دویدن چینی‌ها میان ایران خودرو و پژو

در همین حال اگر چه شرکت پژو توانست قرارداد تقریبا یک طرفه‌ای را با ایران خودرو در سال 2003 منعقد کند، اما پس از آن قرار بر تولید پلت‌فرم مشترک با دیگر خودروسازان جهانی شد که در این بین رنو به عنوان اولین شرکت توانست در این زمینه قراردادی را منعقد کند. پس از آن شرکت‌های خودروساز تقریبا اجازه ورود به هیچ خودروسازی را ندادند که البته در این بین خودروسازان خصوصی از این امر مستثنی بودند. اما ورود چینی‌ها به ایران همیشه از سوی خودروسازان کشورمان به عنوان تهدیدی جدی تلقی می‌شد. حتی آنها خودروسازان چینی را به موریانه‌ای تشبیه می‌کنند که کم‌کم پایه‌های صنعت داخلی را با نابودی مواجه خواهند کرد؛ بنابراین برخورد با چینی‌ها همیشه با احتیاط مضاعفی روبه‌رو بود، حال آنکه در دوره مدیریت منوچهر منطقی مدیرعامل پیشین ایران خودرو قرارداد تولید مشترک با خودروساز چینی چری منعقد شد.

این دو شرکت با توجه به بحران سوخت جهانی، افزایش قیمت بنزین در ایران و طرح هدفمندی یارانه‌ها قرار بود خودروی ارزان و کم مصرفی را به تولید برسانند حال آنکه دولت نهم به طور جدی مانع از اجرای این قرار داد شد، و حتی وزیر وقت این دولت به صراحت عنوان کرد که «کلنگ تولید هیچ خودرو چینی در ایران به زمین زده نخواهد شد.» هر چند شرکت چری چین با خرید سهام یک شرکت خصوصی خودروساز توانست خط مونتاژ خودروهای خود را آغاز کند؛ اما ناکامی در این قرارداد به خودروسازان چینی فهماند که صنعت خودرو ایران تمایلی به ورود چینی‌ها در این حیطه ندارد. در این بین ذهنیت مشتریان ایرانی نیز جایگاه چینی‌ها را بیش از پیش در صنعت خودرو کشورمان تضعیف می‌کرد. ورود اجناس بی‌کیفیت و ارزان چینی به ایران ذهنیت بدی را در مورد کالاهای این کشور به‌وجود آورده بود، حال آنکه چنین افکاری می‌توانست به کل کالاهای وارداتی چین یا حتی خودروهای چینی تعمیم پیدا کند؛ بنابراین به طور قطع می‌توان گفت که صنعت خودرو و مسوولان و دست‌اندرکاران آن در هر دوره‌ای طالب ورود و حضور خودروسازان مطرح دنیا به این حیطه بودند حال آنکه هیچ‌گاه به چینی‌ها روی خوش نشان ندادند. در این بین تحریم صنعت خودرو کشور و حتی ترک خودروسازان فرانسوی یا ژاپنی از کشورمان نیز نتوانست گرایشی به خودروسازان چینی به‌وجود آورد اگر چه در گوشه و کنار اخباری مبنی‌بر تولید پلت‌فرم مشترک با خودروسازان چینی به گوش می‌رسد؛ اما این اخبار هیچ‌گاه به طور رسمی اعلام نشد.

در هر حال با خروج شرکت پژو از ایران و همزمان با آن کاهش جدی تولید خودرو در کشور و مشکلات و چالش‌های نقدینگی خودروسازان داخلی، این باور را به‌وجود آورد که خودروسازان به هر حال ناگزیر از همکاری با چینی‌ها خواهد بود؛ چراکه چین تنها کشوری بود که مواضع مشترک استراتژیک با ایران داشت و نقل و انتقالات پولی نیز تا حدودی با آن به راحتی انجام می‌شد. در این بین با مشکلاتی که تحریم صنعت خودرو به‌وجود آورد، در برخی از مواقع این چین بود که می‌توانست به حل این مشکلات و چالش‌ها کمک کند کما اینکه تولید برخی از خودروها تنها به دلیل عدم تامین قطعه‌ای خاص متوقف می‌شد، حال آنکه واردات قطعه از چین می‌توانست تا حدود زیادی مشکل گشا باشد. یک دست‌اندرکار صنعت خودرو در این زمینه به خبرنگار ما می‌گوید که واردات قطعات چینی برای ادامه تولید برخی از خودروها در شرایط تحریم را می‌توان نقطه عطفی در صنعت خودروی کشورمان خواند؛ چراکه استفاده از این قطعات از روی اجبار بود و کیفیت خودروهای تولیدی را با وجود نظارت‌های متعدد با چالش جدی مواجه می‌کرد.

تامین برخی از قطعات از چین در غیاب خودروسازان فرانسوی، مسوولان و دست‌اندرکاران صنعت خودرو کشورمان را نیز نگران کرده بود حال آنکه چاره‌ای جز این نبود. از سوی دیگر برخی از چینی‌های مونتاژ کار در ایران نیز از غیبت دیگر خودروسازان و مهم‌تر از آن تحریم خودرو کشورمان استفاده کردند و با افزایش دو یا سه برابری قیمت محصولاتشان، مبادرت به افزایش تولید کردند. بر این اساس واردات برخی خودروهای چینی نیز که پیش از این سابقه نداشت، رو به افزایش بود و هم‌اکنون نیز این خودروسازان به طور جدی اقدام به پیش فروش برخی از خودروهای خود به مشتریان داخلی کرده‌اند.

همزمان با ترک پژو و کاهش فعالیت‌های رنو در ایران و به دنبال آن افزایش فعالیت چینی‌ها در تولید و واردات خودرو، برخی از مسوولان و دست‌اندرکاران و حتی خودروسازان نسبت به وضعیت به‌وجود آمده ابراز نگرانی کردند. در این بین برخی از خودروسازان با مطرح کردن دامپینگ، ورود چینی‌ها را تهدیدی خواندند که برای صنعت خودرو کشورمان نه تنها منفعت بلکه با ضررو زیان‌های زیادی نیز همراه است. در این زمینه مدیرعامل شرکت سایپا در گفت‌و‌گو با دنیای اقتصاد عنوان کرده بود که خودروسازان چینی در ابتدای ورود به هر کشوری ابتدا خودروهای خود را با قیمت‌های اندکی برای جلب مشتری به فروش می‌رسانند، اما بعد از گذشت مدتی قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. حال با وجود نگرانی‌هایی که دست‌اندرکاران و مسوولان شرکت‌های خودروساز دارند این سوال مطرح است که آیا باید چینی‌ها را در صنعت خودروی کشورمان جدی بگیریم؟ هم‌اکنون دو شرکت کرمان موتور و خودروسازی مدیران به‌طور جدی با همکاری چینی‌ها به تولید خودرو در کشور می‌پردازند. خودروسازی مدیران سال گذشته همزمان با اوج‌گیری مشکلات خودروسازان 29 هزار و 800 خودرو کلا تولید کرده حال آنکه این شرکت طی هشت ماه گذشته تنها 11 هزار خودرو به بازار عرضه کرده است. کرمان موتور نیز که به تولید لیفان می‌پردازد سال گذشته تنها 4 هزار و 250 دستگاه تولید کرده و امسال نیز با در نظر گرفتن افزایش تولید این شرکت 10 هزار دستگاه خودرو به بازار عرضه کرده است.

با مشاهده آمار تولید خودروهای چینی در می‌یابیم که چینی‌های حاضر در بازار خودرو ایران سهمی کمتر از یک درصد دارند که این سهم به نظر نگران‌کننده نمی‌رسد. یک کارشناس در این زمینه به خبرنگار ما می‌گوید که مشتریان خودروهای چینی لوکس‌پسندهایی هستند که بیشتر به دنبال تزئینات و امکانات رفاهی خودرو می‌روند حال آنکه این خودروها در ابتدا ظاهری جذاب دارند؛ اما بعد از گذشت مدتی ظاهر ناپسندی پیدا می‌کنند. در هر صورت آنچه مشخص است خودروسازان چینی با توجه به سهم اندکی که در بازار ایران دارند نمی‌توانند برای این صنعت تهدیدی تلقی شوند حال آنکه برخی معتقد به پیشگیری از اتفاقی هستند که پیش بینی وقوع آن می‌رود. در این زمینه یک دست‌اندرکار صنعت خودرو حضور چینی‌ها در ایران را از زاویه دیگری مورد بررسی قرار می‌دهد. وی تاکید می‌کند که برخی از خودروسازان چینی در دنیا به عنوان بهترین سازندگان خودرو در جهان شناخته می‌شوند بطوری‌که SAIC MOTORE جزو 10 خودروساز اول جهان در سال 2013 بود. وی در ادامه این سوال را مطرح می‌کند که چرا چنین خودروسازان قدری در کشورمان حضور پیدا نمی‌کنند یا چرا خودروسازان بخش خصوصی به سراغ برترین‌های چینی نمی‌روند؟ وی تصریح می‌کند که در اذهان اینگونه جا افتاده که جنس چینی باید ارزان باشد، به خاطر همین مساله است که خصوصی سازان ما یا وارد کنندگان خودرو هم به دنبال ارزانی می‌روند در صورتی که خودروساز چینی که در بازار اروپا و آمریکا حضور داشته باشد می‌تواند جایگاه مناسبی نیز در بازار ایران پیدا کند. با توجه به اظهارنظر این دست‌اندرکار صنعت خودرو به سوالی که مطرح کردیم، برمی‌گردیم و اینکه آیا حضور چینی‌ها در صنعت خودروی کشورمان تهدید است؟ یکی از مدیران شرکت‌های خودروساز می‌گوید که اگر خودروساز چینی که در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد، قدم به بازار ایران بگذارد شاید این مساله تهدیدی برای خودروسازان داخلی و به دنبال آن بازار کشورمان باشد؛ اما تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است.

وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان اگر چه تا چند سال پیش تنها برای کشورهای عربی همسایه نان داشت، اما با تشدید تحریم‌ها این چینی‌ها بودند که نهایت استفاده را از شرایط موجود بردند. چینی‌ها طی چند سال گذشته با توجه به تحریم‌ها و همچنین عدم مدیریت صحیح مسوولان کشورمان از غیبت برندهای معروف در حوزه‌های مختلف صنعتی استفاده کردند و کم‌کم برخی از بازار‌ها را به تسخیر خود درآوردند. در این بین بازار خودرو برای این چشم بادامی‌ها از جذابیت زیادی برخوردار بوده است، اما حالا که تحریم‌ها کاهش پیدا کرده و قرار است موانع تولید در بسیاری از واحدهای صنعتی از جمله خودروسازی‌ها برداشته شود یا به نوعی صدای قدم‌های بازگشت خودروسازان فرانسوی به گوش می‌رسد، خودروسازان چینی چه تکلیفی خواهند داشت؟ در این بین یک کارشناس صنعت خودرو به خبرنگار ما می‌گوید که با ورود مجدد اروپایی‌ها به بازار کشور اگر خودروهای چینی کل بازار را از دست ندهند، سهم‌شان به شدت کاهش خواهد یافت؛ چراکه آنها قادر نخواهند بود یک رقابت آزاد با اروپایی‌ها داشته باشند.

دو شرکت پژو و رنو فرانسه هر چند در همایش بین‌المللی خودرو پس از توافقات ژنو شرکت کردند، اما برخی اخبار از بلاتکیفی این دو خودروساز برای حضور مجدد در ایران خبر دادند. در این بین بودند دست‌اندرکارانی که به وابستگی این دو خودروساز به بازار ایران برای جبران ضررو زیان ناشی از ترک کشورمان تاکید داشتند حال آنکه برخی اخبار از همکاری این دو با یک شرکت چینی خبر می‌دهند. بطوری‌که قرارداد همکاری دو فرانسوی با دانگ فنگ چین تا حدودی مراحل نهایی خود را می‌گذارند. اگرچه ممکن است همکاری با دانگ فنگ منجر به قطع همکاری پژو با جنرال موتورز و از بین رفتن موانع بازگشت این شرکت فرانسوی به ایران شود؛ اما این احتمال نیز وجود دارد که شرکت دانگ فنگ نیز موانعی را بر سر راه همکاری پژو با ایران ایجاد کند. بطوریکه ممکن است دانگ فنگ ورود پژو به ایران را منوط به حضور خود به عنوان شرکت واسط در این همکاری کند که البته با توجه به اشتیاق گسترده خودروسازان چینی به بازار ایران این موضوع بعید نخواهد بود. در این شرایط مدیران پژو در سردرگمی به سر برده و مطمئنا تا رفع ابهامات فعلی نخواهند توانست درباره چگونگی همکاری با خودروسازان ایرانی تصمیم‌گیری کنند هر چند که نمی‌توانند علاقه خود برای حضور مجدد در ایران را نیز پنهان کنند.