قاچاق کاه در ایران؛ افسانه یا واقعیت؟!

گروه اقتصادی: عدم تعادل ارزی و بحران اقتصادی حالا پای قاچاق را به کالاهایی باز کرده است که کمی عجیب می‌نماید. قاچاق دان مرغ، قاچاق کاه و نهاد‌ه‌های دامی و قاچاق مرغ زنده و تخم‌مرغ و جوجه زنده.بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند مهمترین دلیل بروز این اتفاق به تخصیص ارز یارانه‌ای یا همان ارز معروف 4200 تومانی بازمی‌گردد. تخصیص ارز 4200 تومانی در عمل نتوانسته است هزینه اقلام مشمول را کاهش دهد و حالا با روشن‌تر شدن پرونده قاچاق‌های عجیب و غریب و ریز و درشت روشن است که منافع ارز ارزان قیمت در جیب دلالانی است که از این موقعیت بهره می‌برند.

اما بحران مواد پروتئینی بیش از همیشه خودنمایی می‌کند.افزایش قابل توجه قیمت گوشت در سال‌های گذشته در کنار رشد قابل توجه قیمت مرغ و تخم مرغ، سهم مواد پروتئینی را در سبد خانوار ایرانی کم کرده است . همین امر سبب شده است بسیاری از کارشناسان نسبت به سلامت جامعه ایران هشدار داده و عوارض ناشی از کاهش مصرف مواد پروتئینی را گوشزد نمایند.سید حمید حسینی، دبیر اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز معتقد است حداقل در ارتباط تجاری ایران و عراق، با بحران قاچاق اقلام مصرفی نظیر مرغ و تخم مرغ روبرو هستیم اما از عراق اقلامی چون لوازم خانگی و کالاهای الکترونیکی به صورت قاچاق وارد ایران می شوند.

بحران قاچاق دام از ایران
هر چند پای قاچاق به خوراک دام باز شده است اما پیش از این دام زنده نیز در معرض قاچاق قرار داشت . نیمه دوم سال گذشته بود که فعالان صنفی نسبت به این مساله هشدار دادند و خواستار اقدام در این زمینه شدند . پیش‌تر طرح پلاک‌کوبی اجرایی و ممانعت از تعلیف دام در مناطق مرزی در دستور کار قرار داشت اما با این حال قاچاق دام زنده از ایران قابل انکار نیست. مهمترین دلیل بروز این اتفاق نیز به تفاوت عجیب قیمت در این سو و آن سوی مرزهای غربی باز می‌گردد. «علی‌ اصغر ملکی»، رئیس اتحادیه فروشندگان گوشت گوسفندی در زمستان سال گذشته قیمت دام زنده را در عراق 120 هزار تومان و در ایران 45 هزار تومان اعلام کرد. این فاصله نزدیک به سه برابری انگیزه را برای قاچاق بسیار افزایش می‌داد.بالا رفتن قاچاق دام زنده زنگ‎های هشدار را به صدا درآورد و بسیاری از فعالان بازار هشدار دادند که ادامه این روند می‌تواند به رشد بیش از پیش قیمت‌ها در بازار داخل، به واسطه کمبود ایجاد شده منجر شود .

کشتار مرغ‌های تخم‌گذار و گاوهای باردار
حالا از گوشه و کنار هشدار در خصوص کشتار مرغ‌های تخم‌گذار به گوش می‌رسد. مدیرعامل اتحادیه مرغ تخم‌گذار خراسان‌رضوی با هشدار نسبت به اعلام کشتار بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار مرغ تخم‌گذار در استان، می‌گوید: حتی کشتارگاه‌ها ظرفیت کشتار این تعداد را ندارد و در نیمه دوم امسال با کمبود شدید تخم‌مرغ مواجه خواهیم شد.

خطر اما تنها در کمین مرغ و تخم مرغ نیست. تجارت نیوز در گزارشی از روانه شدن گاوهای باردار به سمت کشتارگاه‌ها خبر می‌دهد و دلیل این اتفاق را نیز قاچاق کاه و نهاده‎های دامی اعلام کرده است. رئیس اتحادیه سراسری دامداران در این خصوص گفته است: ترافیک سنگینی برای کشتار دام در کشتارگاه‌ها وجود دارد چرا که خوراک کافی در دسترس نیست و با توجه به خشکسالی و نبود برنامه‌ریزی مسئولین کاه به عراق و ترکیه قاچاق می‌شود .

آمارها نیز نشان می‌دهد از ابتدای فروردین تا اواسط اردیبهشت امسال واردات پنج کالای اساسی از جمله کنجاله سویا، جو و ذرت که خوراک دام به حساب می‌آیند به لحاظ وزنی ۵۳ درصد و به لحاظ ارزشی ۲۲ درصد کاهش داشته است. از آن سمت با افزایش قیمت دلار، مدتهاست علوفه و کاه بازار داخلی هم توسط سودجویان به خارج از ایران قاچاق می‌شود. به گفته رییس اتحادیه سراسری دامداران قیمت کاه با افزایش بیش از دو برابری به کیلویی چهار هزار تومان رسیده است. او می‌گوید: خشکسالی و وضعیت بحرانی تامین نهاده‌های دامی باعث شده است گاوهای ماده و حتی باردار به سرعت راهی کشتارگاه‌ها می‌شوند و در کشتارگاه‌ها ترافیکی سنگینی برای ذبح دام وجود دارد.

سفره ایرانی در خطر است؟
روند مصرف گوشت دام در 8 سال به کمترین حد خود رسید.طبق آمار اعلامی این روند همچنان کاهشی است. در ابتدای سال 1390 مصرف سرانه گوشت دام در ایران 13 کیلو گرم بوده که در سال‌های بعد به طور متوسط یک کیلوگرم کاهش پیدا کرد.در نهایت در سال 1398 این رقم به 8 کیلو گرم رسیده و 38.5 درصد کاهش پیدا کرد. روند ارقام در این مدت نشان می‌دهد که این متغیر به طور متوسط سالی یک کیلوگرم از سفره هر نفر کم شده‌است.
گفته می‌شود میزان مصرف گوشت دام در سال جاری به 6 کیلوگرم رسیده است. مصرف سرانه گوشت ماهی و میگو نیز در ایران از سال 1390 تا سال 1398 به تناوب تنها 4 یا 3 کیلو گرم بوده است. ماندگاری قیمت گوشت در محدوده 100 تا 125 هزار تومان و گوشت سفید در محدوده 30 هزار تومان ، قدرت خرید خانوار را تحلیل برده و ادامه این روند می‌تواند سفره ایرانی را در مضیقه بیشتری قرار دهد.