گروه فرهنگی: الهام پاوه نژاد با تشریح دشواری وظایف مادری در کنار کار هنری، از جای خالی زنان میانسال در آثار هنری سخن گفت.
این بازیگر همزمان با روز زن و مادر از تجربههای شخصی خود صحبت و ابراز تاسف کرد که در جامعه ما عموما تصور میشود، زن بودن تنها در محدوده سنی باروری تعریف میشود و بیشتر آثار هنری بویژه آثار تصویری مشکلات و معضلات زنان بالای ۴۰ سال را نادیده میانگارند.او که یک دختر نوجوان دارد، در آغاز درباره تجربه شخصی خودش گفت: همنشینی مادری در کنار کار هنری بسیار سخت است و اگر بخواهی در هر دو جبهه بجنگی، قطعا نمیتوانی در هر دو به یک اندازه موفق باشی و حتما یکی بر دیگری میچربد.او در عین حال ادامه داد: البته میتوان هر دو را در کنار هم مدیریت کرد ولی این موضوع به حمایت خانواده و شخصی خانم هنرمند بسیار وابسته است. به طوری که گاه یک بانوی هنرمند شرایط عجیب و پیچیده نگهداری از فرزند خود را دارد.پاوه نژاد تاکید کرد: در هر حال فرزند یک زن هنرمند قطعا در مقاطعی کمبود مادر را احساس میکند. با اینکه هر دو مادربزرگهای فرزند من تمام قد در کنارم بودند، ولی دختر من در مقاطعی، کمبود مرا حس میکرد، همچنانکه من نیز اضطراب و نگرانیهای خود را درباره او داشتم.
این بازیگر با تشریح شرایط کاری پروژههای تصویری و تئاتر افزود: زمانی که دخترم، کوردیا کوچک بود، با اینکه در سالهای طلایی حرفهای خود بودم، بیشتر در تئاتر متمرکز شدم چون در تئاتر نظم ببشتری حاکم است و به نوعی، ساعت کاری وجود دارد. در مقابل، پیشنهادهای تصویری زیادی را رد کردم چون عموما کارهای تصویری بیش از پانزده شانزده ساعت در روز زمان میبرند. او در پاسخ به این پرسش که آیا هرگز از این کار پشیمان شدید، توضیح داد: شاید اوایل به این موضوع فکر میکردم ولی تجربه ما در سالهای بعد نشان داد، آش دهن سوزی را از دست ندادهام و خوشحالم در دوره کودکی دخترم در حد توان کنارش بودم و شرایط بحرانی پر اضطرابی را برایش ایجاد نکردم. این بازیگر با بیان اینکه مادری، یعنی گذشتن از بخش بزرگی از تعلقات اضافه کرد: رد کردن نقش های مورد علاقه در دوره جوانی بسیار سخت است، ولی بعدا آن چنان جریانهای کج و معوجی در کارهای هنری ما به وجود آمد که از این گذشت بسیار خوشحالم.
او درباره این موضوع که برخی از هنرمندان کار هنریشان را همچون فرزند خود میدانند و از تجربه مادری سرباز میزنند، توضیح داد: هنرمندی چنین مطلبی میگوید که فرزندی نداشته باشد ولی مسئولیت و تجربه مادری بسیار متفاوت و دشوارتر از ان است که با کار هنری مقایسه شود. حتی حالا هم که دخترم بزرگ شده، تعهدات خانوادگی دیگری در قبال مادر و دیگر اعضای خانوادهام دارم و مطمئنم ۹۰ درصد کسانی که بچه دارند، فرزندشان برایشان در اولویت است. هرچند ممکن است درصد انگشت شماری در قبال فرزندان خود کوتاهی کنند، ولی بیشتر هنرمندان بویژه خانمها چیزی برای فرزندشان کم نمیگذارند.او در پاسخ به این پرسش که آثار هنری ما تا چه حد تصویری واقعی از زن امروز جامعه ایران ارایه میدهند، گفت: بسیار کم! چون در این زمینه دستمان باز نیست. علاوه بر این زنان بالای ۴۵ سال در فیلمنامههای ما عموما نقش پیش برندهای در روال کار ندارند. آنان اغلب به عنوان مادر انتخاب میشوند و فرزندان نقشهای محوری را بر عهده دارند.
پاوه نژاد یادآوری کرد: مگر چند فیلم مانند " بانوی اردیبهشت" داریم که دغدغهها و مشکلات زنان میانسال را نمایش دهد. عموما در آثار تصویری ما به مشکلات زنان بالای ۳۵ سال کمتر پرداخته می شود و فقط نقش مادری شان پر رنگ می شود، در حالیکه این گروه سنی از زنان هزار و یک بحران عاطفی، مالی، اجتماعی و ... دارد که بنا به دلایل متعدد هرگز به آن توجه نمیشود.او با تایید اینکه بخشی از این بیاعتنایی به ریسک ناپذیری سرمایه گذاران سینمایی بازمیگردد، اضافه کرد: آنان برای حفظ گیشه ترجیح میدهند به کلیشههای رایج دختر پسری بپردازند و سینماگران مستقلی که خارج از کلیشهها کار کنند، بسیار کم شمار هستند.او با تشریح یکی از تجربههای شخصی خودش در فیلم "زندگی با چشمان بسته" کار رسول صدرعاملی یادآوری کرد: نقش من به دلیل ویژگیهای خود دچار ممیزی شد و من به آقای صدرعاملی گفتم به عنوان فیلمسازی که مدعی سینمای اجتماعی و خانوادگی هستید، جای مشکلات زنان در سینمای شما خالی است و ایشان هم گفت "ان شاالله فیلم بعدی" ولی مگر ما چند تهیه کننده داریم که ریسکپذیر باشند.
پاوه نژاد درباره اینکه فیلمهای زنانه عموما انگ فمینست بودن میخورند، توضیح داد: قطعا این موضوع هم در محتاط شدن فیلمسازان برای پرداختن به مشکلات زنان بیتاثیر نیست، چون متاسفانه انگ فمینیست بودن حتی از سوی جامعه روشنفکری هم مطرح میشود. او یادآوری کرد: در سالهای جوانی ما وقتی فیلم "دو زن" به نمایش درآمد، خیلی حاشیهساز شد و عده زبادی ان را مردستیز دانستند، در حالیکه در اطراف خودم چند نمونه از زنانی را میدیدم که سرنوشتی همچون کارکتر این فیلم داشتند. بخشی از این انگها از سوی همان جریان فرهنگی رخ میدهد که تمایلی به ساخته شدن فیلمهای زنانه ندارد.او با اشاره به یک معضل فرهنگی دیگر درباره زنان توضیح داد: این روزها مساله سن زنان در فضای مجازی به یک اسلحه علیه آنان تبدیل شده. به طوری که زنان بالای ۴۰ سال را پیرزن میدانند و این لفظ پیرزن را با نگاهی توهین آمیز مطرح میکنند، در حالیکه پیرزن یعنی مادربزرگهای ما که زنانی باتجربه و دانا هستند و متاسفانه همان فرهنگ زن ستیزی که مدام با عدد و رقم سر و کار دارد، در اینجا هم خود را نشان میدهد.
پاوه نژاد ابراز کرد: یک نگاه رایج و نادرست این است که زن را بعد از سن باروری از دور زنانگی خارج می کند، درحالیکه یک زن با حفظ سلامت و مراقبت از خود در سنین بسیار بالاتر هم میتواند همچنان انرژی و گرمای زندگی را ساطع کند و الهام بخش باشد.او در پاسخ به این پرسش که این موضوع چقدر متاثر از نگاه ابزاری به زن است، توضیح داد: حتما این نگاه وجود دارد که وقتی زن به سن یائسگی میرسد، او را از دور خارج میکند و شاید همین نگاه سرکوب کننده سبب آن واکنشهای فمینیستی میشود. پاوه نژاد نگاه فرهنگی در این زمینه را موثر دانست و در پاسخ به این سخن که عموما امید به زندگی در جامعه ما پایین است، گفت: این موضوع را میپذیرم ولی کماکان جامعه ما کمتر مردان را دچار این حس میکند، شاید به این دلیل که نیروی جنسی آنان تا سالهای بیشتری فعال است و جامعه هم با این نگرش که مرد بالای ۴۰ سال تازه به جذابیت میرسد، این اعتماد به نفس را به مردان میدهد که امید به زندگی بیشتری در قیاس با زنان داشته باشند، در حالیکه زنان بالای ۴۰ سال عموما با بحرانهای عاطفی زبادی رو به رو میشوند. این بازیگر در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که سینمای ما کمتر محافظه کار باشد و بیشتر به معضلات زنان میانسال که بخشی از جامعه را شامل میشوند، بپردازد.