رومیناهایی که قربانی نقص قانون می‌شوند

گروه جامعه: از رومینا، دختر نوجوانی که امسال با داس توسط پدرش کشته شد تا محمدطاهای ۶ ساله که تا حد مرگ توسط پدرش کتک خورد و بدن بی جانش به بیمارستانی در مشهد تحویل داده شد؛ کم نیستند کودکانی که قربانی نقض قانون می‌شوند.رومینا، دختر نوجوانی از تالش در گیلان، خرداد امسال با داس توسط پدرش کشته شد؛ محمدطاهای 6 ساله که سال 1395 تا حد مرگ کتک خورد و بدن بی جانش به بیمارستانی در مشهد تحویل داده شد؛ مهره های کم عسل 10 ساله که خرداد امسال توسط نامادری اش در مشهد آسیب شدید دید و با خونریزی در بیمارستان از دست رفت و یا همین دو سه روز پیش که کودکی 9 ساله در سبزوار که توسط پدرش آزار دید و با کمک همسایگان و تماس آنها با اورژانس اجتماعی 123 از مرگ نجات یافت.اما رومینا، محمدطاها و عسل آنقدر خوش شانس نبودند و در خلوت و چهاردیواری خانه شان توسط پدر و یا مادر و نامادری بی رحم به قتل رسیدند.

حدود ۹۸ درصد کسانی که کودک را آزار می‌دهند، از اعضای خانواده و بستگان هستند
به گفته رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی کشور، حدود ۹۸ درصد کسانی که کودک را آزار می‌دهند، از اعضای خانواده و بستگان و 2 درصد آنان غریبه هستند و اینکه از کل خشونت خانگی که در کشور وجود دارد بیش از ۳۵ درصد موارد مربوط به کودک آزاری است که رتبه اول را نیز دارد.این مقام مسئول در بهزیستی، سال 96 به خبرنگاران گفته بود، تنها در 6 ماهه نخست سال 16 هزار مورد کودک‌آزاری به اورژانس اجتماعی کشور گزارش شده است.

 ٣٨ درصد از کودکان در سن دبستان و زیر دبستان آزار دیده اند
وی با تأکید بر اینکه هر قدر سن کودک پایین‌تر باشد، به لحاظ جسمانی وابسته‌تر و وضعیت کودک حادتر است، جزییات بیشتری از سنین کودک آزاری در ایران ارائه کرده و تصریح کرده بود:  ٣٨ درصد از این کودکان در سن دبستان و زیر دبستان و ١٢ درصد راهنمایی بوده اند. ٢٩ درصد از آزارها جسمی و ٣ درصد جنسی بوده است، چرا که بسیاری از خانواده‌ها از ترس امنیت و آبرو خیلی از این موارد را گزارش نمی‌کنند.رئیس اورژانس اجتماعی کشور با بیان اینکه بررسی ها نشان می دهد ١٢ درصد از موارد کودک آزاری چند روز بعد از کودک آزاری و  ٤.٥ درصد یک هفته بعد از آن گزارش شده اند، عنوان کرده بود: در بسیاری از موارد، همسایه‌ها متوجه کودک‌آزاری می شوند ولی آن را گزارش نمی‌دهند و حتی جرأت نمی کنند با ١٢٣ تماس بگیرند، در حالیکه این یک بحث مسئولیت پذیری اجتماعی است. جعفری با اشاره به اینکه هشت درصد از مداخلات اورژانس اجتماعی مربوط به کودک آزاری است، ادامه داده بود: ۵۰ درصد آن کودک آزاری مربوط به غفلت و بی‌توجهی، ۳۰ درصد از نوع آزار عاطفی و روانی، ۱۵ تا ۱۶ رصد آزار جسمی و سه تا چهار درصد آزار جنسی است.

چقدر دست قانون در ایران برای حمایت از کودکان باز است؟
جدا از انکه چقدر اطلاع رسانی گسترده، آسیب شناسی و آگاهی بخشی به جامعه برای مصادیق کودک آزاری، آسیب های روحی و جسمی وارد شده به کودکان و معرفی کودک آزارها به اورژانس های اجتماعی شده است، باید این پرسش مهم را مطرح کرد که چقدر دست قانون در ایران برای حمایت از کودکان باز است و قدرت حمایت از آنها را دارد؟ رویا زراعت پیشه، دکترای حقوق جزا و جرم شناسی به تشریح قانون موجود برای حمایت از کودکان و نوجوانان و نقص های آن پرداخته و گفته است: قانون کودکان، طفل را اشخاصی می دانند که  به سن بلوغ شرعی نرسیده باشند به طوری که دختران 9 سال قمری و پسران 15 سال داشته باشند و این در حالی است ما نوجوانان را شامل این دسته از افراد می‌آوریم چرا که طبق کنوانسیون حقوق کودک که ایران نیز عضو آن می باشد حق شرط گذاشته است که کودکان را زیر 18 سال فارغ از جنس و سکس آنها می داند.به گفته این جرم شناس ما در آزار و اذیت کودکان زیر 18 سال به تقسیم بندی قائل هستیم به طوری که آزارهای جسمی،  جنسی، روانی،  بی توجهی ها و محرومیت ها( مانند حق مدرسه رفتن که بجای آن کودک را سرکار می فرستند ) کلیه آزارهای کودکان را شامل می شود.به گفته استاد دانشگاه های تهران، قانون حمایت از کودکان و نوجوان سال 81 به تصویت رسید به طوری که استفاده از این قانون در کنار استفاده از مجازات تنها قانونی است که در حقیقت به صورت مجزا جرایم نیست به اطفال و نوجوانان را با مجازات مواجه و جرم انگاری کرده است.

در ماده 1179  قانون مدنی، تنبیه کودکان توسط پدر و مادر مجاز شمرده می شود
وی با اشاره به خلاءهای موجود در قوانین کشور اظهار کرد: آنچه به عنوان خلاء در قانون دیده می شود  این است که در ماده 1179  قانون مدنی، تنبیه کودکان توسط پدر و مادر مجاز شمرده می شود و در خود همین ماده هم گفته شده است که نباید از حدود تادیب عدول بکنند ولی حد تنبیه جایی در قانون تعریف نشده است.تحلیل این ماده نشان می دهد که در قانون ما تنبیه به نوعی تجویز شده است به طوری که این مسئله در کشورهای توسعه یافته وجود نداشته و مسئله عادی به شمار نمی رود.زراعت پیشه اضافه کرد: گاهی جرم انگاری به گونه ای انجام می شود که خودش مشوق ارتکاب جرم است مثل پدر و جد پدری که فرزند خودش را به قتل می رساند این در حالی است که جرم قتل عمد، قصاص است در حالی که این اتفاق اگر توسط پدر و جد پدری انجام شود، تعزیر به شمار می رود.این جرم شناس یادآور می شود، همین مقرره قانونی شاید مشوقی باشد برای اینکه قتلی اتفاق بیفتد چرا که پدراحساس می کند که حقی برای کشتن فرزند خود دارد، چرا که قانونگذار در این زمینه، مجازات را به این شدت کاهش داده است. در ماده قانونگذار آمده به والدین توصیه شود نباید پدر و مادر از حد تنبیه فراتر بروند اما عملا قانونگذار در این ماده مجوز تنبیه را به آنها داده است.

به گفته این استاد دانشگاه در کشورهای پیشرفته رفتاری مانند دادن زدن بر سر کودک نیز به عنوان کودک آزاری گزارش می شود و حتی ممکن است نهادهای متولی در صورت آزار و اذیت پدر مادر را از نگهداری کودک، سلب و حتی آنها محکوم به جزای نقدی و مجازات می کند و یا آنها را به اجبار به روانشناس معرفی می کنند.به گفته این حقوقدان قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هرگونه شکنجه آزار جسمی و روحی را غیرمجاز شمرده است، اما در رویه قضایی هرگونه آزار جسمی و روحی قابل مجازات نخواهند بود چرا که این مسئله در تناقص با مجاز بودن تنبیه درقانون مدنی قرار می گیرد. طبق ماده 4 قانون حمایت از کودک، آزارهای روحی را در قالب کودک آزاری آورده است؛ به طور مثال حبس کردن کودک در اتاق به خاطر اشتباهی که انجام داده است یک آزار روحی به شمار می رود. اما قانونگذار در قانون مدنی این را پذیرفته است که پدر و مادر حق تنبیه طفل را دارد به همین جهت هم مادامی که آزارهای جسمی شدیدی مثل معیوب کردن، ایجاد نقص در اعضا مثل ضرب و جرح و جای سوختگی امثال اینها در کودک دیده نشود، هچ وقت پدر و مادری یا کودک آزاری بخاطر یک تنبیه ای که آثار فیزیکی روی بدن نگذاشته است مواخذه نمی کنند، حتی طبق قانون حمایت از کودکان، عملا رویه این اجازه را به آنها نمی دهد.
زراعت پیشه بیان کرد: آزارهای روحی هم قطعا باید به حدی باشند که خارج از حد و حدود تنبیه باشند. گرچه ماده چهار مطقا هرگونه آزار روحی و جسمی را با مجازات روبه رو کرده است اما به این دلیل که قانون تنبیه کودک را توسط والدین مجاز شمرده است به همین علت مطلقا نمی شود پدر و مادر را هم شامل این ماده دانست و لازمه این که مشمول این ماده بشوند این هست که از حدود آن تنبه تجاوز کرده باشند و دیگه عرفا نشود گفت آن تنبیه است.

عدم آگاهی خانواده از قوانین کودک، دلیل اصلی کودک آزاری در اردبیل
معاون اجتماعی بهزیستی استان اردبیل با اشاره به دلایل کودک آزاری در استان اظهار کرد: استان اردبیل به لحاظ بافت فرهنگی در بحث آسیب های اجتماعی بخصوص کودک آزاری در مقایسه با وضعیت کشوری شرایط قابل قبولی دارد به طوری که از ابتدای سال جاری تاکنون آسیب های حاد  گزارش نشده است.خسرو امیدوار اضافه کرد: هر چند هدف نهایی ما صیانت از کیان خانواده و تربیت فرزندان در بستر خانواده است ولی در صورت هرگونه کودک آزاری حاد از سوی خانواده ها با دستور قضایی و در صورت تایید عدم صلاحیت خانواده ها،  کودک از خانواده تحویل گرفته و در مراکز اختصاصی نگهداری می شود.معاون بهزیستی استان اردبیل با اشاره به موارد کودک آزاری در استان خاطرنشان کرد: مواردی که در استان بیشتر شاهد آن هستیم عدم آشنایی افراد و خانواده ها با رفتار کودک آزاری است؛ متاسفانه ما خیلی رفتارها را انجام می دهیم و غافل هستیم که این رفتار کودک آزاری محسوب می شود  یا نه؛ هر رفتاری که منجر به ممانعت کودک از تحصیل، مسکن، عدم تهیه خوراک و پوشاک مناسب از سوی خانواده ها باشد نوعی کودک آزاری بحساب می آید.

امیدوار ادامه داد: تعدادی از والدین بخاطر عدم آگاهی  و مواردی مانند اعتیاد، بیماری های روانی، عدم تفاهم و طلاق زوجین و همچنین مادران شاغل( که به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب برای کودک) با پرخاشگری،  رخداد کودک آزاری را رقم می زند که این رفتارهای نابهنجار از سوی والدین نیازمند آموزش است.وی با اشاره به گزارش های دریافتی از سوی شهروندان اردبیلی اشاره کرد و گف: ما در تلاش هستیم تا آگاهی والدین از رفتارهای کودک آزارانه و حقوق کودک را به والدین و مربیان، پرستاران کودک و تمامی افرادی که به نوعی درگیر با آموزش و پرورش کودکان هستند آموزش بدهیم.امیدوار تاکید کرد، لازم است در مورد انواع غفلت و رفتارهای ناآگاهانه والدین که منجر به کودک آزاری نوع غفلت و نوع عاطفی می شوند نیز آگاهی های لازم به خانواده ها داده شود چرا که غفلت از آموزش و تحصیل، غفلت از نیازهای آموزشی، بهداشتی و درمانی کودک رفاهی و محیطی کودک نیز نوعی کودک آزاری به شمار می روند.وی ادامه داد: به والدین در مورد مهارت‌های کنترل خشم و نحوه برخورد صحیح با کودک آموزش لازم را بدهیم که در کنار این بحث ها به خود کودک هم در مورد نحوه تعامل با افراد غریبه و روش های خود مراقبتی را در بیرون از مدرسه آموزش دهیم.امیدوار، بحث پیشگیری از کودک آزاری را یک کار جمعی  دانست و خاطرنشان کرد: خیلی از  دستگاهایی که درگیر آموزش و پرورش کودکان هستند همچون مدارس، مراکزدانشگاهی، بهزیستی، صداسیما، و ارگانهای پرورش افراد، در این موضوع دخیل هستند که می توانند در رفتارهای پیشگیری از کودک آزاری مداخله بکنند و لازم است تمام این افراد و دستگاه‌ها درگیر موضوع باشند.وی یادآور شد: خط 123 بصورت 24 ساعت گزارش مردم و خانواده در خصوص کودک آزاری در سطح استان دریافت می کند.