زلزله در کمین تهران است

گروه جامعه: متخصص حوزه شهری با اشاره به اینکه تهران بر روی 13 گسل قرار دارد، گفت: توجه به بهسازی لرزه ای نیازمند توجه جدی در مدیریت شهری است. امیر فرخی، عضو هیات علمی دانشگاه و متخصص حوزه شهری درباره موضوع زمین لرزه در تهران و ضرروت بهسازی لرزه ای در پایتخت اظهارداشت: توجه به بهسازی لرزه ای نیاز جدی در مدیریت شهری تهران و یکی از الزامات شهر بوده که نیازمند نگاه جامع و عملگرا در حوزه مدیریت شهری است.

وی افزود:شهر تهران از نقاط لرزه خیز کشور است که با توجه به اینکه ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی حکومت در تهران متمرکز شده،  تاثیر رخدادهای تهران به کل کشور تعمیم داده می شود و در کنار آن تاثیرات بین المللی نیز باید در نظر گرفته شود. به همین خاطر است که نمی توان تهران را صرفاً به عنوان یک شهر در نظر گرفت.

این دکتری عمران گفت: شهر تهران لرزش های مکرری را تجربه می کند عموماً این لرزش‌ها با بزرگای کم درحدود ۳ تا ۴ ریشتر هستند. از آخرین زلزله مخرب در شهر تهران در حدود سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله مخرب دیگری در تهران گزارش نشده است. در مورد تهرانی صحبت می‌کنیم که بر روی ۱۳ گسل، گسترده شده است. گسل های اصلی تهران مثل گسل شمال تهران، گسل ری و گسل شرق تهران که به عنوان نمونه گسل شرق، که از شرق تهران وارد منطقه سرخه حصار میشه و تا منطقه مجیدیه و سید خندان امتداد پیدا می کند.

 وی بیان داشت:علاوه بر سازه های مسکونی و عمومی بخشی از شریان‌های حیاتی شهر تهران هم در مجاورت گسل ها قرار گرفتند همانند پل صدر که در تقاطع با گسل قیطریه قرار دارد یا پل پارک وی که در مجاورت گسل محمودیه است.  به جز ارگ قدیم تهران که می توان گفت که کمی از مخاطرات لرزه‌ای به دور هستند. تقریبا ۸۰ تا ۹۰ درصد شهر تهران در مواجهه مستقیم با تأثیرات لرزه ای هستند. 

متخصص حوزه شهری افزود: این نشان می دهد اصل بسیار مهم توزیع تراکم در نقاط لرزه خیز، در طول تاریخ گذشته تهران، به درستی مدیریت نشده است و تهران از این آسیب رنج می برد. قرار گیری این عدم توزیع مناسب ساختار شهری در کنار مسائلی مثل خطاهای اجرایی در ساخت، خطاهای طراحی، تغییرات کاربری، تغییرات آیین‌نامه‌ای و یا گستردگی بافت های فرسوده شهری، نیاز یک نگاه عملیاتی به بهسازی لرزه ای در شهر تهران دو چندان می کند.  

فرخی گفت: عموما وقتی که با یک زلزله مواجه می شویم، همانند زلزله ای که سال گذشته در اردیبهشت ماه ۹۹ رخ داد و تاثیرات لرزش گسل مشاء ، بر روی تهران کاملاً ملموس بود بحث زلزله و مقاوم سازی و نیازهایی که باید قبل و پس از زلزله و در نظر بگیریم  به یک دغدغه فعال برای مردم و مسئولین بدل میشود. اما با گذشت زمان کمرنگ می شود. در حوزه عملکردی ارگان های مختلف فعالیت و تلاش ها حذف و ولیکن گاها مشاهده می شود سرعت و شیب نمودار حرکتی کاهش پیدا می کند.

وی یادآور شد:با توجه به دوره بازگشت زلزله های مخرب برای شهر تهران می توانیم بگوییم که باید منتظر یک زمین‌لرزه موثر باشیم. باید دقت شود که به دنبال تزریق نگرانی در بدنه جامعه نباید بود، بلکه مدیریت شهری و حوزه  قانونگذار در مسایل شهری همانند شورای اسلامی شهر تهران، باید تلاش کنند با یک سری برنامه تحقیقاتی و با پشتوانه علمی و البته اجرای مناسب و بهنگام، نگرانی ها را رفع نماید. این مهم را یکی از نیازهای جدی در شکل گیری شورای شهر می توان دید. 

وی گفت:دغدغه و مطالبه عمومی مردم از مدیریت شهری در راستای بهسازی و مقاوم سازی ابنیه شهری موید همین مهم است و مسولین شهری باید این خواست به حق مردم را در برنامه های اصلی خود قرار دهند و با ارایه برنامه ها و گزارشات مستمر در جهت پاسخگویی به خواست مردم گام بردارند.

فرخی بیان داشت: وقتی که از مقاوم سازی صحبت می کنیم از لحاظ فنی موضوع به افزایش ظرفیت سازه میپردازد و وقتی از بهسازی لرزه ای صحبت میکنیم هدف کاهش احتمال آسیب پذیری است. آمادگی لازم قبل از زلزله به معنی اقدامات برای کاهش مخاطرات لرزه ای است. در اینجا یک نگاه جامع و همسو بین ارگان ها برای کشف راهبرد و البته عملکرد به هنگام برای کاهش ریسک و کاهش آسیب نیازداریم . با این نگاه ما کاهش تلفات را در پی خواهیم داشت. تک صدایی نیازی است در مقابله با بحران لرزه ای در حوزه مدیریت شهر تهران که باید شنیده شود، از طرف دیگر شریان های حیاتی همانند شبکه های راه، پل ها، شبکه توزیع برق و یا سیستم های آبرسانی و گاز، که آسیب در آنها در خدمات عمومی مشکل ایجاد خواهد کرد،  باید با نگاه ویژه در برنامه مدیریت شهری مورد بررسی قرار بگیرند و از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه باید بهره برد. 

وی خاطرنشان کرد: تحقیقات گسترده ای تا به حال انجام شده. به عنوان نمونه مهم در اواخر دهه هفتاد سال ۷۸ و ۷۹ آژانس همکاری های بین المللی ژاپن موضوع ریز پهنه‌بندی لرزه شهر تهران را انجام داده است و به بررسی آسیب پذیری در شهر تهران پرداخت و با توجه به نوع و ظرفیت انرژی گسل‌ها، جنس خاک،  تراکم جمعیت، نوع سازه ها پرداخته آمدن  و در سناریوهای مختلف نکات فنی را بیان کرده است.

وی اظهارداشت:در سال های گذشته در جوامع دانشگاهی هم تحقیقات مناسبی در حوزه فعالیت بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای در بحث ابنیه شهری انجام شده است. بسیار مهم است که مدیریت شهری و قانون گذاری شهر تهران،  نسبت به دریافت نتایج تحقیقات، یک نیاز مظاعف حس کنند و عطش داشته باشند و خود به جستجو بپردازند و دنبال بهروری ازآن باشند. طرح موضوع، کشف، حمایت،  ساماندهی و بهره وری از زمینه های تحقیقاتی عملیاتی باید در شاخص های مدیریت شهری دیده شود.

این متخصص شهری گفت: متاسفانه، گاها مشاهده می شود قبل از اینکه به موضوع تحقیقاتی اهمیت داده شود به شخص تحقیقات کننده اهمیت می‌دهند و این مسبب آفت های زیادی است. یکی از این آفت‌ها، تحقیقات سفارشی است. تجربه نشان داده که تحقیقات سفارشی عموماً از یک سطح عملکردی فراتر نمی روند.  از طرف دیگر نیازمند یک بازبینی در حوزه فعالیت‌های تحقیقاتی دانشگاهی نیز هستیم.  اگرچه خیلی از تحقیقات در حوزه مهندسی زلزله مبتنی بر یک نیاز بیرونی است، اما قابلیت های اجرایی به درستی دیده نمی شود.

وی گفت: راهکاری که برای حل ایراد  وجود دارد این است که، باید فعالیت های تحقیقاتی به صورت گروهی و در رشته‌های مختلف انجام شود . بدین صورت که، محققین مرتبط با حوزه مهندسی زلزله، در زمینه مسائل فنی طرح ها فعالیت کنند، اما در کنار آنها برای آنکه بتوان به یک طرح جامع کاربردی دست یافت، محققین دیگری بر مسایل اقتصادی و روانشناسی اجتماعی طرح تمرکز کند در این صورت به مراتب بهتر، نتایج را  در صحنه عمل شاهد خواهیم بود. تجربه نشان داده که این انشقاق باعث می‌شود که این زمینه‌های تحقیقاتی صرفا در کتابخانه ها باقی بمانند.