تجارت زیرزمینی در کمین رمزارز‌ها

گروه اقتصادی: در ماه‌های نخست امسال با رونق بازار سهام، خیلی‌ها بدون آگاهی از قاعده بازار سهام و به امید یک‌شبه ره صدساله را طی‌کردن، دارایی‌های خود را براساس روند بازده سهام و البته توصیه‌ها و حمایت‌های دولتمردان وارد بازار کردند و الگوی آنها شاید وارن بافت، سهامداران شناخته‌شده جهان بود و با ریزش شاخص سهام و رونق‌گرفتن تجارت بیت‌کوین به‌عنوان ارز برتر دنیای رمزارزها، ایرانی‌های علاقه‌مند به یک‌شبه پول‌دار‌شدن، ناامید از وارن بافت‌شدن، الگوی تازه‌ای یافتند؛ ایلان ماسک. سیاست و نوع مواجهه نهادهای تصمیم‌گیرنده در ایران همچون مواجهه با هر پدیده‌ای در دنیای امروز، مخالفت و نه گفتن بوده و حالا اصلی‌ترین مسئله اینجاست که چگونه اجازه سرمایه‌گذاری و استخراج رمزارز در ایران داده می‌شود اما تجارت آن غیرقانونی است؟یک روز پس از آنکه محمد رضا مانی یکتا، معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی از ممنوع‌بودن مبادله رمزارزها در کشور خبر داد، مرکز ملی فضای مجازی هم دیروز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد رمزارزهایی مانند بیت‌کوین از هیچ‌گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و همچنین تاکنون تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیت‌‌کوین در کشور گرفته نشده است.

دفاع از دنیای رمز ارزها
مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری به‌تازگی با انتشار یک گزارش مهم نسبت به تأخیر در تصمیم‌گیری هشدار داده و می‌گوید: فعالیت استخراج دارای فرصت‌های مناسبی برای اقتصاد ایران بوده، البته بیان این فرصت‌ها به این معنا نیست که در حوزه فعالیت استخراج هیچ چالشی وجود ندارد بلکه سیاستگذار با تنظیم‌گری مناسب بایستی شرایط و سازوکاری ایجاد کند که استفاده از این فرصت‌ها برای اقتصاد بیشتر شود و چالش‌های آن نیز به حداقل میزان خود برسد. بازوی تحقیقاتی نهاد ریاست‌جمهوری به صراحت می‌گوید: به‌طورکلی دولت در حوزه اقتصاد فضای مجازی معمولاً با تعلل، خود موجب فرصت‌سوزی و تهدیدسازی می‌شود‌ و تعلل دولت که ناشی از ناآگاهی برخی از سیاستگذاران و نبود دوراندیشی صحیح در کنار محافظه‌کاری آنها بوده موجب سردرگمی فعالان این حوزه نیز شده است. این گزارش با اشاره به اینکه تنظیم‌گری در فضای رمزارزها متفاوت از سایر حوزه‌ها بوده چراکه اغلب، ساختار آن غیرمتمرکز است و لذا نحوه مواجهه با آن نیز باید متفاوت باشد می‌افزاید: هم‌اکنون فعالیت استخراج رمزارزها بایستی بیشتر به‌صورت یک فعالیت صنعتی نگریسته شود و نه یک فعالیت در سطح خرد و خانگی تا به این ترتیب بخش خصوصی مطمئن با نظارت دولت، سرمایه‌های خرد را جمع کرده و تجهیزات استخراج را در مکان‌های مناسب با شرایط خاص قرار داده تا از تجمیع آنها، هزینه‌ها کاهش یابد.

دولت دچار سردرگمی
مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری در گزارش خود تأیید می‌کند که دولت بیشتر در بخش استخراج متمرکز شده درحالی‌که بخش‌های مهم دیگری همانند مبادله رمز‌ارزها، صرافی‌ها، بخش عرضه اولیه سکه یا تأمین مالی شرکت‌ها با رمز ارزها و کسب‌وکارهای مرتبط وجود دارد که فعالان آنها در سردرگمی به‌سر می‌برند. این نهاد پژوهشی با اشاره به‌ضرورت ارتقای سطح آگاهی مردم در حوزه رمز‌ارزها و بلاک‌چین می‌افزاید: متأسفانه نوع انتشار اخبار این حوزه در فضای رسانه‌ها باعث تشدید این ناآگاهی شده به‌نحوی که بسیاری از فعالان استخراج با توجه به رویکرد مثبت سال ۹۲ در این حوزه سرمایه‌گذاری کردند اما در تابستان سال ۹۸ برخوردهای انتظامی و قضایی سختی با آنان صورت گرفت.

خطر رانت در دنیای رمزارزها
یکی از توصیه‌های مهم مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری به سیاستگذاران در حوزه رمزارزها این است که سیاستگذاری نباید نبود‌شفافیت را افزایش دهد و فعالیت در این حوزه را زیرزمینی کند زیرا بدون آنکه درآمد گمرکی نصیب دولت شود، ورود تجهیزات استخراج از مبادی غیررسمی افزایش‌یافته و نیز دستگاه‌های مستعمل با مصرف انرژی بالاتر وارد کشور خواهد شد. افزون بر این، در چنین شرایطی امکان رهگیری دستگاه‌ها میسر نیست و نظارت کمتری بر فعالیت استخراج وجود خواهد داشت. این گزارش به صراحت می‌گوید: سیاستگذاری دولت نباید به‌گونه‌ای باشد که موجب فساد و رانت شود؛ یعنی به‌طور عملی تنها یک گروه خاص بتوانند فعالیت استخراج را انجام دهند.

دنیای بدون متولی رمزارزها
هنوز دنیا نمی‌داند که نخستین‌بار چه‌کسی یا کسانی بیت‌کوین را خلق کرد یا کردند و حتی برخی حدس می‌زنند که ایلان ماسک همان ساتوشی ناکاموتو است که از او به‌عنوان خالق بیت کوین یاد می‌شود. در ایران اما هنوز مشخص نیست که کدام نهاد متولی و سیاستگذار است و دغدغه نخست تصمیم‌سازان روشن‌کردن تکلیف استخراج رمزارزها و مقررات ناظر بر آن است. همین مسئله باعث شده تا وزارتخانه‌های نیرو، نفت، اقتصاد، صمت، ارتباطات، مرکز ملی فضای مجازی، سازمان امور مالیاتی، سازمان ملی استاندارد، گمرک و دیگر نهادها در یک وضعیت سردرگم قرار گیرند. در دنیای بدون صاحب رمزارزهای جهان، تصمیم‌گیری برای برخورد سلبی و نفی تجارت رمزارزها در داخل کشور راه را برای زیرزمینی‌شدن آن فراهم خواهد کرد و زیر‌زمین فسادها افزایش، درآمدهای دولت کاهش، هزینه‌های کشور افزایش، سود سودجویان افزایش و سرخوردگی مردم جهش پیدا می‌کند.

شاید رونمایی از تدبیر بانک مرکزی یا تصمیم نظام در ارتباط با تجارت و دادوستد رمزارزها در جهانی که هنوز بسیاری از بانک‌های مرکزی دنیا در ابهام برای تصمیم‌گیری قرار دارند، زود باشد اما چشم‌پوشی از واقعیتی که اکنون یک میلیون ایرانی را درگیر کرده، چالش جدی خواهد بود زیرا هرچند در دنیای رمزارزها، مالباختگان دیگر نمی‌توانند به نهادهای حاکمیتی اعتراض کنند اما هزینه‌های غیرمستقیمی متوجه کشور خواهد شد. هم‌اکنون به‌نظر می‌رسد که تمام تمرکز دولت و نهادهای تصمیم‌گیری بر سر سفره‌ای است که به نام مزرعه استخراج رمزارزها پهن شده اما دنیای رمزارزها، دنیای متفاوت از آنچه در ذهن تصمیم‌سازان می‌گذرد، خواهد بود. آیا تصویری واقعی و شفاف از آینده تجارت رمزارزها وجود دارد و مقررات محدود‌کننده تجارت رمزارزها کافی خواهد بود؟

بازندگان و برندگان احتمالی
مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری می‌گوید که سیاستگذاران باید قاعده‌بازی را مشخص کنند که نتیجه آن هم برنده‌شدن دولت و هم برنده‌شدن بخش خصوصی برای فعالیت در زمینه استخراج رمزارزها باشد. این نهاد از اینکه نیروهای استخدامی ارگان‌های دولتی آگاهی و دانش لازم را در رابطه با فناوری‌های نوظهور ندارند، ابراز تأسف می‌کند و پیشنهاد می‌دهد که از کارشناسان و فعالان عرصه ارزهای دیجیتال دعوت شود و با کمک آنها قاعده‌بازی در حوزه رمزارزها و بلاک‌چین تعریف شود.

واکنش بانک مرکزی
چندی قبل عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در واکنش به تحولات دنیای رمزارزها و رمز پول‌ها تأکید کرد: بانک مرکزی ایران ویرایش اولیه سند جامع رمز‌پول را تهیه کرده است. به‌گفته عبدالناصر همتی، قرار است کارشناسان بانک مرکزی مقررات انتشار رمزپول بانک مرکزی را بررسی و گزارش خود را برای تصمیم‌گیری نهایی آماده کنند.اما مانی یکتا، معاون نظام‌های پرداخت بانک مرکزی به مردم نسبت به خطرات حضور در دنیای رمزارزها هشدار داده و می‌گوید: 3.5درصد از کل قدرت پردازش شبکه بیت‌کوین جهانی در ایران است. به‌گفته او، دستورالعمل استخراج رسمی رمز ارزها و صرافی‌های مجاز این هفته در بانک مرکزی نهایی می‌شود و نام صرافی‌های مجاز در اختیار استخراج‌کنندگان رسمی رمز‌ارزها قرار می‌گیرد.

برخورد با سایت‌ها
به گزارش همشهری، اقتصاد ایران از زیرزمینی‌شدن فعالیت‌ها، ایجاد سامانه‌های موازی و برخوردهای سلبی در سال‌های اخیر کم آسیب ندیده است؛ از برخورد با سایت‌های اعلام‌کننده قیمت در حوزه بازار خودرو و مسکن گرفته تا برخورد با سایت‌ها و افراد فعال در زمینه بازار سرمایه و ارز. حالا هم قرار است با سایت‌های فعال در زمینه خرید و فروش بیت‌کوین و دیگر رمزارزها برخورد شود؛ سیاستی که به جای واقع‌بینی و چاره‌اندیشی، فقط نفی یک واقعیت را هدف گرفته است و به جای شناسنامه‌دار‌شدن فعالیت‌ها و شفافیت در اقتصاد، به فعالیت بی‌شناسنامه‌ها کمک می‌کند. دیروز مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد: تاکنون تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیت‌‌کوین گرفته نشده است. در این اطلاعیه آمده است: فعالیت در بازار این نوع ارزهای دیجیتال شفاف نیست، از این‌رو اکیداً توصیه می‌شود همگان در این زمینه احتیاط‌های لازم را به خرج دهند.