علت اصلی خشک شدن دریا‌های مریخ چست؟

گروه علمی: مریخ یا سیاره سرخ بهرام چهارمین سیاره در منظومه خورشیدی است که در یک مدار طولانی‌تر و با سرعتی کمتر از زمین به دور خورشید می‌چرخد. هر یک بار گردش این سیاره به دور خورشید معادل ۶۸۷ شبانه‌روز زمین به درازا می‌کشد و طول شب و روز آن از زمین کمی طولانی‌تر است.مریخ، سیارهه سرخ رنگ منظومه شمسی، یک دوم زمین قطر دارد و مساحت سطح آن برابر با مساحت خشکی‌های روی زمین است. همانند زمین، یخ‌های قطبی، دره‌های عمیق، کوه، غبار، توفان و فصل دارد. در دشت‌های آن مانند ماه، گودال‌هایی برآمده از برخورد سنگ‌های آسمانی دیده می‌شود. با وجود اندازه کوچکش، بلندترین قله منظوم شمسی یعنی کوه المپوس و بزرگ‌ترین دره منظومه شمسی در این سیاره پیدا شده‌ است.اما آیا در مریخ نیز همانند زمین آب وجود دارد؟ بررسی‌ها نشان داده‌اند که آب در مریخ وجود دارد، هر چند در اندازه‌های کوچک به صورت بخار در جو و امروز تقریباً به‌طور انحصاری به صورت یخ و همچنین آب شور در عمق کم از سطح مریخ. تنها جایی که یخ‌آب در این سیاره مشاهده شدنی است در یخ‌های کلاهک قطبی قطب شمال است. آب یخ زده فراوان‌تری نیز در حال حاضر در زیر یخ‌های دی‌اکسید کربن دائمی کلاهک قطب جنوب و در زیر سطحی کم‌عمق در عرض‌های جغرافیایی معتدل‌تر این سیاره وجود دارد.تا سال ۲۰۰۶ به وجود بیش از ۲۱ میلیون کیلومتر مکعب یخ در سطح یا نزدیکی سطح مریخ پی برده شده‌است. گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهند که به احتمال زیاد یخ‌آب فراوان‌تری می‌تواند در ژرفای بیشتر زیرسطحی به صورت دربسته و محبوس گرفتار آمده باشد. حدود ۳٫۸ میلیارد (۳٬۸۰۰ میلیون) سال پیش، مریخ احتمالاً فضای متراکم‌تر و دمای سطح بالاتری داشته‌است تا اجازه دهد مقدار زیادی از آب مایع بر روی سطح آن که شامل یک اقیانوس بزرگ بوده و ممکن است یک سوم از این سیاره را پوشانده باشد.

در تاریخ ۱ مرداد ۱۳۹۶، ۲۵ جولای ۲۰۱۸ دانشمندان ایتالیایی با بررسی اطلاعات ابزار‌های راداری مدارگرد مریخ (مدارگرد اکسپرس) توانستند دریاچه‌ای از آب مایع در قطب جنوب سیاره سرخ پیدا کنند، این دریاچه ۱/۵ کیلومتر زیر سطح قله یخی در قطب جنوب مریخ پنهان شده‌است.در مهر ماه سال جاری «۱۳۹۹» نیز فضاپیمای مارس اکسپرس اعلام کرد که در عمق سیاره مریخ ۳ دریاچه با آب مایع وجود دارد. این فضاپیما توانسته سه دریاچه آب مایع با مساحت ۲۰ در ۳۰ کیلومتر پیدا کند که شبیه دریاچه‌های آب در زمان عصر یخبندان است. پیش‌بینی دانشمندان از دلایل مایع ماندن آب این دریاچه‌ها با وجود چنین دمای پایینی، وجود نمک زیاد است که مانع از یخ زدن آن‌ها شده البته این شوری آب باید بسیار زیاد باشد تا مانع از یخ‌زدگی شود.مطالعات جدید محققان نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی از بین رفتن آب در مریخ احتمالاً طوفان‌های شن است. طوفان‌ها سبب ورود آب به قسمت فوقانی جو این سیاره، تجزیه و سپس پخش شدن آن در فضا می‌شوند.محققان معتقدند مریخ در گذشته بسیار دور اقیانوس‌هایی از آب مایع داشته، ولی با گذشت زمان اقیانوس‌های آن خشک شدند. محققان تا مدت‌ها نمی‌دانستند چه عاملی سبب خشک شدن دریا‌های مریخ شده است، ولی حالا تحقیقی جدید نشان می‌دهد که طوفان‌های شن احتمالاً نقشی کلیدی در پرتاب آب‌های این سیاره به فضا بازی کرده‌اند.

محققان دریافتند که مریخ در طول فصول گرم در حال از دست دادن بخار آب از طریق جو است. هوای گرم و همچنین طوفان‌های شن سبب از بین رفتن آب در مریخ شده‌اند. باد‌های بسیار قوی ناشی از طوفان‌های شن سبب اوج گیری بخار آب و ورود آن به اتمسفر می‌شوند. بخار آب پس از وارد شدن به جو در معرض تشعشعات کیهانی قرار می‌گیرد و بعد به اکسیژن و هیدروژن تبدیل و در فضا پخش می‌شود.محققان می‌گویند یکی از طوفان‌های شن که تابستان سال ۲۰۱۸ در مریخ اتفاق افتاد، سبب شد تا ۲۰ برابر آب بیشتری وارد جو این سیاره شود. به گفته آن‌ها مریخ در یک دوره ۴۵ روز به اندازه تقریباً دو سال زمینی آب از دست داده است. محققان می‌گویند یافته‌های این تحقیق به آن‌ها کمک می‌کند تا نرخ از دست رفتن آب را با دقت بیشتری در گذشته و حال مریخ محاسبه کنند.نکته عجیب درباره آب مریخ این است که زمان آغاز تشکیل زندگی بر روی زمین و نابودی آخرین دریاچه‌ها در مریخ یکسان بوده است.