بهار نیوز - سازوکار واکسیناسیون در ایران شفاف نیست

گروه جامعه: هفته اول فروردین ماه بود که َاطلاعیه مهمی روی خروجی سایت سازمان غذا و دارو قرار گرفت، در این اطلاعیه از شرکت‌های وارد کننده دارو و فرآورده‌های بیولوژیک خواسته شده بود تا در صورت امکان برای واردات واکسن کووید ۱۹ از منابع معتبر مورد تایید سازمان، اقدام کنند. هفتم فروردین این موضوع در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شد و این اجازه به شرکت‌های خصوصی داده شد تا با استفاده از ارز نیمایی، اقدام به واردات واکسن کنند.واگذاری واردات واکسن به بخش خصوصی با وجود وعده‌های قبلی هیات امنای ارزی وزارت بهداشت برای تامین آن، با حاشیه‌های فراوانی همراه شد که حکایت از شانه خالی کردن این وزارتخانه در تامین واکسن کرونا دارد، موضوعی که از سوی عباس آقازاده، رییس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی هم مطرح می‌شود.
او که در یک سال گذشته در کنار مقامات این سازمان، نامه‌های متعددی خطاب به وزارت بهداشت و رییس جمهوری امضا کرده حالا نسبت به پیامدهای این تصمیم هشدار می‌دهد و پرسش‌هایی درباره منابع تامین واکسن برای کشور را مطرح می‌کند. کارشناسان دارو هم می‌گویند ماجرای واگذاری واردات واکسن به شرکت‌های خصوصی، احتمال ایجاد شبکه مافیای دارو، فروش واکسن خارج از مسیر اصلی، ناتوانی در توزیع عادلانه و از همه اینها مهم‌تر قیمت بالا و کیفیت پایین واکسن را ایجاد می‌کند و باید در این زمینه شفاف‌سازی شود.

هر چند که چند روز پس از اعلام این خبر، نایب رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی، آزادسازی واردات واکسن را رد کرد و گفت که طرف معامله با این شرکت‌ها دولت است نه مردم. سازمان غذا و دارو هم تاکید کرد که توزیع این واکسن رایگان است و قرار است این شرکت‌ها از منابع مورد تایید سازمان غذا و دارو اقدام به تهیه واکسن کنند.حیدر محمدی، مدیرکل داروی این سازمان، گفت که هیات امنای ارزی وزارت بهداشت به دلیل دولتی بودن نتوانسته واکسن مورد نیاز را تامین کند. همه اینها در شرایطی است که شانزدهم اسفند، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده بود که تا پایان سال ۹۹، یک میلیون دوز واکسن وارد کشور می‌شود.

حالا به نیمه‌های فروردین نزدیک می‌شویم و هنوز خبری از ورود این میزان واکسن نیست. به همه اینها باید خلف وعده در ارسال ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دو واکسن از سبد کوواکس سازمان بهداشت جهانی را هم اضافه کرد. قرار بود تا اواخر اسفند یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز آن وارد کشور شود که هنوز محموله‌ای از کوواکس وارد ایران نشده است.از سوی دیگر هم با حکم دادستان هند، ارسال محموله ۴۰۰ هزار دوز واکسن شرکت بهارات هند که از سوی ایران خریداری شده بود، متوقف شد. مسئولان هند اعلام کردند که واکسن را برای کشور خودشان نیاز دارند. با این وضعیت، می‌توان گفت تمام برنامه‌های قبلی ایران برای واکسینه کردن گروه‌های اولویت‌دار مختل شده است، هرچند وزارت بهداشت می‌گوید از ۲۱ بهمن تا ۷ فروردین ۶۹۵ هزار دوز واکسن توزیع شده، این میزان با نیاز کشور، فاصله زیادی دارد.عباس آقازاده، رییس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی، با طرح چندین نکته، مسئولان کشور را درباره تاخیر در واردات واکسن، مورد سوال قرار می‌دهد.

در هفته گذشته سازمان غذا و دارو به صراحت از ناتوانی واردات واکسن‌ کرونا به کشور خبر داد و از شرکت‌های خصوصی خواست تا در این زمینه اقدام کنند. در ارتباط با واگذاری ماجرای واردات واکسن به بخش خصوصی، پرسش‌های زیادی مطرح است. پیش از این سازمان نظام پزشکی به طور مرتب نسبت به تامین واکسن کرونا هشدار داده بود و حالا به نظر می‌رسد که با وضعیت موجود، تمام برنامه‌های واردات واکسن و آغاز واکسیناسیون عمومی مختل خواهد شد. به اعتقاد شما مشکل کجاست؟
مشکل ما در نبود شفافیت در گفتار و کردار است. آن چیزی که به ارتباط میان مردم و حاکمیت لطمه وارد می‌کند و افراد را بی‌اعتماد می‌کند، نبود شفافیت در زمینه تهیه و تامین واکسن است. برنامه‌های اعلام شده از سوی مسئولان شفاف نیست و در گفتار تناقض‌های فراوان دیده می‌شود. قبلا سخنگوی دولت اعلام کرده بود که هزینه خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن از کوواکس پرداخت شده است، اما از این طریق واکسنی وارد نشد. دلیل آن چیست؟ بعد صحبت از واکسن کوبایی به میان آمد. گفتند قرار است مرحله سوم کارآزمایی بالینی آن به طور مشترک با ایران انجام شود. تکلیف این واکسن چه شد؟ این خبرها را مسئولان رده بالا اعلام می‌کنند نه مردم عادی. تا زمانی که شفافیت وجود نداشته باشد و کار بر مبنای صداقت صورت نگیرد، هیچ چیز درست نمی‌شود. این نبود شفافیت در زمینه تولید واکسن داخلی هم دیده می‌شود. تمام برنامه‌ها به صورت رمزآلود انجام می‌شود در حالیکه باید جزییات ان به مردم اعلام شود. مسئولان تنها صحبت‌های تبلیغاتی می‌کنند در حالیکه در عمل اتفاقی نمی‌افتد.

چرا هشدارهای سازمان نظام پزشکی در زمینه تامین واکسن جدی گرفته نشد؟
ما ۶ ماه پیش اعلام کردیم که تولید واکسن تا تابستان ۱۴۰۰ زمان می‌برد، باید واکسن خریداری شود تا جان مردم نجات پیدا کند. همه اینها در شرایطی است که آمار فوتی‌ها از آنچه به طور رسمی اعلام می‌شود بیشتر است و حتی معاون کل وزارت بهداشت هم بر این موضوع صحه گذاشت. حتی اگر بگوییم بر اساس آمار رسمی ۸۰ نفر در روز جانشان را از دست می‌دهند باز هم این اتفاق قابل قبول نیست و باید به سرعت این روند متوقف شود. متاسفانه هشدارها جدی گرفته نشدند.

البته مساله دیگر، ماجرای ممنوعیت صادرات واکسن بهارات هند است. قبلا اعلام شده بود که ۵۰۰ هزار دوز واکسن آسترازنیکا قرار است از هند وارد شود. وزارت بهداشت اعلام کرد که اولین محموله شامل ۱۲۵ هزار دوز اواخر اسفند وارد شد و در انتظار محموله ۳۷۵ هزار دوزی بودند که دادستان هند صادرات را ممنوع کرد. این موضوع در کنار سایر بدقولی‌ها برای تحویل واکسن، مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند. چه باید کرد؟
بله. البته اینکه هند جلوی صادرات را گرفته، بهانه است. کشورهای دیگر چطور این مساله را حل کرده‌اند؟ اینها نشان‌دهنده نبود شفافیت است. کشورهای دیگر که برای تولید واکسن در هند سرمایه‌گذاری کرده‌اند هیچ وقت چنین اجازه‌ای نمی‌دهند. کشورهایی که شاید تنها یک خط تولید واکسن دارند ۷۰ درصد مردم کشورشان را واکسینه کرده‌اند. اما ما هنوز وارد مرحله اول واکسیناسیون هم نشدیم. قرار بود قبل از عید چندین محموله آسترازنیکا از طریق مکانیسم کوواکس وارد شود. در تعطیلات نوروز هم فیلمی منتشر شد که نشان می‌داد ایران محموله اسپوتنیک وی را تحویل گرفته است. اما باز هم خبری نشد. مشکل اینجاست که مسائل بهداشتی و علمی با مسائل سیاسی مخلوط شده است. نکته بعدی در ماجرای واکسن، رعایت اولویت‌بندی واکسیناسیون است. در ایران هنوز مرحله اول واکسیناسیون تمام نشده و بسیاری از پزشکان و پرستاران و کارشناسان درمان، واکسینه نشده‌اند که خبر می‌رسد افراد با بیماری‌های زمینه‌ای یا پاکبان‌ها و سالمندان و... در حال واکسیناسیون هستند. وزارت بهداشت هم در این زمینه بخشنامه داده است. سوال اینجاست که این افراد چقدر با بیماران کرونا در ارتباط هستند که در اولویت تزریق قرار گرفته‌اند؟ چقدر واکسینه کردن آنها قبل از پرستاران و پزشکان ضرورت دارد؟ اگر واکسیناسیون روی برنامه نباشد، هرج و مرج اتفاق می‌افتد.

حالا در این شرایط از شرکت‌های خصوصی برای واردات واکسن کرونا کمک خواسته شده است. این نحوه واردات واکسن، زمینه سوء‌استفاده‌های زیادی ایجاد نخواهد کرد؟
سوال اینجاست که شرکت‌های خصوصی با چه مکانیزمی می‌خواهند واکسن بخرند؟ آیا در کوواکس سیستمی پیش‌بینی شده که امکان فروش به واسطه و دلال وجود داشته باشد؟ اگر این امکان وجود دارد باید برای این سازوکار متاسف بود. نکته دیگر این است که دلالان و واسطه‌ها در شرکت‌های خصوصی، همیشه به دنبال سود بیشتر هستند. در حالی که قبلا رییس دولت اعلام کرده بود که واکسن به طور رایگان توزیع می‌شود، با این وضعیت سازمان غذا و دارو و نظام درمان باید واکسن‌ها را به قیمت‌ بیشتری از شرکت‌های خصوصی بخرند و رایگان تزریق کنند. چرا باید از چنین ساز و کاری استفاده شود؟ چرا بخش دولتی به طور مستقیم اقدام نمی‌کند؟ حالا کشوری مثل آمریکا هم گفته که برای واکسن تحریمی اعمال نمی‌کند. واردات واکسن وظیفه دولت است. قبل از این در سازمان نظام پزشکی این موضوع مطرح شد که بخشی از واکسن برای پزشکان وارد شود. ما اما مخالفت کردیم، چرا که معتقدم جامعه پزشکی تافته جدابافته نیستند. اگر قرار باشد نظام پزشکی وارد کند، باید این واردات برای کمک به دولت باشد. تا جلوی مافیا و رانت به قیمت جان مردم گرفته شود. متولی سلامت، دولت است.

به اعتقاد شما در این وضعیت چه اقدام فوری برای تامین واکسن باید صورت گیرد؟ همه اینها در شرایطی است که پس از تعطیلات نوروز، پیش‌بینی پیک جدیدی از شیوع کرونا داده شده است.
به اعتقاد من راستگویی و پاسخگویی باید وجود داشته باشد. پیک کرونا هم شروع شده. کافی است آمار استان‌ها را دنبال کنید. بیشتر استان‌ها در حال نارنجی شدن هستند. یکی از بیمارستان‌ها در شهر کوچکی در شمال کشور اواخر اسفند یک بیمار بستری در بخش کرونا نداشت اما با باز شدن راه‌ها، حالا نزدیک به ۳۰ بیمار در همین بیمارستان بستری شده‌اند. رییس شبکه بهداشت یکی از همین شهرهای شمالی اعلام کرده که ۵۰ درصد کسانی‌که سرپایی مراجعه کرده‌اند و تست کرونایشان مثبت بوده، مسافر بودند.