انتخابات ۱۴۰۰؛ محل عرض اندام‌های مجازی

گروه سیاسی: روزنامه اعتماد نوشت:‌ هر پروژه انتخاباتی اعم از انتخابات مجلس شورای اسلامی، ریاست‌جمهوری یا شوراهای اسلامی شهر و روستا به ‌لحاظ فرآیند اجرایی بیش از ۲۰ مرحله دارد که یکی از این مراحل، مرحله تبلیغات انتخاباتی است‌. قانونگذار در هر کدام از انواع انتخابات در قالب برنامه زمان‌بندی اجرایی، موعدی را برای آغاز و انجام تبلیغات انتخاباتی از سوی کاندیداها یا احزاب و گروه‌های سیاسی پشتیبان آنها تعیین کرده است. بدین‌ترتیب در انتخابات ریاست‌جمهوری، دو هفته فرصت تبلیغات در نظر گرفته شده که در پایان این بازه زمانی، صبحِ روز پنجشنبه‌ای آغاز می‌شود که از ساعت ۸ صبح فردای آن روز، به ‌مدت ۱۲ ساعت رای‌گیری آغاز و به انجام می‌رسد. حال آنکه هر گونه فعالیت تبلیغی خارج از این مهلت مقرر دو هفته‌ای، بنا بر همین قانون انتخابات و دیگر قوانین موضوعه، خلاف است و مرتکبان حسب تعیین تکلیف قانونگذار مورد پیگرد قانونی و حقوقی قرار می‌گیرند. 
  در عین‌ حال بر اساس قوانین بالادستی انتخابات، فعالیت‌هایی که پیش از این زمان از سوی کاندیداهای احتمالی و طرفداران‌شان صورت می‌گیرد، مشروط بر اینکه سابقه تبلیغاتی به ‌معنای انتشار تراکت و برگزاری میتینگ‌های انتخاباتی و مواردی دیگر نداشته باشند، بنا به قانون مجاز است، چراکه قانونگذار این حد از تسهیل‌گری و فرصت‌سازی را برای ترغیب و تشویق مردم برای حساسیت نسبت‌ به سرنوشت انتخابات و گرم شدن فضای آن در نظر گرفته است. از منظر اجرایی و سیاسی طبیعتا در انتخابات ریاست‌جمهوری که دامنه نامزدها محدود است و شورای نگهبان به‌طور معمول کمتر از ۱۰ نفر را تایید صلاحیت می‌کند، فضای پیش از رای‌گیری نسبت به بازه زمانی مشابه در دیگر انتخابات، به‌اصطلاح انتخاباتی‌تر است و افراد پیش از موعد انتخاباتی به تکاپو افتاده و با حمایت احزاب و جبهه‌ها مقدمات ورود به انتخابات را به کمک سازمان‌های تاثیرگذار بر افکار عمومی آغاز می‌کنند.
در این شرایط استفاده از عنوان تخلف برای تمامی فعالیت‌هایی که پیش از موعد تبلیغات رسمی صورت می‌گیرند، منطقی نبوده و به اصطلاح این عنوان بر کلیه تحرکات پیش از موعد مترتب نیست؛ چراکه فاصله زمانی اعلام داوطلبی انتخابات تا به رسمیت شناخته شدن به عنوان نامزد انتخاباتی به ‌نسبت طولانی است. گذر از مرحله اعلام داوطلبی و رسیدن به شناخته‌شدگی به عنوان نامزد انتخابات، منوط به تشریفات قانونی هیات اجرایی مرکزی، شورای نگهبان و هیات مرکزی نظارت است. باید صلاحیت افرادی که اعلام داوطلبی کرده‌اند، مورد بررسی و رسیدگی و اظهارنظر قرار بگیرد. آن دسته از نامزدهای بالقوه که تایید شوند، نامزد قطعی هستند و آن دسته که تایید نشوند، از گردونه انتخابات خارج خواهند شد. این‌گونه اقدامات به انتخابات پرشور و رقابتی نیز کمک می‌کند.
شرایط این روزها که واپسین روزها و ماه‌های برگزاری دو انتخابات مهم ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستاست، متاثر از بیماری کروناست و با ادوار گذشته متفاوت است. این انتخابات بیشتر به انتخابات مجلس اسفندماه ۹۸ شباهت دارد. در آن زمان مسوولان کشور نسبت به اعلام زودهنگام ورود ویروس کرونا به کشور اقدام نکرده بودند. در فضای کرونایی حفظ سلامت شهروندان در اولویت است. انجام روش‌های سنتی همچون برگزاری گردهمایی‌های چند هزار نفره و اقداماتی از این قبیل میسر نیست و علاوه بر فرصتی که صداوسیما به کاندیداهای انتخاباتی می‌دهد، عمده بستر فعالیت انتخاباتی ریاست‌جمهوری، فضای مجازی است. بالطبع در این انتخابات شبکه‌های اجتماعی همچون «کلاب‌هاوس»، «توییتر»، «تلگرام» و «اینستاگرام» بیش از گذشته مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
شاید انتخابات پیش‌رو را باید عرصه عرض اندام فضای مجازی دانست، چراکه به علت شیوع کرونا اصل بر جلوگیری از تجمع و گردهمایی‌های سنتی است. باتوجه به توسعه کاربران فضای مجازی نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های اینترنتی پدیده‌های نو در انتخابات هستند. مشارکت شهروندان در انتخابات نیز در وهله اول به میزان رضایت یا عدم رضایت از شرایط عمومی حاکم بر جامعه وابسته است. هرچه رضایت از شرایط موجود و عملکرد ارکان نظام و امید به آینده بیشتر باشد، امکان و زمینه مشارکت و زمینه مداخله مردم برای استفاده از حق رای در انتخابات بیشتر خواهد بود. همچنین به هر میزانی که نارضایتی بیشتر باشد، مهم‌ترین تهدید متوجه اعتبار انتخابات خواهد بود. در انتخابات سال ۹۸ با ۲۰ درصد کاهش مشارکت نسبت به ۱۰ دوره قبلی مواجه بودیم که این مساله بسیار آسیب‌زننده است. بنابراین صرف‌نظر از آن، اینکه چه اندازه رسانه‌های مجازی می‌توانند پوشش عمومی در جامعه داشته باشند، ضریب نفوذ اینترنت بین ۷۵ تا ۸۰ درصد است که نشان‌دهنده اهمیت تبلیغات مجازی است. مضافا اینکه تجربه نشان داده ابتدا موضوع انتخابات در بین جامعه نخبه کشور مطرح می‌شود و پس از آن در سطح افکارعمومی گسترش پیدا می‌کند. در مورد انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا عامل سوم یعنی رقابت‌های محلی هم صادق است. در انتخابات ریاست‌جمهوری چنین نیست؛ چراکه امری ملی است و مولفه‌های محلی از نوع قومیت، مذهب و زبان کمتر تاثیر دارد.