تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۳۰ ساعت ۱۳:۳۲
کد مطلب : ۲۴۲۰۵۳
علت نمایان شدن لکه‌های خورشیدی چیست؟
گروه علمی: مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران به بیان توضیحاتی پیرامون دلایل ایجاد لکه‌های موجود بر روی سطح خورشید پرداخت.مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اظهار کرد: خورشید با رنگ زرد و در رده طیفی G به عنوان منبع انرژی سامانه خورشیدی ما، تنها یک کره سوزان و بدون علائم سطحی نیست؛ بلکه ضمن داشتن لایه‌های داخلی و دارا بودن جو و لایه‌های جوی، در سطح خود علائمی همچون شراره‌های خورشیدی و لکه‌های خورشیدی را در معرض دید پژوهشگران قرار می‌دهد. پس از ابداع تلسکوپ و استفاده از پالایه‌های «فیلتر» مخصوص رصد خورشید و مشاهده این لکه‌ها که از دیگر عوارض سطحی خورشید به حساب می‌آیند، علت ایجاد آن در هاله‌ای از ابهام بود و نظریه‌های مختلفی برای شکل گیری آن‌ها ارائه می‌شد.او در ادامه گفت: امروزه بر اساس منطقی‌ترین نظریات و آخرین یافته‌های علمی این گونه می‌دانیم که لکه‌های خورشیدی حاصل گردش وضعی خورشید و دَوران آن به دور محور است، که به خاطر گازی بودن خورشید و تفاوت سرعت چرخش در عرض‌های جغرافیایی خورشید که از استوا به سمت طرفین و قطب‌ها کم و کمتر می‌شود؛ در نتیجه خطوط قدرتمند مغناطیسی اطراف خورشید دچار پیچ و تابی می‌شود که بروندادِ «خروجی» انرژی خورشیدی از بعضی نقاط سطحی مهر تابان امکان پذیر نبوده و یا به عبارت صحیح‌تر با شدتِ به مراتب کمتری رخ می‌دهد.
عتیقی افزود: دمای سطحی خورشید که حدود ۶ هزار درجه سانتیگراد است در مناطقی که لکه‌های خورشیدی شکل می‌گیرند حدود ۲ هزار درجه سانتیگراد کمتر بوده و به همین دلیل آن نقاط به نسبت بقیه سطح خورشید تیره‌تر به نظر می‌رسند و ما از درون تلسکوپ‌های مجهز به فیلتر مخصوص مشاهده خورشید به صورت نقاط سیاه رنگی بر روی سطح درخشان خورشید آن‌ها را مشاهده می‌کنیم. این در حالی است که دمای سطحی لکه‌های خورشیدی چیزی حدود چهار هزار درجه سانتیگراد است.
عمر لکه‌های موجود در سطح خورشید چقدر است؟
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: با مطالعه بیشتر این لکه‌ها مشخص شده که لکه‌ها به صورت زوج بر روی خورشید و بیشتر در عرض‌های جغرافیایی ۵ تا ۴۰ درجه شمال و جنوب استوای خورشید دیده می‌شوند و دارای قطبش مغناطیسی هستند، به این صورت که یکی از زوج لکه‌ها قطبش N و دیگری قطبش S دارد. ابعاد لکه‌ها نیز بسیار متفاوت بوده و برخی از آن‌ها کوچک و برخی حتی به قدری بزرگ هستند که اگر از عینک مخصوص رصد خورشید بر روی چشم استفاده کنیم، لکه‌های بسیار بزرگ بدون نیاز به تلسکوپ و صرفا با پالایه خورشیدی بر روی چشم دیده می‌شوند. عمر لکه‌ها کوتاه است و طی چند روز در سطح خورشید ایجاد و ناپدید می‌شوند؛ هر چند که لکه‌هایی با عمر چند ده روزه و یا چند ماهه نیز در سطح خورشید تا کنون گزارش شده است.او در ادامه بیان کرد: ایجاد و حذف لکه ها، چرخه‌ای را در خورشید ایجاد می‌کند که به طور میانگین ۲۲ سال به درازا می‌انجامد و در هر چرخه دو نیم دوره وجود دارد که به طور میانگین هر نیم دوره ۱۱ سال است؛ به این معنی که در برخی سال‌ها خورشید در کمترین فعالیت خود بوده و به مرور طی حدود پنج و نیم سال به بیشینه فعالیت می‌رسد. یعنی طی ۵ سال و نیم به مرور لکه‌ها بر روی خورشید بیشتر و بیشتر ایجاد و ناپدید می‌شوند. سپس در ۵ سال و نیم بعدی میزان لکه‌های ایجاد شده در سطح خورشید کم می‌شود تا به کمینه رسیده و بدین ترتیب یک نیم دوره پایان می‌پذیرد. بدیهی است در نیم دوره بعدی همین اتفاق، اما با قطبش معکوس لکه‌ها رخ می‌دهد.
شروع فعالیت خورشیدی در دوره جدید
عتیقی اظهار کرد: چرخه‌های خورشیدی دارای شماره‌های مخصوصی هنگام مطالعه و بررسی هستند. در ۲۵ شهریور امسال یک گروه بین المللی از متخصصان اعلام کردند که چرخه خورشیدی جدید آغاز شده و نام این چرخه، چرخه شماره ۲۵ خورشیدی است؛ هر چند که چرخه ۲۵ خورشید رسما در دسامبر ۲۰۱۹ «دی ماه ۹۸» زمانی که حداقل فعالیت‌های خورشیدی رخ داد و پایان چرخه خورشیدی ۲۴ محسوب می‌شود، آغاز شد. اما از آنجا که اتفاقات مرتبط با خورشید بسیار متغیر است محاسبه زمان شروع هر چرخه جدید گاهی اوقات ماه‌ها به طول می‌انجامد. اخیرا عکس‌های متعددی توسط رصدگران از اقصی نقاط جهان از خورشید و لکه‌های خورشیدی تهیه شده است که تائید مجددی بر شروع فعالیت خورشیدی در دوره جدید است.او ادامه داد: از آنجا که در کنار لکه‌های خورشیدی مناطق روشن‌تر از سطح خورشید (سفید رنگ) ایجاد و تحت عنوان شراره خورشیدی از آن یاد می‌کنیم و همچنین اتفاقات دیگری در سطح و جو خورشید را نیز می‌توان به این لکه‌ها نسبت داد که در نهایت با وجود فوران‌های خورشیدی و گسیل باد و طوفان خورشیدی در منظومه خورشیدی ما، اثراتی نیز بر روی سیارات از جمله زمین و جو آن پدیدار می‌کند؛ به همین دلیل است که مراکز مطالعات خورشیدی متعددی در اقصی نقاط دنیا به صورت دقیق و جدی مطالعات خورشیدی را دنبال می‌کنند. در کشور ما نیز تا پیش از احداث اتوبان حکیم و باز کردن خیابان امیر آباد شمالی و اتصال آن با بزرگراه حکیم که باعث نابودی رصدخانه خورشیدی دانشگاه تهران شد، این رصد خانه تحت مدیریت دکتر ایرج ملک پور تقویم شناس کشورمان اداره می‌شد و تا سال‌های میانی دهه ۶۰ خورشیدی نیز گزارش‌های مطالعات خورشیدی این رصد خانه به مراکز معتبر علمی دنیا ارسال می شد.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: یکی دیگر از فعالان اولیه در رصد خانه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بانوی فقید سرکار خانم دکتر آلینوش طریان بود که در ۱۸ آبان ماه امسال، یکصدمین سال تولد این بانو برگزار شد. نکته جالب اینجاست که گویا به روش‌هایی هر چند ناشناخته در گذشته‌های دور و در زمانی که تلسکوپ و فیلتر‌های مخصوص رصد خورشید ابداع نشده بودند، مشاهده این لکه‌ها و ارتباط آن‌ها با فراوانی بارندگی و رونق کشاورزی بر روی کره زمین مطرح بوده است! که برای اطمینان از درستی آن لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.عتیقی در پایان درباره نگاه به خورشید و مضرات آن نیز توضیح داد: هرگز و هرگز نباید بدون فیلتر مخصوص رصد خورشید حتی برای لحظه کوتاهی به خورشید نگاه کنیم؛ چرا که صدمات جبران ناپذیری برای چشم انسان به دنبال دارد و حتی می‌تواند صدمات این نگاه کردن مستقیم و یا در شرایط ابری و یا با فیلتر‌های غیراستاندارد به خورشید، در سنین بالاتر مشکلاتی را برای افراد به همراه داشته باشد.
عمر لکه‌های موجود در سطح خورشید چقدر است؟
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: با مطالعه بیشتر این لکه‌ها مشخص شده که لکه‌ها به صورت زوج بر روی خورشید و بیشتر در عرض‌های جغرافیایی ۵ تا ۴۰ درجه شمال و جنوب استوای خورشید دیده می‌شوند و دارای قطبش مغناطیسی هستند، به این صورت که یکی از زوج لکه‌ها قطبش N و دیگری قطبش S دارد. ابعاد لکه‌ها نیز بسیار متفاوت بوده و برخی از آن‌ها کوچک و برخی حتی به قدری بزرگ هستند که اگر از عینک مخصوص رصد خورشید بر روی چشم استفاده کنیم، لکه‌های بسیار بزرگ بدون نیاز به تلسکوپ و صرفا با پالایه خورشیدی بر روی چشم دیده می‌شوند. عمر لکه‌ها کوتاه است و طی چند روز در سطح خورشید ایجاد و ناپدید می‌شوند؛ هر چند که لکه‌هایی با عمر چند ده روزه و یا چند ماهه نیز در سطح خورشید تا کنون گزارش شده است.او در ادامه بیان کرد: ایجاد و حذف لکه ها، چرخه‌ای را در خورشید ایجاد می‌کند که به طور میانگین ۲۲ سال به درازا می‌انجامد و در هر چرخه دو نیم دوره وجود دارد که به طور میانگین هر نیم دوره ۱۱ سال است؛ به این معنی که در برخی سال‌ها خورشید در کمترین فعالیت خود بوده و به مرور طی حدود پنج و نیم سال به بیشینه فعالیت می‌رسد. یعنی طی ۵ سال و نیم به مرور لکه‌ها بر روی خورشید بیشتر و بیشتر ایجاد و ناپدید می‌شوند. سپس در ۵ سال و نیم بعدی میزان لکه‌های ایجاد شده در سطح خورشید کم می‌شود تا به کمینه رسیده و بدین ترتیب یک نیم دوره پایان می‌پذیرد. بدیهی است در نیم دوره بعدی همین اتفاق، اما با قطبش معکوس لکه‌ها رخ می‌دهد.
شروع فعالیت خورشیدی در دوره جدید
عتیقی اظهار کرد: چرخه‌های خورشیدی دارای شماره‌های مخصوصی هنگام مطالعه و بررسی هستند. در ۲۵ شهریور امسال یک گروه بین المللی از متخصصان اعلام کردند که چرخه خورشیدی جدید آغاز شده و نام این چرخه، چرخه شماره ۲۵ خورشیدی است؛ هر چند که چرخه ۲۵ خورشید رسما در دسامبر ۲۰۱۹ «دی ماه ۹۸» زمانی که حداقل فعالیت‌های خورشیدی رخ داد و پایان چرخه خورشیدی ۲۴ محسوب می‌شود، آغاز شد. اما از آنجا که اتفاقات مرتبط با خورشید بسیار متغیر است محاسبه زمان شروع هر چرخه جدید گاهی اوقات ماه‌ها به طول می‌انجامد. اخیرا عکس‌های متعددی توسط رصدگران از اقصی نقاط جهان از خورشید و لکه‌های خورشیدی تهیه شده است که تائید مجددی بر شروع فعالیت خورشیدی در دوره جدید است.او ادامه داد: از آنجا که در کنار لکه‌های خورشیدی مناطق روشن‌تر از سطح خورشید (سفید رنگ) ایجاد و تحت عنوان شراره خورشیدی از آن یاد می‌کنیم و همچنین اتفاقات دیگری در سطح و جو خورشید را نیز می‌توان به این لکه‌ها نسبت داد که در نهایت با وجود فوران‌های خورشیدی و گسیل باد و طوفان خورشیدی در منظومه خورشیدی ما، اثراتی نیز بر روی سیارات از جمله زمین و جو آن پدیدار می‌کند؛ به همین دلیل است که مراکز مطالعات خورشیدی متعددی در اقصی نقاط دنیا به صورت دقیق و جدی مطالعات خورشیدی را دنبال می‌کنند. در کشور ما نیز تا پیش از احداث اتوبان حکیم و باز کردن خیابان امیر آباد شمالی و اتصال آن با بزرگراه حکیم که باعث نابودی رصدخانه خورشیدی دانشگاه تهران شد، این رصد خانه تحت مدیریت دکتر ایرج ملک پور تقویم شناس کشورمان اداره می‌شد و تا سال‌های میانی دهه ۶۰ خورشیدی نیز گزارش‌های مطالعات خورشیدی این رصد خانه به مراکز معتبر علمی دنیا ارسال می شد.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: یکی دیگر از فعالان اولیه در رصد خانه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بانوی فقید سرکار خانم دکتر آلینوش طریان بود که در ۱۸ آبان ماه امسال، یکصدمین سال تولد این بانو برگزار شد. نکته جالب اینجاست که گویا به روش‌هایی هر چند ناشناخته در گذشته‌های دور و در زمانی که تلسکوپ و فیلتر‌های مخصوص رصد خورشید ابداع نشده بودند، مشاهده این لکه‌ها و ارتباط آن‌ها با فراوانی بارندگی و رونق کشاورزی بر روی کره زمین مطرح بوده است! که برای اطمینان از درستی آن لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.عتیقی در پایان درباره نگاه به خورشید و مضرات آن نیز توضیح داد: هرگز و هرگز نباید بدون فیلتر مخصوص رصد خورشید حتی برای لحظه کوتاهی به خورشید نگاه کنیم؛ چرا که صدمات جبران ناپذیری برای چشم انسان به دنبال دارد و حتی می‌تواند صدمات این نگاه کردن مستقیم و یا در شرایط ابری و یا با فیلتر‌های غیراستاندارد به خورشید، در سنین بالاتر مشکلاتی را برای افراد به همراه داشته باشد.
پربينندهترين مطالب و خبرها
