بهار نیوز - پس‌لرزه‌های انتشار فایل صوتی محرمانه ظریف

از تحقیق و تفحص تا محاکمه وزیر خارجه جمهوری اسلامی

گروه سیاسی: انتشار یک فایل صوتی سه ساعت فضای سیاسی ایران را لرزاند.این فایل صوتی حاوی گفت‌وگوی تاریخی سعید لیلاز روزنامه نگار اصلاح طلب با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است.
این فایل سه ساعته که با عنوان "تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید" ضبط شده، مورد توجه ویژه رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور قرار گرفته و فایل کامل آن را منتشر کردند.
وزارت خارجه در همان ساعت ابتدایی انتشار فایل آن را "تقطیع شده" خواند و اعلام کرد که "در صورت موافقت نهادهای ذیربط کل گفتگوی ۷ ساعته منتشر خواهد شد."
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه انتشار این فایل را "بی اخلاقی سیاسی" دانست. سخنگوی وزارت خارجه در این رابطه گفت: «آن‌چه منتشر شده به هیچ‌وجه از ابتدا یک مصاحبه نبود و قرار هم نبود مصاحبه باشد و یک گفت‌وگوی رسانه‌ای نبود. یک گفت‌وگو در چارچوب گفت‌وگوهای معمول و محرمانه‌ای است که در داخل دولت انجام می‌شود.»
نکته مهم دیگر این بود که ساعتی پیش از انتشار این مصاحبه جنجالی برخی رسانه ها خبر از آن دادند که محمد جواد ظریف نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب نوشته و خواستار کاهش فشارها بر تیم مذاکره کننده هسته‌ای شده است. براساس گزارش‌ها ظریف تاکید کرده که در انتخابات ریاست جمهوری نامزد نخواهد شد. مصاحبه سه ساعته ظریف و سعید لیلاز پر از نکته‌های تاریخی و با اهمیت درباره دیپلماسی ایران در دولت یازدهم و دوازدهم و حتی پیش از آن است. ظریف در این مصاحبه سخنان صریحی را مطرح می‌کند که می توان آن را پشت پرده دیپلماسی ایران دانست.
شاید بتوان گفت مهمترین بخش سخنان ظریف روایت عجیب و بسیار مهم او از نقش تخریبی روسیه در مذاکرات هسته‌ای است. در حالی که این تصور وجود دارد که روسیه طی سالهای اخیر از ایران در مذاکرات حمایت کرده، وزیر خارجه حرف‌های دیگری می زند. ظریف با اشاره به مذاکرات برجام که بخش بیشتر گفت و گو حول آن قرار داشت، اظهار کرد: «از روزی که برجام نهایی شد٬ ۲۳ تیر ۹۴ تا روزی که برجام نهایی شد یعنی ۲۶ دی ۹۴، یعنی طی حدود شش ماه اقدامات فراوانی برای زمین‌گیر شدن برجام صورت گرفت.»
اراده روسیه مبنی بر این بود که برجام صورت نگیرد
وزیر امور خارجه با بیان اینکه "اراده روسیه مبنی بر این بود که برجام صورت نگیرد،" گفت: «به نفع روسیه بود که روابط ما با غرب بحرانی نشود٬ اما نمی‌خواست که این رابطه عادی شود.»
ظریف در ادامه به ذکر خاطراتی از دوران مذاکرات هسته‌ای پرداخت و گفت: «روس‌ها فکر نمی‌کردند برجام به نتیجه برسد؛ در هفته آخر که دیدند ممکن است برجام به نتیجه برسد٬ شروع کردند به کارشکنی.»او ادامه داد در مذاکرات برجام روسیه و فرانسه پیشنهاد داده بودند تا ما هر شش ماه یک بار دوباره از شورای امنیت برای ادامه برجام رای بگیریم.وزیر خارجه به سفر سرلشکر شهید قاسم سلیمانی در تابستان سال ۹۴ به روسیه اشاره کرد.ظریف گفت: «سردار سلیمانی در شرایط بد سوریه یعنی سال ۹۳ درخواست سفر به روسیه کرد تا این کشور را متقاعد به حضور بیشتر در سوریه کند. اما روسیه بعد از امضای برجام قبول کرد به سوریه برود.»وزیر امور خارجه ادامه داد: «ما ادعا می‌کنیم که آقای سلیمانی پوتین را به جنگ کشید. اما پوتین تصمیمش را گرفته بود. پوتین وارد جنگ شد، اما با نیروی هوایی، اما نیروی زمینی ایران را هم به جنگ کشید. ما تا آن زمان نیروی زمینی نداشتیم. سوری‌ها و اعراب و افغانی‌ها و داوطلبان بود.»
بخش بحث برانگیز دیگر اظهارات ظریف آنجا بود که او درباره سقوط هواپیمای اوکراینی سخن می گوید. ظریف می گوید "صبح چهارشنبه هواپیمای اکراینی را زدند٬ من ظهر جمعه رفتم جلسه ویژه دبیر خانه شورای امنیت و عرض کردم که حالا دنیا می‌گوید موشک خورده است اگر واقعا موشک خورده است بگوید تا ببینم چطور می توانیم علاج کنیم. خدا شاهد است آنگونه با من برخورد کردند که انگار کفر ابلیس گفتم."گفت و گوی ظریف و سعید لیلاز پر از نکات و مسائل بحث برانگیز است که می تواند بر منازعات سیاسی داخلی دامن بزند و حتی اثراتی بر سیاست خارجی ایران بگذارد.قرار بوده که مصاحبه تا مدت‌ها منتشر نشود، حتی ظریف در بخش‌هایی می گوید این اظهارات من اصلا نباید منتشر شود.
چه کسی فایل صوتی را لو داد؟
یکی از بحث‌های جدی درباره فایل صوتی ظریف چگونه و توسط چه کسی لو رفته است؟ این پرسش در فضای رسانه‌ای پرسشی مهم است. این گفت‌وگو اسفند سال گذشته و توسط مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری به مدیریت حسام‌الدین آشنا انجام شده است.
طبیعتا اولین احتمال این است که این گفت‌وگو از درون مرکز لو رفته باشد.اما این مصاحبه چرا و با چه هدفی منتشر شده است؟ واضح است که این گفت‌وگو می‌تواند ابعاد سیاسی داشته باشد پس کسی که آن را لو داده حتما به این مسئله آگاه بوده است. پس از انتشار این مصاحبه طبیعتا فضای افکار عمومی درباره آن ملتهب شد. اصولگرایان به شدت از آن ناراضی اند و در رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی علیه ظریف اظهار نظر می‌کنند. آنها معتقدند که ظریف خط قرمز‌ها را رد کرده است.
نصرالله پژمانفر رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در این رابطه گفت: "آقای ظریف پس از ۴۰ سال در حوزه دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران گویا هنوز متوجه خطوط قرمز نظام و خط مشی نظام در حوزه سیاست خارجی نیست.»نظام الدین موسوی نماینده تهران هم در توئیتی نوشت: «جناب آقای ظریف! همین که فایل صوتی محرمانه جنابعالی از شبکه تلویزیونی وابسته به آل سعود سر در می آورد، یعنی در جریان قرار ندادن شما پیرامون حمله موشکی به عین الاسد و سفر بشاراسد به تهران کار بسیار دقیق و درست و هشیارانه ای بوده است. گاندوها اطرافتان را پر کرده اند آقای وزیر!»محمد تقی نقدعلی نماینده خمینی شهر هم در اظهار نظری خواستار عذرخواهی ظریف شده است. به گفته او ظریف به حاج قاسم سلیمانی "توهین" کرده است و مجلس این توهین را بی پاسخ نخواهد گذاشت. در همین حال جهان آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نگاه دیگریبه ماجرا دارد او در این باره نوشته است: «دکتر ظریف بارها به صراحت گفته است که کاندیدای ریاست جمهوری نیست، پس انتشار فایل مصاحبه بسیار مهم ایشان ربطی به انتخابات ندارد و با هدف ضربه زدن به مذاکرات وین و استیضاح رئیس دستگاه دیپلماسی و تکمیل کننده تخریب‌های اخیر در نطنز و سایر آسیب‌ها به منافع ملی ماست. هشیار باشیم!»خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران هم از ظریف به خاطر مواضعش و از آشنا به خاطر انتشار فایل به تندی انتقاد کرده است.
خبرگزاری فارس هم با انتشار نقدی بر سخنان ظریف نوشته است: «فرامتن این فایل صوتی در یک جمله خلاصه است؛ برخلاف تصور رایج در جمهوری اسلامی نه تنها رئیس جمهور اختیار ندارد، بلکه برخلاف تصور پیشین حاکمیت دوگانه نیز وجود ندارد و تنها و تنها قاعده حاکم در اداره کشور، قواعد «میدان» است و راهبری نظامی.»
صادق زیباکلام هم گفت: ممکن است فایل صوتی از جانب خود آقای ظریف منتشر شده باشد.اگر ایشان این کار را کرده باشند من فکر می کنم نشان دهنده عمق فشار روحی، روانی و سیاسی است که در حال حاضر روی آقای ظریف و تیم مذاکره کننده صورت می گیرد. دیروز هم ایشان نامه ای خدمت مقام معظم رهبری نوشته بودند و گلایه از فشارهای روانی که تندروها بر روی ایشان و تیم مذاکره کننده وارد می کنند، کردند. به نظر من، آن چه آقای ظریف در این ۸-۷ ساعت بیان می کنند، ان مقداری که از رسانه های فارسی زبان بخش هایی را شنیدم، فکر نمی کنم خیلی شگفت انگیز باشد این که روس ها علی القاعده هیچ میل و تمایل و اشتیاقی ندارند بین ایران و غرب، ایران و آمریکا روابط عادی بوجود آید، این اظهر من الشمس است. یعنی دانشجوی اول علوم سیاسی هم شما بپرسید که فکر می کنید روس ها مایل هستند و استقبال از این می کنند که روابط بین ایران و غرب حسنه شود قطعاً به شما خواهند گفت خیر.
فایل صوتی ظریف و احتمالات منطقی!
احمد زید آبادی روزنامه نگار و تحلیلگر درباره فایل صوتی مصاحبه اخیر محمد جواد ظریف نوشت: برای کسانی که سیاست رسمی جمهوری اسلامی در خاورمیانه را از نزدیک دنبال کرده‌اند، مصاحبه دکتر ظریف با سعید لیلاز که به رسانه‌ها درز پیدا کرده است، نکته شگفت‌انگیز و محرمانه چندانی ندارد.نوع لحن و بیان ظریف در آن مصاحبه نیز خیلی غریب نیست، زیرا ماجرای قهر او پس از دعوت بشار اسد به تهران به روشنی نشان داد که نقش وزیر خارجه در سیاست منطقه‌ای و جهانی جمهوری اسلامی تا چه میزان است و او خود تا چه اندازه از این نقش ناراضی و عصبانی است.فایل این مصاحبه نیز طبعاً از نوع اسناد محرمانه یا فوق‌محرمانه یا سرّی نبوده است که لازم آید در گاوصندوقی دست نیافتنی نگهداری شود، زیرا راز مگویی در آن افشاء نشده و کم و بیش شبیه بسیاری از مصاحبه‌هایی است که عموم مسئولان کشور از جناح‌های مختلف با روزنامه‌نگاران انجام می‌دهند و در آخر هم تأکید می‌کنند که در صورت انتشار، فلان واژه یا جمله یا عبارت از آن حذف شود!با این همه، مصلحت سنجی‌های رایج در نظام جمهوری اسلامی، ایجاب می‌کرد که این مصاحبه در شرایط کنونی بدون حذف برخی عبارات آن، انتشار علنی پیدا نکند که پیدا کرده است.
احتمالاً طبق روال معمول در کشور ما، در مورد اینکه چه کسانی و به چه منظوری این فایل صوتی را به رسانه‌ها درز داده‌اند، دعوای جناحی بالا می‌گیرد و هر جناحی، جناح رقیب را بدین کار متهم و درباره اهدافش گمانه‌زنی و بعضاً افسانه‌پردازی می‌کند.در این میان، اصولگرایان قاعدتاً پای مدیران دولت روحانی را به میان می‌کشند و افشای فایل صوتی را به منازعۀ انتخاباتی ربط می‌دهند. پرسش، اما این است که درز این مصاحبه، چه کمک انتخاباتی به جناح دولتی می‌کند؟ در واقع نه فقط کمکی نمی‌کند بلکه آن‌ها را در برابر این چالش قرار می‌دهد که اگر آنان در حقیقت تا این اندازه دست‌شان از قدرت واقعی تهی است، پس چرا خود را ابزار دست دیگران کرده‌اند و از پست‌هایشان کناره‌گیری نکرده‌اند؟ و مهمتر از این، اگر قصه همان است که ظریف در مصاحبه نقل کرده است، پس با چه انگیره‌ای بار دیگر اسب خود را برای رسیدن به پاستور زین کرده‌اند؟از طرفی، دولتی‌ها و برخی متحدان اصلاح‌طلب آنان نیز به نوبه خود، افشای فایل صوتی را به اصولگرایان نسبت خواهند داد با این استدلال که آن‌ها از این طریق در صدد مسدود کردن راه ورود ظریف به انتخابات برآمده‌اند و با این اقدام به احتمال کاندیداتوری او پایان داده‌اند.
این استدلال علی‌الظاهر موجه‌تر است، اما به فرضِ تصمیم جدی ظریف برای ورود به صحنۀ انتخابات، آیا اصولگرایان راه‌های کم هزینه‌تری برای منع او از این اقدام در پیش نداشتند و حتماً باید فایلی از او را افشاء می‌کردند که افکار عمومی را نسبت به عملکردِ خود آن‌ها در منطقه، بیش ار پیش بدبین و حساس کند؟با این حساب، به نظر من، تصادف و یا کنجکاوی شخصی، بیش از وجود طرح و برنامه‌ای حساب شده از سوی جناح‌های سیاسی در افشای فایل مصاحبه نقش داشته است.به هر حال، آنچه گفته شد «فرض‌های منطقی» است، اما به نظرم مدت‌هاست که محاسبات منطقی از دستور کار جناح‌ها خارج شده و آن‌ها بر مبنای فرضیه‌هایی در کارِ هم می‌گذارند که نه فقط به عقل آدمیزاد که به عقل جن هم نمی‌رسد!