جلوی سوژه‌های اجتماعی را گرفته‌اند

گروه فرهنگی: سعید نجاتی (مدرس و فیلمساز عرصه فیلم کوتاه) با اشاره به حضور 39 فیلم در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه جشنواره فیلم فجر گفت: امسال به خاطر شرایط ویژه کرونا ستاد جشنواره تصمیم گرفت که تمامی فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه جشنواره فیلم کوتاه تهران در جشنواره فجر هم داوری شود. البته گمان نمی‌کنم خیلی کار سختی بود که یک هیات انتخاب در عرض دو روز از میان آثار این بخش 10 فیلم را برای بخش مسابقه انتخاب بکنند اما احتمالا برای اینکه در بخش فیلم‌های بلند داستانی و مستند زمان کافی برای هیات انتخاب وجود نداشت، به این جمع‌بندی رسیدند که در همه بخش‌ها به صورت یکسان تمامی آثار مستقیم داوری شوند.وی در ادامه گفت: البته که باید به این تصمیم احترام گذاشت اما این به معنای این نیست که فیلمسازان کوتاه همچون گذشته نسبت به حقوق خودشان مطالبه‌گر نباشند. فیلمسازان کوتاه همواره در این سالها اعتراض خودشان را به نحوه حضور فیلم‌های کوتاه در جشنواره اعلام کردند که چرا باید تنها از خروجی جشنواره فیلم کوتاه و جشن مستقل و فقط از میان کاندیداهای بخش‌های مختلف فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره فجر انتخاب شود؟ چرا نباید مانند دوره‌های پیش از حضور هاشم میرزاخانی در انجمن سینمای جوان تمامی فیلمسازان کوتاه مانند فیلم‌های بلند مستقیم در دبیرخانه خانه جشنواره ثبت نام کنند؟این فیلمساز عرصه سینمای کوتاه در پاسخ به این پرسش که آیا خارج از ظرفیت جشنواره‌های فیلم کوتاه تهران و جشن مستقل باز هم سینمای کوتاه اثر قابل تاملی دارد که بخواهد به صورت مستقل وارد جشنواره فجر شود؟ گفت: این حرف و پرسش شما از یک زاویه کاملا قبول است که عصاره سینمای کوتاه ما و خروجی آن در جشنواره فیلم کوتاه تهران و جشن مستقل جمع شده است و اساسا شاید اثری خارج از این وضعیت وجود نداشته باشد که قابل دفاع باشد، اما این مطالبه یک نگاه دیگری هم درون خودش دارد و آن مقوله سانسور است. جشنواره فجر اساسا به دلیل ماهیت و اهمیت بالای آن در سطوح مدیریتی از لحاظ خطوط قرمز و ممیزی بازتر از جشنواره فیلم کوتاه است و چه بسا اگر این شرایط فراهم بود که فیلم‌های کوتاهی که به واسطه سانسور از رقابت در جشنواره فیلم کوتاه تهران جا ماندند بتوانند بخت خود را در جشنواره فیلم فجر بیازمایند.

وی در ادامه با انتقاد از رویکرد مدیران نسبت به فیلم کوتاه گفت: برای من عجیب است که چرا در چند سال گذشته فیلم کوتاه هر روز محدودتر می‌شود. یک زمانی فیلم کوتاه رادیکال‌تر از سینمای بلند بود و اساسا به این معروف بود که فیلم کوتاه برآیند پژوهش جامعه است و جوانان می‌توانند با هزینه کمتر آزمون و خطای بیشتری کنند و با دید بهتری وارد سینمای داستانی شوند. برای همین همواره در سینمای کوتاه به لحاظ فرم و محتوا همیشه دست فیلمسازان بازتر بود و حرف‌هایی را می‌توانستند بزنند که شاید در سینمای داستانی امکان گفتن آن نبود. چون فیلم کوتاه مخاطب محدودتری دارد و قاعدتا نباید درگیر مسائل ممیزی و سانسور شود. اما الان شرایط طوری است که انگار همه چی برعکس شده و فیلم کوتاه بیشتر از سینمای داستانی سانسور می‌شود و ما دیالوگ‌ها و صحنه‌هایی را در سینمای داستانی بلند می‌بینیم که اگر قرار باشد نمونه آن را در فیلم کوتاه بسازیم با این روش جدید ممیزی قطعا سانسور می‌شود. این سخت‌گیری بیش از اندازه به فیلم کوتاه اصلا منصفانه نیست چراکه با شکل ماهوی آن در تضاد است. فیلم کوتاه قرار است جسور باشد و از موضوعات و فضاهایی صحبت کند که کمتر می‌توان در سینمای بلند به سراغش رفت.برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه جشنواره فجر در ادامه با اشاره به رشد فیلم کوتاه در کشور گفت: یکی از حسن‌های چند سال اخیر درباره فیلم کوتاه این است که خیلی جدی‌تر از قبل به آن نگاه می‌شود. به دلیل اینکه ساخت فیلم کوتاه دیگر مانند سابق ارزان نیست و ما الان با سلبریتی‌های فیلم کوتاه روبرو هستیم که جایگاه و اعتبار خودشان را در این عرصه دارند و حتی مسئولان هم نگاه جدی‌تری به این عرصه دارند که جای خوشحالی دارد.

نجاتی در پاسخ به این پرسش که آیا فیلم کوتاه باید تنها در مضمون دارای جسارت باشد و یا این موضوع می‌تواند در ساختار یک اثر هم خودش را نشان دهد؟ گفت: هر چند فرم از محتوا هیچ گاه جدا نیست اما اگر بخواهیم به لحاظ مضمون و ساختار درباره فیلم کوتاه صحبت کنیم در این عرصه در هر دو زمینه باید نگاه آوانگار وجود داشته باشد. چون فیلمساز کوتاه به دلیل آنکه بیشتر در دل جامعه است و خاستگاه پژوهشی و اجتماعی بیشتری دارد سراغ موضوعاتی می‌رود که شاید فیلمساز فیلم بلند چهار سال بعد سراغش برود. ساخت فیلم کوتاه هزینه کمتری برای دولت‌ها دارد و محل آزمون و خطای ارزان‌تری است. اینکه چرا به این عرصه با تنگ‌نظری نگاه می‌شود یکی از دغدغه‌های امروز فیلمسازان کوتاه است. با ساخت فیلم کوتاه می‌توان آسیب‌شناسی بهتری نسبت به جامعه داشت. سانسورهایی که نسبت به فیلم کوتاه صورت می‌گیرد فراتر از مسائل جنسی و موضوعات خط‌شکن است. حتی ما شاهد هستیم فحش‌ها و ناسزاهایی در فیلم‌های بلند از زبان بازیگران بیرون می‌آید که قطعا گفتنش در فیلم کوتاه با سانسور روبرو می‌شود. فیلم کوتاه حتی می‌تواند نقشه راه را برای مدیریت سینما و فیلمسازان بلند ترسیم کند. یک زمانی در مقاطع مختلف شاهد بودیم یکهو موجی از فیلم کوتاه درباره یک موضوع ساخته می‌شد. مثلا وقتی از میان تولیدات سالانه فیلم کوتاه حجم انبوهی از آثار درباره زنان خیابانی است قطعا نشان دهنده این است که این موضوع جزو دغدغه‌های فیلمسازان این عرصه است و مسئولان می‌توانند نسبت به آن با آگاهی و هشدار نگاه کنند. ولی الان جلوی تمامی موضوعات اجتماعی و آسیب‌های جامعه را می‌گیرند و نمی‌گذارند ساخته شود. مگر قرار است چند نفر این فیلم‌ها را ببینند؟ سرتاسر مخاطبان فیلم کوتاه را در کل کشور جمع کنیم روی همدیگر 5 هزار نفر مخاطب هم ندارد. آنوقت قرار است از چه چیزی بترسیم و واهمه داشته باشیم؟ چطور ممکن است به جای اینکه کمک کنند اتفاقا در این بخش آثار بیشتر و بهتری ساخته شود با محدودیت‌های بیشتری روبرو می‌شویم؟

وی با اشاره به ضربه‌هایی که فیلمسازان از سانسور می‌بینند، گفت: در 5 سال اخیر می‌توانم چندین جوان مستعد فیلم کوتاه را نام ببرم که به خاطر اینکه فیلمشان توقیف شده، دیگر نتوانستند به سمت فیلمسازی بیایند. نمایش فیلم می‌تواند فیلمساز را برای ساخت کارهای دیگر تشویق کند ولی وقتی فیلم یک فیلمساز جوان را توقیف می‌کنند نه دیگر می‌تواند از زیر بار هزینه‌های آن فیلم که با قرض کردن شرایطش را فراهم کرده بیرون بیاید و نه انگیزه‌ای برای ساخت فیلم پیدا می‌کند.نجاتی با بیان اینکه فیلم کوتاه با آنکه هویت مستقل از فیلم بلند دارد اما نمی‌تواند سقف فیلمسازی یک نفر باشد، گفت: من بیست سال در عرصه فیلم کوتاه فیلم ساختم. هر مدل فیلمی که خواستم ساختم و در تمامی جشنواره‌ها شرکت کردم و بالاترین جایزه‌های این بخش را هم گرفتم ولی از یک جایی به بعد که نگاه می‌کنی، می‌گویی دیگر کاری نیست که در این عرصه بخواهم انجام دهم. من دیگر پیرمرد فیلم کوتاه محسوب می‌شوم! واقعیت این است که ظرف سینمای کوتاه یک حدی دارد که بالاخره وقتی به آن میزان رسیدیم دیگر همه چیز تکراری است و دستاورد دیگری وجود ندارد و باید بپذیریم که از یک سنی به بعد باید به فیلم بلند هم فکر کرد. آمار هم در سینمای ایران این موضوع را تایید می‌کند. شهرام شاه‌حسینی و شهرام مکری در عرصه فیلم کوتاه موفق بودند و بعد به سراغ فیلم بلند رفتند. حتی در سالهای اخیر کاوه سجادی‌حسینی، بهمن و بهرام ارک و محمد کارت بلافاصله بعد از اینکه سیمرغ بهترین فیلم کوتاه جشنواره فجر را گرفتند سال بعدش فیلم بلندشان را ساختند.نجاتی در پایان با گلایه از دوره گذشته جشنواره فیلم فجر گفت: سال گذشته مسئولان جشنواره فیلم فجر فیلم کوتاه را اصلا ندیدند و هیچ فرصت رسانه‌ای به بچه‌های فیلم کوتاه داده نشد. حتی ما حاضر بودیم در دو نشست با حضور 5 فیلمساز حاضر شویم که حرف‌های اهالی فیلم کوتاه هم شنیده شود. حتی از لحاظ سانس‌بندی و نمایش در سینمای رسانه‌ها هم توجه خوبی نشد و امیدوارم امسال تمهیداتی اندیشیده شود که فیلم کوتاه هم بازتاب خوبی در جشنواره داشته باشد.