امیر سعید صدیقی دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در وبینار پاندمی کرونا و سیستم عصبی به تبیین نحوه انجام جراحی اعصاب در شرایط کووید ۱۹ و احتیاطات اتاق عمل و جراحی پرداخت.

به گفته وی، کادر درمان از جمله پرسنل اورژانس، بیهوشی، پرسنل اتاق عمل و بخش‌های آی سی یو و ریه و…، در معرض خطر بیماری کووید ۱۹ قرار دارند و با اشاره به راه‌های انتقال بیماری بر ضرورت پروتکل‌های حفاظتی برای کادر درمان به ویژه در اتاق عمل و هنگام جراحی تاکید کرد.

صدیقی، استفاده از پوشش‌های حفاظتی و استفاده از شیلد و عینک و لباس محافظ را در هنگام جراحی در اتاق عمل بسیار دشوار و برای جراح آزار دهنده برشمرد اما تاکید کرد که با توجه به در معرض خطر بودن پرسنل باید مورد استفاده قرار گیرند.به گفته وی، در جراحی ممکن است ویروس کووید ۱۹ از داخل خون بیمار به صورت قطرات یا آئروسل وارد هوا و سپس بدن جراح و پرسنل اتاق عمل شود. در هنگام لوله گذاری برای بیمار کرونایی تیم بیهوشی و در هنگام جراحی و کار با وسایل جراح و دستیارش در معرض خطر قرار دارند.

صدیقی افزود: ذرات خون به شکل دراپلت و یا آئروسل می‌توانند محتوی این ویروس باشند و جهت جلوگیری از ابتلاء حداقل تا شعاع هشت متر باید از ماسک‌های مخصوص و شیلد و عینک‌های مجهز استفاده کرد. همچنین باید از درجه کوتر بالا و از تجمع خون در فیلد اجتناب کرد. استفاده از دو ساکشن و خشک نگاه داشتن فیلد ضروری است.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر ضرورت استفاده از لباس محافظتی و شیلد و عینک در اتاق عمل گفت: در شرایط پاندمی فرض می‌کنیم خون بیمار کرونایی در اتاق عمل پتانسیل انتقال دارد و ممکن است از طریق قطرات یا آئروسل های تنفسی انتقال یابد. بنابراین افرادی که در اتاق عمل می‌روند در معرض خطر بیماری قرار دارند.

وی با اشاره به گایدلاین های حفاظت جراح و پرسنل اتاق عمل در پاندمی کووید ۱۹ توصیه کرد: از نظر تکنیکال باید تا حد امکان جراح در هنگام شستشو و استفاده از کوتر مراقب باشد و برای حفاظت از شیلد و هود جراحی و ماسک‌های ۳FF و ساکشن های قوی استفاده کند. همچنین از کوتر و کاتر با درجات پایین استفاده کرده و از تجمع خون در محل جراحی جلوگیری کند.

سکته‌های مغزی ناشی از کووید ۱۹ بیشتر از نوع ایسکمیک است
مازیار امامی خواه متخصص مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران، به بیماری کووید ۱۹ به عنوان یک سندرم مولتی سیستم بالینی که می‌تواند علائم، سندرم‌های بالینی و عوارض نورولوژیک متنوعی ایجاد کند، اشاره کرد.

وی گفت: علائم غیر اختصاصی نورولوژیک در بیماران کووید بسیار شایع است و تا ۸۰-۹۰ بیماران می‌توانند علائمی مثل سردرد، سرگیجه، اختلال بویایی و چشایی، درد عضلانی و اختلالات بینایی یا شنوایی را از خود نشان دهند. این علائم بسیاری از اوقات نشان دهنده سندرم نورولوژیک مشخصی نیستند و خطری جدی به همراه ندارند.
امامی خواه افزود: در درصد کمی از بیماران کووید ۱۹ امکان درگیری سیستم عصبی و ایجاد بیماری‌های نورولوژیک وجود دارد. شایع‌ترین سندرم‌های بالینی بیماری‌های عروقی مغز شامل انواع استروک ایسکمیک، خونریزی‌های مغزی و ترومبوز سینوس‌های وریدی مغز است که ۲-۶ درصد از بیماران کووید ۱۹ را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث پیش آگهی بدتر در این بیماران شود.

وی، گروه دیگر از سندرم‌های عصبی بیماری‌های خود ایمنی همراه یا پس از عفونت برشمرد و گفت:. در این گروه بیماری‌هایی مثل انسفالومیلیت منتشر حاد (ADEM) سندرم گیلن باره (نوعی نوروپاتی حاد خود ایمن با فلج شل پیشرونده) و بیماری‌های دیگر التهابی مغز و نخاع را می‌توان نام برد.

امامی خواه افزود: نکته مهم در مورد این گروه از بیماری‌ها تشخیص زود هنگام و شروع هر چه زودتر درمان در مورد اینهاست چرا که این بیماری‌ها بالقوه کاملاً درمان پذیر هستند.به گفته وی، ریسک ایجاد بیماری‌های نورولوژیک خود ایمنی مثل ام اس و میاستنی گراوویس و بیماری‌های دژنراتیو عصبی مثل آلزایمر و پارکینسون بعد از کووید از دیگر مسائل مورد بحث هستند که هنوز اطلاعات ما در مورد آنها بسیار ناکافی و مختصر است.

امامی خواه خاطرنشان کرد: در مورد تظاهرات نورولوژیک کووید در اطفال عمدتاً تفاوت زیادی وجود ندارد ولی اطلاعات ما هنوز ناکافی است. آنچه مسلم است رخداد تشنج و بیماری‌های التهابی عصبی در اطفال محتمل‌تر است.وی در مورد عوارض نورولوژیک واکسن کووید گفت: اکثر علائم غیر اختصاصی و برگشت پذیر و گذراست ولی تمام عوارض محتمل در کووید با واکسن هم قابل انتظار است ولی آنچه مسلم است و شواهد هم نشان می‌دهد این عوارض با تزریق واکسن بسیار نادرتر از خود بیماری است و بسیار منطقی به نظر می‌رسد واکسیناسیون برای پیشگیری از ابتلاء به کووید در همه افراد مد نظر قرار گیرد.

امامی خواه با اشاره به تحولی که پاندمی کووید بر روال معمول طبابت اعمال کرد گفت: استفاده گسترده از تله مدیسین نیاز به قوانین و مقررات و نظام مند شدن این امکانات را در کنار آموزش مناسب هم برای پزشکان و هم بیماران دو چندان کرده است که امید است در آینده نزدیک به آن رسیدگی گردد.

ویروس کرونا از هر روشی برای جنگیدن استفاده می‌کند
افسون صدیقی متخصص جراحی مغز و اعصاب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، به تشریح نقش کووید ۱۹ در خونریزی‌های مغزی و مکانیسم‌های درمانی آن، یادآور شد: ویروس کرونا از هر روشی برای جنگیدن (جنگ تن به تن با پروتئین اسپایکش، جنگ با سلول‌های عصبی و جنگ الکترونیکی و شیمیایی) استفاده می‌کند.
به گفته وی، انتشار ویروس در خون باعث درگیری مستقیم مغز با کووید ۱۹ می‌شود و ویروس در تهاجم مستقیم و با تأثیر بر گیرنده‌های ACE۲ مغز باعث اختلال در کنترل فشار خون می‌شود.

صدیقی با اشاره به آسیب‌های عروقی ناشی از کووید ۱۹ گفت: سپر دفاعی عروق در اثر ویروس تخریب می‌شود و باعث ایجاد التهاب در جدار عروق مغزی می‌کند. در مغز یک مکانیسم دفاعی به عنوان سد خونی مغز داریم که این ویروس با تخریب این سد خونی خونی از طریق گیرنده ACE۲ وارد سلول مغزی شده و ضمناً انعقاد خون را نیز مختل می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: در بیماران کووید میزان خونریزی مغزی بیشتر از جمعیت عادی گزارش شده است که این خونریزی‌ها معمولاً به همراه علائم ریوی پیشرفته است.به گفته صدیقی، وقوع خونریزی مغزی در این بیماران با پیش آگهی بد بیماری همراهی دارد. مصرف ترکیبات ضد انعقاد که در درمان بیماران کووید کاربرد دارند و توصیه می‌شوند احتمال بروز این خونریزی‌ها را افزایش می‌دهند.

وی افزود: گاهی برای درمان این خونریزی‌ها جراحی لازم می‌شود.البته گاهی بیماران با خونریزی مغزی غیر مرتبط با کووید هم تست کووید مثبت دارند که اگرچه در اینجا الگوی خونریزی متفاوت است ولی باز هم سیر درمانی پیچیده و دشوار می‌شود.

صدیقی خاطرنشان کرد: انسفالوپاتی و آسیب التهابی بافت میلین و نسج مغز با توجه به زمینه آسیب عروقی می‌تواند با خونریزی همراه شود و یک خونریزی در مغز و نخاع ناشی از التهاب پارانشیم مغز و نخاع ایجاد می‌شود.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی سکته‌های مغزی را سومین عامل شایع مرگ و شایع‌ترین عارضه ناتوان کننده در جهان عنوان کرد که در کووید ۱۹ نیز با این عارضه روبرو هستیم.

وی سکته مغزی ایسکمیک را در بیماران کووید ۱۹ شایع‌تر ذکر کرد و گفت: حدود ۵ درصد یا یک بیستم بیماران کرونایی دچار سکته‌های ایسکمیک شدند و بروز سکته‌های هموراژیک بسیار نادر و حدود نیم تا یک درصد است.
صدیقی خاطرنشان کرد: سکته‌های هموراژیک در آقایان مسن بیشتر بروز می‌کند، البته در خانم‌ها و جوانان نیز به میزان کمتر مشاهده می‌شود.

به گفته وی، اکثر موارد خونریزی مغزی ناشی از کووید ۱۹ یعنی سه چهارم آنان به دلیل نارسایی تنفسی به بیمارستان مراجعه کردند و کمتر از یک چهارم آنان مستقیماً به دلیل خونریزی مغزی به عنوان اولین علامت و عوارض آن نظیر کاهش سطح هوشیاری و تشنج و شلی اندام‌ها مراجعه بیمارستانی داشتند.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فشارخون بالا، قند بالا، چربی بالا، چاقی، بیماری‌های قلبی و عروقی، لوپوس و…، را از جمله ریسک فاکتورهای سکته‌های مغزی هموراژیک برشمرد.

وی استفاده از داروهای ضدانعقادی را جزو پروتکل‌های استاندارد درمانی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ ذکر کرد که در پیشگیری از سکته‌های مغزی در این بیماران مؤثر است و تاکید کرد که مصرف این داروها باید حتماً با نظارت و کنترل پزشک صورت گیرد.به گفته صدیقی، پروتکل‌های درمانی در خونریزی مغزی ابتدا درمان طبی است اما در موارد فشار بالای مغزی بیمار کاندید جراحی می‌شود.

وی با بیان اینکه هنوز نقش کووید در ایجاد خونریزی مغزی اثبات شده نیست و در بسیاری از بیماران به دلیل داشتن ریسک فاکتورها احتمال بروز خونریزی مغزی وجود دارد گفت: ارتباط کووید ۱۹ با مصرف ضدانعقادها امری اثبات شده است و طوفان سایتوکین می‌تواند با مکانیسم‌های مختلف نظیر ایجاد فشار خون بالا، آسیب‌های عروقی در زمینه اختلال انعقادی که در عفونت‌ها دیده می‌شود زمینه خونریزی را بیشتر کند.

سربازان خط مقدم نظام سلامت
سیدمحمود طباطبایی استاد پیشکسوت و برجسته جراحی مغز و اعصاب کشور، خاطرنشان کرد: ما پزشکان در واقع سرباز خط مقدم نظام سلامت هستیم و علیرغم اینکه گروه پزشکی در معرض خطر بیماری قرار داشتند اما در درمان بیماران در این پاندمی از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.

وی جراحی را بخشی از فرایند درمانی بیماران برشمرد و با اشاره به اینکه همکاران پزشکی و پرستاری در معرض خطر بیماری قرار دارند، تاکید کرد: اقدامات حفاظتی اجباری است و باید حفاظت‌های خوب داشته باشیم که یکی از این اقدامات جلوگیری از پخش قطرات و دود و آئروسل های بیمار در هنگام جراحی است و بهترین کار ساکشن دوبل همزمان است که باید انجام شود.

بهار نیوز