بهار نیوز - ۳ راهکار برای جلوگیری از مرگ مرجان‌ها

گروه جامعه: مطالعات نشان می‌دهد دریای عمان، خلیج فارس و دریای خزر به عنوان ۳ محیط آبی ایران درگیر پدیده کم اکسیژنی و اسیدی شدن هستند.با تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ورود فاضلاب‌های شهری و کشاورزی به محیط دریایی، می‌توان از عوارض ناشی از کم اکسیژنی که منجر به مرگ ماهیان و مرجان‌ها می‌شود، جلوگیری کرد.دکتر ابوالفضل صالح، عضو شبکه بین المللی پایش اسیدی شدن اقیانوس‌ها در وبینار کم اکسیژنی و اسیدی شدن در محیط‌های دریایی ایران که از سوی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی برگزار شد، "کم اکسیژنی" و "اسیدی شدن" را دو معضل مهم محیط‌های دریایی نام برد و افزود: هر دوی این پدیده‌ها منشا یکسان یعنی فعالیت انسانی، مصرف سوخت‌های فسیلی و ورود فاضلاب‌های شهری و کشاورزی به مناطق دریایی دارند.

وی با اشاره به ایجاد پدیده کم اکسیژنی در محیط‌های دریایی، اظهار کرد: اکسیژن برای حیات اقیانوس‌ها از نواحی ساحلی تا اعماق آن ضروری است، ولی در مطالعات انجام شده از ۱۹۷۰ تاکنون حدود ۴.۵ میلیون کیلومتر مربع از محیط‌های اقیانوسی و دریایی به مناطق کم عمق آبی اضافه شده است.

صالح، خاطر نشان کرد: افزایش فعالیت انسانی و استفاده از سوخت‌های فسیلی و ورود فاضلاب شهری و کشاورزی به محیط‌های آبی منجر به گرمایش جهانی و ورود مقادیر زیادی فسفات و نیترات به دریاها شده که اینها از عوامل اصلی و اولیه کاهش اکسیژن در محیط‌های آبی به شمار می‌رود.به گفته وی، کم اکسیژنی محیط‌های آبی زمانی رخ می‌دهد که میزان اکسیژن به کمتر از ۳ میلی‌گرم در لیتر برسد و در این شرایط اصطلاحا پدیده هیپوکسی رخ خواهد داد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی علوم جوی و اقیانوس شناسی با تاکید بر اینکه کم اکسیژنی در دریاها زمانی رخ می‌دهد که زمان سرعت مصرف اکسیژن بیشتر از میزان تولید اکسیژن باشد، ادامه داد: از سوی دیگر گرم شدن هوا کاهش اکسیژن در محیط‌های دریایی را منجر خواهد شد و با کاهش این عنصر در آب شاهد مرگ و میر آبزیان خواهیم بود.وی با اشاره به نمونه‌های رخداد کم اکسیژنی در دریاها، نمونه آن را در سواحل کویت دانست که منجر به مرگ و میر وسیع گربه ماهیان در این منطقه شد و ادامه داد: بررسی بر روی این گربه ماهیان حکایت از کاهش اکسیژن در این منطقه را داشت، ضمن آنکه این پدیده بر کاهش آبزی پروری در قفس اثرگذار است؛ چرا که از آنجایی که ماهیان در قفس امکان فرار از منطقه را ندارند، کم اکسیژنی آب خسارات زیادی را به پرورش دهندگان ماهی در قفس وارد می‌کند؛ اتفاقی که در سال ۲۰۰۲ در فیلیپین رخ داد.

صالح، نمونه دیگر از رخداد پدیده کم اکسیژنی را در نامیبیا دانست که به دلیل کم شدن اکسیژن و مملو شدن آب از گاز سمی H۲S خرچنگ‌ها به ساحل آمدند.این عضو شبکه بین المللی پایش اقیانوس‌ها اضافه کرد: در مقابل، برخی از گونه‌های آبزی توانستند با استفاده از برخی اندام‌های خود اکسیژن را دریافت کنند و در شرایط کم اکسیژنی محیط‌های دریایی، بقای خود را حفظ کنند. نمونه آن شانه دارها هستند که توانستند در این شرایط به حیات خود ادامه دهند.

صالح، اسیدی شدن اقیانوس‌ها را از دیگر چالش‌های محیط‌های آبی نام برد که انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین از دلایل اصلی این پدیده است و یادآور شد: انتشار گاز دی اکسید کربن از عوامل موثر در اسیدی شدن آب‌های دریایی است. بر اساس گزارش‌های ارائه شده از سال ۱۹۵۸ تا ۲۰۱۸ میزان انتشار این گاز سمی روند تصاعدی داشته است و مصرف اکسیژن(بدون جایگزین شدن) همراه با تولید دی اکسید کربن در ستون آب باعث افزایش قابل توجه اسیدیته آب خواهد شد، به طوری که در اعماق حدود ۱۰۰۰ متر در دریای عمان، pH آب حدود ۰.۷ اسیدی‌تر از آب‌های سطحی به ثبت رسید.

وی تاکید کرد: در صورت انتشار گاز دی اکسید کربن، این گاز جذب اقیانوس‌ها می‌شود و زمانی که این گاز وارد محیط‌های دریایی شود، یون هیدروژن مثبت تولید می‌کند که این امر اسیدی شدن آب‌ها را به دنبال دارد.
صالح با اشاره به روند اسیدیته آب‌های دریایی از ۱۷۷۰ تا سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۱۰۰، خاطر نشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان دی اکسید کربن جذب شده محیط‌های دریایی تا سال ۲۱۰۰ به ۵ برابر افزایش خواهد یافت.به گفته این محقق، اسیدی شدن محیط‌های دریایی عوارضی چون کاهش نرخ رشد را به همراه دارد، ضمن آنکه برای موجودات آبزی که دارای ساختار کلسیومی هستند، مانند مرجان‌ها اثرات سویی دارد و منجر به مرگ آنها خواهد شد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی تاکید کرد: در شرایط اسیدی شدن آب، محیط‌های آبی بسیار خورنده می‌شوند، به گونه‌ای که جانورانی مانند صدف و حلزون که دارای پوسته کلسیمی هستند، در آب حل خواهند شد و رشد اسکلت مرجان‌ها نیز کاهش می‌یابد.وی با اشاره به مطالعات انجام شده بر روی مرجان‌های جزیره "هنگام" ایران و دیوار بزرگ مرجانی در استرالیا، اظهار کرد: این مطالعات نشان داد که نرخ مرگ و میر مرجان‌ها در "هنگام" ۲.۹ تا ۴.۱ است و این نرخ در دیوار بزرگ مرجانی استرالیا ۳.۳ بوده است، این عدد هرچند که در ایران وضعیت بهتری دارد ولی گرمایش زیاد حاکم در ایران، تخریب فیزیکی زیستگاه‌ها و وجود آلودگی‌ها مانع از ایجاد محیط مساعد برای رشد مرجان‌ها در خلیج فارس شده است.

صالح با بیان اینکه بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۳ به ازای هر واحد کاهش حالت اشباع "آراگونیت" حدود ۱۵ درصد از رشد مرجان‌ها کاسته می‌شود، افزود: بر این اساس انتظار می‌رود تا سال ۲۱۰۰ میزان کلسیفیکاسیون در مرجان‌های خلیج فارس رخ دهد.وی با بیان اینکه هر ۳ محیط آبی ایران درگیر پدیده هیپوکسی فصلی و دائمی هستند، اظهار کرد: علاوه بر آن اسیدی شدن نیز در آب‌های خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر تا پایان قرن ادامه خواهد داشت و شرایط خورنده‌ای برای موجودات دارای‌ ساختارهای کلسیمی ایجاد خواهد شد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی، "اقداماتی در جهت بازسازی و حفاظت از محیط زیست" مانند کاهش ورود مواد مغذی به آب‌های ساحلی و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای را از جمله راهکارهای اساسی برای جلوگیری از اسیدی شدن و کاهش اکسیژن در محیط‌های آبی دانست و یادآور شد: "سازگاری برای احیا و محافظت از موجودات دریایی" و "ایجاد برنامه‌های پایشی مستمر آبها برای تعیین وضعیت آب" از دیگر راهکارهای علاج بخشی این پدیده به شمار می‌رود.

دکتر بهروز ابطحی، رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی نیز در این وبینار با اشاره به نامگذاری روز ۲۲ آوریل به نام "روز زمین پاک"، افزود: با این نامگذاری کشورهای مختلف برنامه‌هایی را برای بزرگداشت این روز و افزایش بهره وری و توسعه پایدار اجرایی می‌کنند.وی ادامه داد: در این روز جهانی موضوعاتی چون "آموزش برای حفاظت از محیط زیست"، "حفاظت از خاک"، "تغییرات اقلیمی"، "پیشگیری از اتلاف منابع غذایی"، "تغییر فرهنگ برای توجه به تغییر اقلیم"، "پلاستیک‌ها و میکروپلاستیک‌ها"، "امنیت غذایی" و "افزایش دانش مرتبط با تغییر اقلیم" مورد توجه جهانی قرار خواهد گرفت.ابطحی، با اشاره به شیوع کرونا در ایران و در جهان، خاطر نشان کرد: بر این اساس یکی از رویکردهای این روز جهانی تاثیرات زیست محیطی شیوع کرونا بر زمین است.