مخدوش کردن پلاک؛ زرنگی یا بی‌اخلاقی؟

 

غلامرضا علی زاده در بررسی علل و پیامد‌های اجتماعی مخدوش کردن پلاک خودرو، گفت: اخلاق، روابط افراد را لطافت و ظرافت می‌بخشد و حدود ارتباطات سالم را روشن می‌کند. در واقع اخلاق به افراد یاد می‌دهد که آنچه برای ما پسندیده نیست به دیگری نیز روا نداریم و این موضوع نیز صرفا محدود به دینی یا یک جامعه خاص نیست به طوریکه مطرح می‌شود که رسالت تمام ادیان رسیدن به یک اخلاق متعالی، گسترده و فراگیر است. همچنین گفته می‌شود که اگر سجایای انسانی ثمره محیط است، پس باید محیط را انسانی کرد. 

 

این جامعه شناس با بیان اینکه انسان تحت تاثیر محیط اجتماعی خود قرار می‌گیرد، گفت: شخصیت ما تحت تاثیر پنج عامل ژنتیک، خانواده، محیط اجتماعی، گروه‌های همسالان و ... تجریبات بی همتای فردی در زندگی قرار دارد که به غیر عامل ژنتیک سایر موارد تحت تاثیر عوامل اجتماعی شکل می‌گیرد. زمانی که فرد در یک خانواده آسیب‌دیده چشم باز می‌کند، پس از آن با آسیب‌های اجتماعی مبتلابه آن خانواده دست و پنجه نرم می‌کند و مناسبات حاکم بر روابط خانواده برایش عادی، طبیعی و بهنجار جلوه می‌کند و در این شرایط طبیعتا با آسیب‌ها رشد کرده و پیامد‌های آن را می‌آموزد و در خود نهادی می‌سازد که در این روند متحمل آسیب‌ها شده و وی را دچار لطمه جدی می‌سازد.

 

علی‌زاده با تاکید بر اینکه اخلاق اکتسابی و یادگرفتنی است، گفت: به قول «آیزنک» - روانشناس مشهور-، اخلاق همان بکن و نکن‌هایی است که از دوران کودکی به ما گفته می‌شود و به نوعی وجدان اجتماعی ما راشکل می‌دهد.وی کژ رفتاری‌های اجتماعی را تحت تاثیر یادگیری‌های اجتماعی دانست و در این باره اظهار کرد: معمولا اگر گروه‌های مرجع دچار فساد اخلاقی شوند بازتاب این فساد کل جامعه را دربرمی‌گیرد. پس زمانی که در گروه‌های مرجع بداخلاقی و بی‌اخلاقی وجود داشته باشد این امر به صورت واگیری اجتماعی وارد سایر چرخه‌های اجتماعی و کنش متقابل جامعه می‌شود. 

 

علی‌زاده گفت: زمانی که فرد مجبور است برای تامین هزینه زندگی در محدوده طرح ترافیک یا مناطق دارای محدودیت ساعتی تردد و ... مسافرکشی کند، باید مبلغی برای ورود به طرح پرداخت کند، ولی چون به حق یا نادرست احساس می‌کند حقوق اجتماعیش نادیده گرفته شده و این نوع پرداخت نیز موجب بالارفتن هزینه‌های بالاسری او می‌شود و در تامین حداقل معیشت و نیاز‌های اولیه‌اش دچار مشکل می‌شود؛ لذا دست به مخدوش کردن پلاک می‌زند. بسیاری هم مبادی دوربین‌های ثبت شماره پلاک را دور می‌زنند و به تعبیری، یک پدیده اجتماعی که به رغم درستی آن از طرف فرد ناروا دانسته می‌شود می‌تواند عامل بد اخلاقی، زیرپاگذاشتن مقررات اجتماعی و حتی قانون‌شکنی‌های متعدد شود که گاهی شرایط را برای افرادی هم فراهم سازد که از این مسئله برای انجام فعالیت‌های مجرمانه استفاده کنند. 

 

این جامعه شناس با تاکید بر اینکه این نوع رفتار‌ها آموختنی است، گفت: با افزایش فراوانی کژرفتاری، هر گروه اجتماعی در محدوده امکانات در دسترس اقدام به هنجارشکنی می‌کند و یاد می‌گیرد چگونه قوانین را دور بزند. زیرا مشاهده تقلب‌ها، اختلاس‌ها رانت‌ها واحتکار‌ها و فرار‌های مالیاتی وی رابه انجام این قبیل امور تشویق می‌کند.وی افزود: در حال حاضر با توجه به شرایط اقتصادی موجود، شاهد دور زدن قوانین از سوی واردکنندگان، تولید و توزیع کنندگان نیز هستیم که این خود تاثیرات اجتماعی زیادی دارد. به عنوان مثال می‌بینیم که برخی توزیع و تولیدکنندگان علاوه بر اینکه قیمت محصولات خود را بالاتر برده‌اند، حجم، وزن، مقدار و کیفیت آن را هم کم کردند نتیجه آن باعث می‌شود که بی اخلاقی و بد اخلاقی در جامعه الگوی مسلط رفتاری شود. از سوی دیگر عدم برخورد با این بی اخلاقی‌ها مسیر را برای انجام بی اخلاقی‌های دیگر تسهیل می‌کند.علی‌زاده گفت: همانطوریکه در مطالب بالا اشاره شد پیش از این افرادی بودند که در مسیر دوربین‌ها می‌ایستادند و کمک می‌کردند که رانندگان دوربین‌ها را رد کنند و در مقابل مبلغی را دریافت می‌کردند، اما حالا با چسباندن کاغذ یا مخدوش کردن پلاک، عبور از دوربین‌ها تسهیل شده است. 

 

وی با تاکید بر این موضوع که جامعه برای اخلاق‌مدار بودن نیاز به سرمایه اجتماعی دارد گفت: سرمایه‌های اجتماعی در جامعه سقوط کرده است و آثار آن را شدیدا مشاهده می‌کنیم. اخلاق در جامعه‌ای رشد می‌کند که سرمایه و اعتماد اجتماعی در آن رشد کرده و در حد استاندارد‌های تعریف شده باشد. زمانی که گروه‌های مرجع غیر واقعی عمل کنند رفتار آن‌ها در عملکرد اجتماعی بازتاب پیدا می‌کنند و در جامعه صداقت را رقیق و اخلاق را ضعیف می‌کند.

 

این جامعه شناس با بیان اینکه نگرش اخلاقمدار تبدیل به بینش اخلاقمدار و پس از آن تبدیل به رفتار می‌شود گفت: در حال حاضر اقدامات اخلاقمدارانه غیرعادی جلوه می‌کند. به عنوان مثال برای برخی عجیب است که چرا کسی باید شب، زمانی که خودرویی در خیابان نیست پشت چراغ قرمز بایستد. این افراد در اقلیت قرار گرفته و غیر عادی تلقی می‌شوند.وی ادامه داد: گاهی رفتار‌های نابهنجار در جامعه هنجار نمود می‌کند و گاهی هم ارزش تلقی می‌شود. می‌بینیم که گاهی از رفتار‌های نابهنجار به نام زرنگی یا باهوشی نام برده می‌شود. 

 

علیزاده در پایان تاکید کرد: گروه‌های مرجع باید رفتار‌های اخلاقمدارانه از خود ظاهر کنند چرا که آنچه که ما در رفتار‌های افراد می‌بینیم بازتاب اجتماعی است. اگر سجایای انسانی ثمره محیط است پس باید محیط را انسانی کرد. زمانی که محیط انسانی باشد انسان‌های انصاف گرا رشد می‌کنند.