عقب‌نشینی یا تله اجماع‌ساز در برجام؟

گروه سیاسی: روزنامه جهان صنعت نوشت: آمریکا که تا پیش از این اصرار داشت اول جمهوری اسلامی ایران به شرایط پیش از کاهش تعهدات برجامی عمل کند، سپس آنها به برجام برمی‌گردند، حالا که به ضرب‌الاجل مجلس برای خروج ایران از پروتکل الحاقی نزدیک شده‌ایم، خبر آمد که دولت بایدن در اقدامی چندگانه، گام‌هایی را برای نشان دادن حسن‌نیت خود برای احیای برجام برداشته است.
اول اینکه در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل درخواست دولت ترامپ برای فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران را پس گرفته است. دوم اینکه پذیرفته در جلسه کمیسیون مشترک برجام که به دعوت اروپا انجام شده است، شرکت کند و گام سوم اینکه محدودیت‌های تردد دیپلمات‌های ایرانی برای حضور در سازمان ملل متحد که ترامپ اعمال کرده بود را لغو کرده است؛ سه اقدامی که می‌تواند به منزله چراغ سبز دولت بایدن برای بازگشت به برجام و احیای توافقی باشد که به عبارتی پنجره آن در حال بسته شدن و از دست رفتن است.
خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه خبر داد که ریچارد میلز نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل متحد در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داده است که دولت جدید آمریکا اعلان دولت دونالد ترامپ رییس‌جمهوری سابق مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرده است؛ اقدامی که در سال ۲۰۱۸ ترامپ به صورت یکجانبه از آن توافق خارج شد ولی در عین حال مایک پمپئو وزیر خارجه قلدر دولت ترامپ اعلام کرد به منظور بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران «مکانیسم ماشه» را کلید زده است. اگرچه همان زمان ۱۳ کشور از ۱۵ عضو شورای امنیت این اعلان را باطل دانستند و تاکید کردند «آمریکا حق استفاده از مکانیسمی که خود از آن خارج شده است را ندارد.» اما حالا دولت بایدن به سازمان ملل نامه زده و خواستار لغو درخواست دولت ترامپ که آن زمان به‌جز خود آمریکا، تنها رای مثبت کشور «دومینیکن» را داشت، شده است؛ اقدامی که به گفته حسن بهشتی‌پور دولت بایدن «روغن ریخته را نذر امامزاده کرده است».
هر چند باید این اقدام سمبلیک را هم به فال نیک گرفت!البته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به این اقدام و عقب‌نشینی آمریکا، خواستار لغو تمام تحریم‌های بازگردانده‌شده و اعمال شده در دولت ترامپ علیه ایران شده است. او در صفحه توئیتر خود در این باره نوشت: «ایالات متحده اذعان کرد که ادعاهای پامپئو در خصوص قطعنامه ۲۲۳۱ فاقد وجاهت قانونی بوده است. موافقیم. در انطباق با قطعنامه ۲۲۳۱: ایالات متحده باید بدون قید و شرط و به صورت موثر تمام تحریم‌های اعمال، بازاعمال و یا تغییر برچسب‌ داده‌شده توسط ترامپ را لغو کند. سپس ما نیز تمام تدابیر جبرانی خود را بلافاصله به حالت قبل بازمی‌گردانیم.»
پالس مثبت بازگشت به برجام آمریکایی
مسوولان کشورمان تاکید دارند «هر گونه بازگشت آمریکا به برجام زمانی ارزش دارد که همه تحریم‌های ظالمانه که در دولت ترامپ علیه ایران وضع شده است، لغو شود.» موضوعی که این روزها بیش از هر چیز دیگری جلوه‌گری می‌کند، این است که چه کسی اول به برجام برگردد و حسن روحانی در جلسه هیات دولت تاکید کرده چون آمریکا از برجام خارج شده، باید اول برگردد در غیر این صورت به هشت‌بار درخواست ملاقات ترامپ جواب مثبت می‌داد. حالا ظاهرا آمریکا با اقدامات اخیر خود نشان داده از مواضع سفت و سختش درباره اینکه اول ایران، بعد رفع تحریم‌ها! عقب‌نشینی کرده و پالس‌های مثبتی درباره احیای برجام فرستاده است.
البته این ‌طور که برخی رسانه‌های غربی از جمله رویترز خبر داده‌اند، آمریکا برای نشان دادن حسن‌نیت خود یک گام برجامی دیگر برداشته و برای «رایزنی با ایران در خصوص برجام در چارچوب جلسه کمیسیون مشترک برجام» اعلام آمادگی کرده است.
آمریکا محدودیت‌های تردد علیه دیپلمات‌های ایران را کاهش می‌دهد
موضوع دیگری که به عنوان گام سوم برجامی آمریکا روز گذشته روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت، نشانگر نزدیک شدن آمریکا به عقلانیتی است که دولت ترامپ با اقدامات نسنجیده خود اصرار داشت از آن فاصله بگیرد. رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت که «واشنگتن به نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد اطلاع داده محدودیت‌های تردد اعمال‌شده علیه دیپلمات‌های ایران در نیویورک کاهش خواهند یافت.»
سی‌ان‌ان هم نوشت: «دولت بایدن مقررات مربوط به تردد را به رویه‌های سابق برمی‌گرداند که مطابق آن، دیپلمات‌های کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی مجوزهای محدودی برای سفر در داخل نیویورک و اطراف آن خواهند داشت.» موضوعی که بهشتی‌پور، اعمال محدودیت ترامپ برای دیپلمات‌های ایرانی به منظور ممانعت از حضور در جلسات سازمان ملل را رفتاری «زشت، غیرمتعارف و خارج از عرف دیپلماتیک» دانست و افزود: «لغو دستورات غیرمعقول ترامپ، از سوی دولت جدید بایدن برای احیای آبروی از‌دست‌رفته آمریکا در مجامع بین‌المللی لازم است و پیش از این بایدن ممنوعیت ورود هفت کشور مسلمان از جمله ایران به آمریکا که توسط ترامپ اعمال شده بود را نیز منتفی کرد.»
بنابراین با وجود همه گام‌هایی که دولت بایدن در روزهای اخیر برای اغنای ایران برای عدم خروج از پروتکل الحاقی و به زعم خودشان مرگ برجام انجام داده است، حسن بهشتی‌پور درپاسخ به این سوال که آیا می‌توان به احیای برجام امیدوار بود یا خیر، به «جهان صنعت» گفت: «این گام‌ها دو طرف دارد و ما در ایران نباید همیشه به تحلیل رفتار آمریکا بپردازیم و خودمان کاری انجام ندهیم.
بر اساس سیاست خردمندانه ایران برای اقدام در مقابل اقدام، باید حالا که آمریکا کاری انجام داده، ما هم قدمی بردارم. بهتر است به جای قهر کردن، سیاست اقدام در مقابل اقدام را انجام دهیم. پس گرفتن نامه خروج از پروتکل الحاقی در حال حاضر، به منزله یک پالس سیاسی است که نشان دهد ما اهل مذاکره و گفت‌وگو در چارچوب منطقی هستیم و قصدداریم به تفاهم برسیم.»
تغییر موضع بایدن از «برخورد سخت به برخورد نرم» با ایران
مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین‌الملل این اقدام آمریکا را عبور از «برخورد سخت به برخورد نرم» تعبیر کرد و به «جهان‌صنعت» گفت: «آنچه که آمریکا در سه گام انجام داده است از نظر شکلی از ریل برخورد سخت به برخورد نرم محسوب می‌شود چرا که ایالات متحده آمریکا با برداشتن محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی و لغو درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه و همچنین قبول شرکت در نشست کمیسیون مشترک ۱+۵ زمینه‌هایی را مورد توجه قرار داده تا زمینه‌ساز فضایی باشد که بتوان به سمت ایجاد حرکت دیپلماتیک با برخورد نرم در چارچوب سیاست‌های بایدن در کاخ سفید حرکت کرد.»
این کارشناس سیاست خارجی  حضور آمریکا در جلسه مشترک برجامی به دعوت اروپا را اقدامی اجماعی علیه ایران دانست و افزود: «حضور آمریکا در نشست مشترک کشورهای اروپایی به منظور ایجاد اجماع بیشتر میان آنها در آستانه احتمال خروج ایران از پروتکل الحاقی بر اساس مصوبه مجلس صورت می‌پذیرد. لذا آنچه آمریکایی‌ها در حال انجام آن هستند، تغییر ریل حرکت بر علیه ایران، در چارچوب برخورد سخت به برخورد نرم در جهت ایجاد اجماع بیشتر بین‌المللی علیه ایران می‌تواند تلقی شود.»
مطهرنیا تصریح کرد: «از طرفی آمریکایی‌ها خواستار بازگشت سریع ایران به برجام و تعهدات برجامی هستند و از سوی دیگر ایران خواهان برداشتن تحریم‌های آمریکایی بر اساس بازگشت به برجام است. لذا این گام اصلی است و هرکدام از طرفین آمریکایی و ایرانی این گام را بردارند، می‌تواند گره موجود از این وضعیت را بازکند. در غیر این صورت انجام این اقدامات تنها پالس‌های مثبتی است که از طرف هر دو حاکمیت تهران و واشنگتن برای افکار عمومی فرستاده می‌شود و در عمل زمینه تحولات عینی را فراهم نمی‌سازد.»
قدم دیگری که دولت بایدن برای نشان دادن حسن نیت خود در قبال ایران و احیای برجام برداشته، به صحبت‌های اخیر رییس اتاق بازرگانی ایران و سوییس اشاره دارد. او گفته است: «در دولت جدید آمریکا حساسیت‌ها نسبت به کانال مالى ایران و سوئیس کم شده است.»
گل برجامی ایران به دروازه آمریکا می‌چسبد؟
مهدی مطهرنیا در پاسخ به سوالی در رابطه با گام‌های برجامی دولت بایدن  گفت: «ایران تاکید دارد در صورت برداشتن تحریم‌های آمریکایی به تعهداتش بازمی‌گردد و این در چارچوب حرکت بایدن معنا می‌پذیرد.
البته آمریکایی‌ها سعی کرده‌اند با این اقدامات توپ را به زمین ایران بیندازد. ولی ایران می‌کوشد با مطرح کردن این درخواست نه تنها توپ را در زمین آمریکا بیندازد، بلکه با شلیک این توپ، یک گل طلایی به کاخ سفید بزند. اینکه آیا آمریکایی‌ها اجازه خواهند داد که ایران این گل طلایی را به دروازه آمریکا بنشاند یا خیر، باید منتظر اتفاقات روزهای آینده باشیم.»
گفتنی است آینده برجام که به بحث چالش‌برانگیر عرصه بین‌الملل بدل شده است، به تصمیم روزهای آینده جمهوری اسلامی ایران و دولت بایدن و چگونگی برخورد با موضوع بستگی دارد. هر یک از طرفین سعی دارند از دیگری امتیاز بگیرند، اما حالا که ایالات متحده از مواضع سخت‌گیرانه خود خارج شده و تاحدی آن ژست بی‌تفاوت پیشین را کنار گذاشته و با میانجیگری اتحادیه اروپا سعی در نزدیک شدن به خواست ایران دارد، باید دید مقامات کشورمان به منظور کاهش فشار اقتصادی بر مردم، به راهبرد اقدام در برابر اقدام عمل می‌کنند یا بر مواضع رفع کامل تحریم‌ها، بعد بازگشت به شرایط قبل از کاهش تعهدات برجامی اصرار دارند!