سالمندآزاری؛ بحرانی پنهان در نهاد جامعه

وی بیان کرد: به نوعی, شواهد و مصادیق, این موضوع را نشان می‌دهند که باید به حمایت از سالمندان توجه کنیم و در دین مبین اسلام هم به این موضوع تاکید شده است که فرزندان باید نزد پدر و مادر، پر و بال بگسترانند و مبادا کاری کنند که والدینشان آزرده خاطر شوند و این آیات گویای اهمیت تکریم سالمندان است.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تصریح کرد: آزار می‌تواند یکی از مصادیق بی توجهی به تکریم سالمندان باشد و موضوع مهم این است که گاهی این آزار عامدانه نیست و افراد، مراقبت و روانشناسی سالمند را نمی‌دانند. این در حالی است که بخشی از تکریم والدین به آموزش بر می‌گردد چه افرادی که از سالمندان مراقبت می‌کنند و چه جوانان که باید به این قشر آسیب پذیر توجه کنند امّا موضوعی که متاسفانه این روزها بیشتر با آن روبرو هستیم رها کردن سالمندان به ویژ سالمندان تنها است و به همین دلیل, یکی از مصادیقی که در آیین نامه اورژانس اجتماعی مورد حمایت قرار می گیرد سالمندانی است که مورد آزار قرار می گیرند.

موسوی چلک گفت: تکریم والدین, موضوع دیگری است که در سیاست های کلی جمعیت, سلامت و خانواده قرار می گیرد و به همین دلیل, خانواده ها و مراقبان سالمندان  که به هر دلیلی با این قشر آسیب پذیر ارتباط دارند باید مراقب باشند که چگونه با سالمندان برخورد کنند که مورد آزار قرار نگیرند و در حقیقت, آن ها را از نظر عاطفی نادیده نگیرند و در این میان, حوزه مدیریت شهری و شهر دوستدار سالمند باید کمک کند که سالمند بتواند بدون دغدغه, در اجتماع حضور داشته باشد.

در ادامه، پریسا فرنودیان روانشناس، در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: یکی از بارزترین تغییرات جمعیت‌شناختی قرن بیست و یکم، سالخوردگی است؛ به طوری که جمعیت تمامی کشور‌های جهان از جمله ایران را درگیر خود کرده است و در ۴۰ سال آینده، جمعیت بالای ۶۵ سال دنیا دو برابر شده و پیش‌بینی می‌شود که سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان جهان چند برابر کودکان زیر ۵ سال خواهد شد و کشور ایران هم از این تغییر جمعیتی بی‌نصیب نمی‌ماند تا جایی که به علت ارتقا در وضعیت سلامت جامعه پیش‌بینی می‌شود که مواجهه با چالش سالمندی در کشور ما حداقل یک دهه زودتر اتفاق بیفتد.

وی بیان کرد: سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومی ناشی از افزایش سن زیستی، بازنشستگی، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، مرگ خویشاوندان و دوستان، دوری از فرزندانشان به دلیل مهاجرت یا ازدواج، آسیب‌پذیرتر و در معرض خطرات بیشتری هستند و یکی از عوامل خطر برای سالمندان, سالمندآزاری است.این روانشناس تصریح کرد: سالمندآزاری در کنار شاخص‌هایی مانند امید به زندگی، یکی از شاخص‌های طول عمر و سلامت عمر محسوب می‌شود و همچنین یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های غیر مستقیم مرگ است که درحقیقت، ارزیابی آن سخت است و گاهی اوقات سوء رفتار، پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را شناسایی کرد.

فرنودیان گفت: شبکه بین‌المللی پیشگیری از سالمندآزاری در سال ۱۹۹۷ ایجاد شد و تا سال ۲۰۰۹، ۵۸ کشور عضو آن بودند و به همین دلیل, در ماه ژوئن سال ۲۰۰۶ روز جهانی آگاهی از سالمندآزاری را نامگذاری کردند.وی ادامه داد: ما نمی‌توانیم سالمندآزاری را انکار کنیم و برای تعریف سالمندآزاری  باید گفت هرگونه اقدام یا عدم اقدامی که نتیجه آن آسیب به یک فرد سالمند است که می‌تواند شامل هر نوع آسیبی  شود و در این میان،  بهترین تعریف برای سالمندآزاری, هرگونه عمل آسیبی که از طرف فرد مورد اعتماد سالمند به او وارد می شود.

این روانشناس افزود: انواع آسیب‌ها را می‌توانیم در سالمندآزاری مورد بررسی قرار دهیم که یکی از آن‌ها فیزیکی است. سوء رفتار فیزیکی، هرگونه اعمال خشونت‌آمیز یا هر عملی که ممکن است برای سالمند، برخورد فیزیکی  به وجود آورد و نوع دیگر این آسیب‌ها عاطفی-روانشناختی است. یعنی هر نوع عملی که هویت، عزت نفس و خودارزشی فرد سالمند را خدشه‌دار و تهدید کند.

فرنودیان اظهار کرد: نوع دیگر این آسیب ها مالی است که شامل هرگونه رفتار نامناسبی با فرد سالمند می شود که با رضایت و یا بدون رضایت او انجام می شود که نتیجه آن, نفع شخصی برای فردی است که با سالمند سوءرفتار داشته است و آسیب های جنسی و غفلت از موارد دیگری است. بدین معنا که اطرافیان و یا مراقبان فرد سالمند, نیازهای ضروری او را برآورده نکرده و از سالمند, مراقبت لازم نمی کنند تا جایی که حتی او را به پزشک نمی برند و انواع غفلت, نراقبتی, استثمار, ترک و رهاسازی, آدم ربایی, نادیه گرفتن حقوق شهروندی و سوء رفتار پزشکی است.

وی بیان کرد: این موارد, انواع سالمندآزاری هستند که تعاریف مختلفی دارند که در پژوهش‌های علمی در رابطه با این مسئله صحبت شده است. به همین منظور, در ایران هم مقاله‌ای در تابستان سال ۱۳۹۶ در این خصوص منتشر شده بود که میزان سوء رفتار در سالمندی را از دیگر کشور‌های جهان بیشتر اعلام کرده بود و در سال های اخیر, یعنی از سال ۹۱, محققان سلامت سالمندان, تحقیقاتی را درمورد شیوع سالمندآزاری در ایران انجام داده اند که این تحقیقات نشان می دهند متأسفانه سالمندآزاری در ایران افزایش پیدا کرده و نگران کننده است.

این روانشناس تصریح کرد: با توجه به رشد جمعیت سالمندان در کشورمان, ما زمانی می‌توانیم  از بروز سالمندآزاری جلوگیری کنیم که تمامی مسئولان مربوطه و مردم همسو با یکدیگر در حوزه‌های بهداشت، رفاه و آموزش حرکت کنند تا مکمل هم باشند  ولی متأسفانه در کشور, آن طور که باید به این موضوع پرداخته نمی‌شود چرا که ما هنوز مانند کشورهای دیگر, قانون و رسیدگی‌های لازم را نداریم.

فرنودیان گفت: در کشور, شماره۱۲۳ پل ارتباطی برای جلوگیری از سالمندآزاری است، اما بهتر است اقداماتی صورت گیرد تا یک استراتژی برای جلوگیری از این سوءرفتار‌ها و سوء استفاده از سالمندان باشد؛ به طوری که برای این منظور  می توانیم کمپین‌های آگاهی برای افراد ایجاد کنیم و در صدا و سیما, برنامه های آگاهی رسانی برای مردم و مدارس تولید شده و در این خصوص صحبت شود.

وی ادامه داد: باید مدیریت استرس و توجه به افراد مراقبت‌کننده از سالمندان درنظر گرفته شود و مداخلاتی صورت بگیرد. بدین معنی که مددکاران یا افرادی که از بیماران معلول و سالخورده مراقبت می‌کنند باید مورد آموزش‌های لازم قرار گیرند و غربالگری شوند که این اطمینان حاصل شود که آیا این افراد, سلامت روان دارند یا خیر؟ سپس گزارش های سوء استفاده از سالخوردگان باید اجباری شود. امّا متأسفانه, همانگونه که در مورد کودک‌آزاری چنین بحثی را نداریم و به آن رسیدگی نمی‌شود، به موضوع سالخوردگان هم رسیدگی نمی‌شود و خیلی ناراحت‌کننده است که رسیدگی به این موضوع قابل توجه نیست.

این روانشناس افزود: در ادامه, باید خانه‌های امن و پناه‌گاه‌های اضطراری برای سالمندان ایجاد شده، برنامه‌های روانشناختی برای سوء استفاده‌کنندگان در نظر گرفته شود, مداخله و پشتیبانی صورت بگیرد و گروه‌های خودیاری ایجاد شود چراکه فعالیت ها و استراتژی‌های زیادی وجود دارد که می توان علیه سالمندآزاری و کاهش پیامد‌های آن ایجاد کرد.وی در پایان خاطرنشان کرد: متأسفانه، سالمندآزاری پدیده‌ای است که پژوهش‌های انجام شده در کشور نشان می‌دهد، در مقایسه با دیگر کشورها آماار بالاتری دارد و باید به این موضوع به صورت جدّی تر نگاه کرد و اقدام ها و بستر سازی های لازم را برای آن انجام داد.