آلودگی مازوت ایرانی ۷ برابر جهان

گروه جامعه: هر بار در فصل سرما و افزایش آلودگی هوا، دنبال متهمانی می‌گردیم تا آنها را مقصر آلودگی هوا بدانیم. در این میان یکبار یک‌بار تردد خودورهای شخصی و فرسوده عامل آلودگی هواست و یکبار موتورسیکلت‌ها و خودورهای دیزلی سنگین. یکبار کیفیت بنزین و آلودگی کارخانجات دلیل آلودگی است و یکبار هم مردمی که از این همه استفاده می‌کنند.امسال قرعه آلودگی هوا به نام مازوت افتاده و برخی می‌گویند مصرف بالای گاز توسط مردم عامل کمبود گاز و مصرف سوخت مازوت توسط صنایع است. اما آیا چنین است؟حسین احمدی‌کیا، عضو هیات علمی گروه مکانیک دانشگاه اصفهان می‌گوید: «سیاهه انتشار کلانشهرها محاسبه شده و نرخ انتشار هر کدام از منابع برای آلاینده‌های مختلف معلوم است. در واقع آلودگی هوا زنجیره‌ای از تمام منابع آلاینده است که در مکان‌ها و زمان‌های مختلف سهم هر کدام به شدت تغییر می‌کند و همه منابع در این وضعیت نقش داشته و نمی‌توان یکی را فدای دیگری کرد.

آلودگی مازوت ایرانی، ۷ برابر میزان جهان
اما مازوت چگونه و چرا به افزایش آلودگی هوا دامن زده و آیا این مساله ناشی از افزایش مصرف مردم است یا دلیل دیگری دارد؟ احمدی‌کیا می‌گوید: هرچند مازوت سوخت بی‌کیفیتی است، اما ارزش حرارتی بالایی داشته و قیمت بازار جهانی آن نیز بالاست و هر تن مازوت بسته به گرید آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار قیمت دارد. مشکل اصلی مازوت، گوگرد بالای آن است که در احتراق علاوه بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها و نیترات‌ها و ذرات معلق را منتشر می‌کند.اما مشکل اصلی گویا از کیفیت مازوت تولیدشده در ایران است. چراکه به گفته این استاد دانشگاه مازوت تولیدی ایران بیش از ۳ درصد گوگرد دارد که حدود ۷ برابر استاندارد جهانی است.از طرف دیگر به دلیل قدیمی بودن پالایشگاه‌های ایران و پایین بودن فناوری‌های تولید آنها، بسته به نوع پالایشگاه، حدود ۱۵ تا ۳۵ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود که میانگین آن بیش از ۲ برابر متوسط جهانی است. ۷۰ درصد پالایشگاه‌های ایران عمر خود را سپری کرده‌اند و طرح توسعه برای تبدیل آن به دیگر محصولات نفتی انجام نشده است.این در حالی است که به گفته احمدی‌کیا در کشورهای اروپایی، بیشتر مازوت به کک نفتی، سوخت دیزل و یا حتی بنزین تبدیل می‌شود و یا به‌عنوان سوخت در کشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در ایران بیشتر برای سوخت نیروگاه‌های بخار، کارخانجات سیمان و برخی واحدهای صنعتی استفاده می‌شود.
اما مشکل این مازوت زمانی بیشتر می‌شود که به موازات افزایش تولید مازوت در داخل، تحریم‌ها مانع صادرات آن است. در نتیجه انبار مازوت پالایشگاه‌ها پرشده است. ازدیاد مصرف گاز در زمستان نیز بهانه لازم برای استفاده آنها در نیروگاه‌ها و صنایع را فراهم کرده است. مردم نیز به‌عنوان متهمان اصلی مصرف گاز معرفی شده‌اند.

مهم‌ترین مصرف‌کننده گاز کیست؟
اما مصرف‌کننده اصلی گاز در شهرها کیست؟ احمدی‌کیا تاکید می‌کند: «میانگین سالیانه مصرف گاز بخش خانگی و تجاری در شهری مثل اصفهان حدود ۳۳ درصد است. ۵۳ درصد گاز این شهر در دو نیروگاه شهید منتظری و اسلام آباد اصفهان و بقیه نیز در دیگر صنایع این شهر مصرف می‌شوند. راندمان این نیروگاه‌ها حدود ۳۲ تا ۳۴ درصد است که ۱۵ درصد کمتر از نیروگاه‌های متداول بخار و حتی ۵ درصد کمتر از میانگین نیروگاه‌های ایران است.صنعت فولاد اصفهان، ۴۵ درصد انرژی بیشتری نسبت به میانگین جهانی مصرف می‌کند. بنابراین بخش عمده مصرف گاز به دلیل فناوری پایین و قدیمی بودن نیروگاه‌ها و کارخانجات بزرگ دولتی و شبه دولتی است. هر ۱۰۰۰ متر مکعب گاز فروخته شده به این صنایع حدود ۲/۱ دلار قیمت دارد، در حالی که قیمت صادراتی آن به کشورهای مجاور ۲۲۰ تا ۲۳۰ دلار است، و به همین دلیل ارتقای فناوری و نوسازی برای آنها اهمیتی ندارد.بر این اساس می‌توان گفت مهم‌ترین مصرف‌کننده گاز، صنایع بزرگ هستند و از طرف دیگر به دلیل قیمت کم گاز در کشور، آنها انگیزه‌ای برای کاهش مصرف گاز خود ندارد. به گفته این استاد دانشگاه سهم نرخ انتشار آلودگی ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و منوکسید کربن برای ساختمان‌های مسکونی و تجاری اصفهان به ترتیب ۱/۰ ، ۴/۴ و ۵/۰ درصد کل آلاینده‌های محاسبه شده و بسیار کمتر از صنایع است. حتی آلایندگی گازهای خروجی خودروهای پرتیراژ داخلی نیز چندین برابر خودروهای ارزان قیمت خارجی است که آن هم به دلیل انحصاری بودن و تصدی دولت در این صنعت است.

مقصران اصلی آلودگی
در یک جمع بندی می‌توان گفت که صنایع دولتی و شبه دولتی و خودروسازان هستند که مسبب اصلی آلودگی هوای شهرها هستند و نقش مردم در آلودگی هوا کم است.احمدی‌کیا تاکید می‌کند: «هر چند صرفه‌جویی گاز و برق خانگی ضروری است، اما راهکار اصلی کاهش آلودگی هوا نیست. بایستی فرصت‌های از دست رفته را جبران کرده و به فکر راهکارهای اصلی کاهش آلودگی بود که کاملا نیز معلوم هستند. این صنایع قدیمی با مصرف انرژی زیاد و بسیار ارزان، سوخت را بدون ملاحظه مصرف کرده و گازهای آلاینده را تحویل شهرها می‌دهند. آنها به ریال هزینه کرده و محصول خود را به دلار آزاد به مردم می‌فروشند.