خشکسالی هواشناسی که در بسیاری از منابع با عنوان خشکسالی اقلیمی از آن نام برده‌اند به دلیل کمبود و یا کاهش مقدار بارندگی طی دوره‌ای از زمان بوجود می‌آید. به عبارتی خشکسالی هواشناسی زمانی حادث می‌شود که میزان بارندگی سالانه کمتر از میانگین دراز مدت آن باشد. در حالیکه خشکسالی کشاورزی از طریق تاکید بر مواردی همچون کسری بارش، کمبود رطوبت خاک، اختلاف بین تبخیر وتعرق واقعی و پتانسیل، کاهش سطح ذخایر یا آب های زیر زمینی و مواردی از این قبیل که به خشکسالی اقلیمی(یا هیدرولوژی) مرتبط است، تعریف می شود.

مواجه با خشکسالی، اثرات آن بر بخش های مختلف کشاورزی و اقدامات مناسب و موثر برای کنترل خشکسالی از جمله موضوعاتی هستند که سید محمد موسوی- مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی در خصوص آن توضیحاتی ارائه داد.

مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی دراین باره اظهار کرد: بر اساس آخرین گزارش ها و ارزیابی های کلی از ۱۱.۲  میلیون هکتار اراضی کشاورزی در ۳۰ استان کشور، ۴۳ درصد از خسارت ۶۷  هزار میلیارد تومانی مربوط به افت تولیدات بخش زراعی، ۲۶ درصد کاهش تولیدات باغی، ۱۳ درصد افت تولیدات آبزی پروری و محصولات دام و طیور، ۱۱ درصد کاهش تولید علوفه مراتع، ۴ درصد خسارت در زمینه زیرساخت های انتقال آب، استخرهای آب، لوله گذاری ها، قنوات و چشمه سارها و ۳  درصد نیز مربوط به تامین آب و علوفه مورد استفاده دام عشایر بوده است.

کاهش بارندگی منجر به وقوع خشکسالی در بخش کشاورزی شده
سید محمد موسوی با بیان این که بر پایه گزارش سازمان هواشناسی کشور، میزان بارندگی ها در سال زراعی جاری نسبت به میانگین بلند مدت حدود ۴۱ درصد و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۵۴ درصد کاهش داشته است، اظهار کرد: علاوه بر کاهش بارش، توزیع زمانی و مکانی نامناسب بارندگی ها، افزایش گرما و تبخیر و تعرق هم داریم که منجر به شدت وقوع و تبعات گسترده خشکسالی در بخش کشاورزی شده است.

وی ادامه داد: بر اساس گزارش این سازمان از مهر سال  ۱۳۹۹ تا پایان اردیبهشت سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۹۲ درصد مساحت کشور با شدت های مختلف خشکسالی مواجه شده به طوری که خشکسالی تقریبا در ۲۰  درصد مساحت کشور  بسیار شدید، ۲۸  درصد شدید، ۲۵ درصد متوسط و نزدیک به ۱۹ درصد خفیف رخ داده و تنها ۸ درصد این مساحت را در حد نرمال داریم.

براساس گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی، موسوی با اشاره به این نکته که بخش کشاورزی بعد از آب شرب، حساس ترین و محور اصلی ترین بخش تاثیر پذیر از خشکسالی بوده است، اذعان داشت: در این بخش در خصوص مدیریت بحران خشکسالی، تامین آب پایاب سدها و خارج از پایاب سدها و همچنین برای شرب انسان و دام عشایر از اضطراری ترین اقدامات است.

تقویت ذخایر استراتژیک نهاده های دامی
وی در مورد برنامه وزارت جهاد کشاورزی در مورد خشکسالی گفت: در برنامه اضطراری این وزارتخانه با توجه به موضوع امنیت غذایی و کاهش تولید، تاکید شده که ذخایر استراتژیک نهاده های دامی و محصولات اساسی متناسب با  میزان کاهش تولید باید به فوریت تقویت شوند.مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی افزود: برای تحقق این مهم بر نقش کلیدی بخش های دولتی و غیر دولتی ذی ربط و ذی صلاح برای تامین و تقویت ذخایر استراتژیک محصولات اساسی و نهاده های دام و طیور تاکید شده است.

وی، کاهش فشار بر منابع پایه تولید آب و خاک را از دیگر برنامه ها و سیاست های وزارت جهاد کشاورزی در شرایط خشکسالی عنوان و اظهار کرد: بر اساس این برنامه، در حوزه هایی که بحران آب داریم باید توزیع عادلانه فشار ناشی از کمبود آب و تنش آبی را در هر یک از بخش های شرب، صنعت، کشاورزی و محیط زیست داشته باشیم و برای آن که بتوانیم چالش های معیشتی کشاورزان را مدیریت و فشار را متعادل کنیم، ضروری است پشتیبانی های ویژه ای از بخش کشاورزی و جامعه کشاورزان صورت گیرد.

اولویت بندی تخصیص آب در حوزه های بحرانی
موسوی درباره اولویت های وزارت جهاد کشاورزی در شرایط خشکسالی و کم آبی امسال توضیح داد: پیشنهاد شده با مشارکت شرکت های آب منطقه ای و سایر بخش ها و استانداری ها، اولویت بندی تخصیص آب را در حوزه های بحرانی به ترتیب کشت های گلخانه ای، باغات و زراعت آبی محصولات اساسی داشته باشیم.

تبدیل کشت فضای باز به گلخانه ای
وی حمایت از طرح های موثر در افزایش بهره وری آب در بخش کشاورزی را مهم دانست و گفت: تبدیل کشت در محیط های باز به کشت های گلخانه ای علاوه بر افزایش بهره وری در مصرف آب و تولید، بر صادرات و معیشت پایدار کشاورزان نیز تاثیر می گذارد.موسوی در همین حال بر حفظ مراتع کشور به عنوان کلیدی ترین منابع پایه تولید تاکید و اذعان کرد: حفظ و بقای پوشش گیاهی و ایجاد تعادل میان ظرفیت مراتع و دام متکی به آن در شرایط خشکسالی بسیار مهم است.

خرید یک میلیون دام عشایر
وی افزود: در شرایط خشکسالی کنونی، برنامه ریزی شده است حداقل یک میلیون واحد به ویژه دام مازاد حذفی جامعه عشایر توسط شرکت پشتیبانی امور دام خریداری شود تا فشار بر مراتع کشور به حداقل برسد.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی گفت: از سوی دیگر با توجه به کاهش تولید نهاده های دامی و جو نسبت به سال قبل باید به همین میزان واردات نهاده های دامی و جو صورت گیرد تا تولیدات دام و طیور در این حوزه تضمین شود.

وی اظهار کرد: پیشنهاد ما این است که به منظور کنترل قیمت ها، کاهش فشار دام بر مراتع و پشتیبانی از تولیدات گوشت و شیر در شرایط خشکسالی امسال، ۳.۷ میلیون تن افزایش واردات جو نسبت به سال قبل داشته باشیم.موسوی خاطرنشان کرد که ۲۲  میلیون راس دام عشایر متکی به مراتع کشور هستند.

اقدامات ضروری برای مدیریت بحران خشکسالی
وی در همین حال بر جبران ریالی بخشی از خسارات ناشی از خشکسالی در حوزه کشاورزی تاکید کرد و گفت: امهال تسهیلات بانکی خسارت دیدگان، اعطای تسهیلات بانکی ارزان قیمت، پرداخت غرامت توسط صندوق بیمه کشاورزی، تامین اعتبار برای بازسازی زیرساخت های تامین و انتقال آب و کمک های بلاعوض به کشاورزانی که ۱۰۰ درصد تولیداتشان نابود شده اند از جمله اقدامات ضروری برای مدیریت بحران خشکسالی در بخش کشاورزی مطرح است.

بهار نیوز