوط به کلیه و مثانه و همچنین کنترل درد‌های دوران قاعدگی کمک می‌کند، همچنین خاصیت شادی آفرینی زعفران به کاربرد آن در درمان افسردگی و مشکلات روحی کمک می‌کند، زعفران به دلیل داشتن موادی معدنی، چون منگنز، آهن، پتاسیم و ویتامین‌های محلول در آب در کارآیی قلب بسیار موثر است.رئیس زاده اضافه کرد: از دیدگاه طب سنتی ایران طبیعت زعفران گرم و خشک است و به عنوان مفرح قوی و مقوی حواس شناخته شده است؛ همچنین زعفران ادرارآور و محرک است و دارای قوت قابضه است، در درمان درد رحم، کلیه و درد‌های روده‌ای نیز کاربرد دارد.او ادامه داد: این گیاه باعث نشاط و خنده شده و می‌توانند رساننده سایر خواص ادویه به قلب باشد و به همین منظور در خیلی از ترکیباتی که در طب سنتی برای درمان مشکلات قلبی تجویز می‌شده اند مقداری زعفران وجود دارد، آشامیدن یک مثقال زعفران به تسهیل زایمان کمک می‌کند و همچنین در گذشته برای درمان مشکلات چشمی به صورت موضعی کاربرد داشته است.رئیس زاده گفت: ضماد زعفران بر سر برای سردرد شدید و بی خوابی کاربرد داشته است و همچنین برای نقرس و درد مفاصل استفاده می‌شده و مقوی معده، کبد و احشا ذکر و از بین برنده فضولات کلیه، مثانه و همچنین پوست است.او افزود: این ادویه جادویی در صورت مصرف نامناسب می‌تواند دارای عوارض جبران ناپذیری نیز باشد و از نشانه‌های عوارض مصرف بیش از اندازه زعفران می‌توان به اسهال، زردی پوست، خون دماغ، بی حسی پلک‌ها و لب ها، خستگی و سردرد شدید اشاره کرد.رئیس زاده اضافه کرد: البته در طب سنتی ایران هم به مضرات زعفران توجه شده است چرا که زیاده روی در مصرف آن برای کلیه ضرر داشته و باعث کاهش اشتها و تهوع می‌شده است، همچنین دوز زیاد آن در گرم مزاجان می‌تواند باعث سردرد و همچنین کدورت حواس شود و به اعصاب ضرر می‌رساند، مقدار مجاز مصرف روزانه آن هفت گرم، و بیش ۱۰ گرم آن کشنده ذکر شده است.
او ادامه داد: باید توجه داشت که مداومت به مصرف زعفران در طولانی مدت منجر به انباشته شدن ترکیبات آن در بدن و بروز عوارض می‌شود، همچنین مصرف نا به جای این ادویه می‌تواند منجر به افزایش بیش از حد ضربان قلب و حتی بروز سکته در فرد شود پس باید در مصرف دوز‌های دارویی آن احتیاط کرد و همچنین مصرف زعفران در زنان باردار به دلیل خواص قاعده آور آن توصیه نمی‌شود و حتی می‌تواند منجر به سقط جنین شود.

اسانس زعفران در چهارمحال و بختیاری بالاست
اعظم شیخ سامانی مجری طرح توسعه گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: چهارمحال و بختیاری با شرایط آب و هوایی خاص استعداد بالایی برای کشت زعفران دارد.او افزود: هر چه ارتفاع مزارع زعفران از سطح دریا بیشتر باشد کیفیت و عملکرد اسانس و رنگ محصول نیز بیشتر است.شیخ سامانی با اشاره به اینکه زعفران در مناطق سرد بهتر رشد می‌کند اضافه کرد: استان چهارمحال و بختیاری از مکان‌های مناسب برای کاشت زعفران با کیفیت است.او گفت: در همه شهرستان‌های استان به جز شهرستان لردگان زعفران کشت می‌شود و شهرستان شهرکرد بیشترین سطح زیر کشت زعفران را در استان به خود اختصاص داده است.کشت زعفران در چهارمحال و بختیاری به قدری مورد علاقه مردم این استان است که حتی در باغچه‌های بسیاری از خانه‌های این شهر، گل زعفران در ماه‌های مهر و آبان قابل مشاهده است و عطر زعفران از خانه‌های این شهر در فضا پراکنده می‌شود.

معضل خام فروشی دامنگیر طلای سرخ
ایران به عنوان تولیدکننده منحصر به فرد و بی رقیب زعفران در دنیا مطرح است، اما مقایسه ارزش و حجم صادرات این قلم ارزشمند صادراتی مبین این واقعیت تلخ است که از نظر وزنی تغییر چندانی حاصل نشده و اگر هم در ارزش دلاری و ریالی آن تغییراتی ایجاد شده آن هم به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی بوده است.کیفیت بسیار مطلوب زعفران ایران سبب شده است که بسیاری از کشور‌ها از جمله اسپانیا زعفران ایران را به صورت فله‌ای خریداری کرده و سپس با بسته بندی و به نام خود وارد بازار بین المللی کنند.مرغوبیت و کیفیت عالی محصول زعفران ایران باعث شده است این محصول به بسیاری از کشورها از جمله اسپانیا صادرشود.رهبر معظم انقلاب اسلامی همزمان با هفته دولت امسال در دیدار با اعضای هیئت دولت به موضوع «خام‌فروشی و صادرات فله‌ای مواد خام» اشاره و فرمودند: خام فروشی سنگ‌های معدنی قیمتی، فرآوری آن‌ها در خارج و بازگرداندن به کشور با چندین برابر قیمت، فروش خاک جزیره هرمز، فرآوری نشدن زعفران خراسان و خرمای مناطق گرمسیری از جمله مواردی است که نشان می‌دهد باید در این زمینه کار جدی صورت گیرد.گرچه صدور زعفران به عنوان یکی از مهمترین صادرات غیرنفتی ایران می‌تواند نقشی موثر در اقتصاد کشور و محور اصلی در تحقق اقتصاد مقاومتی باشد، اما با اینکه ایران اصلی‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است هنوز در خصوص دسته‌بندی یا سورتینگ، مدیریت و بازاریابی صادرات و از همه مهمتر فرآوری این محصول قیمتی و جلوگیری از خام فروشی آن در ابتدای راه قرار داریم به طوری که هم‌اینک ایران از بازار جهانی زعفران با گردش چند صد هزار میلیارد دلاری آن کمترین منفعت را می‌برد.

زعفران شهرستان بن خام‌فروشی می‌شود
باقر باقری مدیر جهادکشاورزی بن اظهار داشت: متاسفانه زعفران تولیدی در این شهرستان به صورت خام‌فروخته و از سوی دلالانی در استان‌های دیگر بسته‌بندی و عرضه می‌شود که راه‌اندازی صنایع بسته‌بندی، تبدیلی و تکمیلی آن ضروری است.او افزود: امسال ۴۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی شهرستان بن به کشت زعفران اختصاص یافته است.باقری میانگین برداشت زعفران در هر هکتار زمین کشاورزی شهرستان بن را چهار تا پنج کیلوگرم اعلام و اضافه کرد: پیش‌بینی می‌شود امسال ۱۶۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم محصول زعفران از زمین‌های کشاورزی این شهرستان برداشت شود.صرف‌نظر از میزان ارزش افزوده زعفران، در صورت فرآوری و عرضه آن در بازار و ایجاد واحد‌های فراوری، این محصول می‌تواند اشتغال‌زایی بزرگی ایجاد کند.