محیط ‌بان فردی است که به حفاظت و کنترل عرصه‌های طبیعی و حیات وحش کشور می ‌پردازد. محیط بانان سازمان حفاظت محیط زیست از نظر قوانین استخدامی، کارمند دولت محسوب می‌شوند اما با توجه به شرایط کاری خویش، وضعیتی شبیه به نیروهای انتظامی یا شبه ‌نظامی دارند. با توجه به شرایط این شغل سخت که با افراد مسلحی به نام شکارچی روبرو هستند، گاهی شاهد درگیری بین محیط ‌بانان و شکارچیان غیرمجاز هستیم که به دلایل مختلفی باعث کشته و زخمی شدن یکی از طرفین می‌شود.

به گزارش ایسنا، محیط بانان در اثر عوامل مختلفی همچون شلیک مستقیم از سوی شکارچیان، سقوط از پرتگاه، سوانح رانندگی در حین خدمت کشته می شوند که سازمان حفاظت محیط زیست کشور همگی آنان را شهید می‌نامد ولی بنیاد شهید و امور ایثارگران فقط به چند مورد گواهی شهادت اعطا کرده ‌است.

اولین احکام قانونی در ایران در باره شکار در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۰۷ تدوین و تصویب شد و در ۱۴ اسفند ۱۳۳۵ مقرّرات مستقل و نسبتا جامعی در زمینه حفاظت از حیات وحش به تصویب مجلس وقت رسید و کانون شکار و صید تشکیل شد. به منظور اجرای قوانین تدوین شده، وزیر کشور و رئیس ستاد ارتش وقت نیز به عضویت کانون مذکور درآمدند. در ۱۶ خرداد ۱۳۴۶ سازمان  شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین کانون شکار شد و این سازمان رسما به عنوان یک دستگاه مستقل دولتی فعالیت خود را با آموزش شکاربانان در سطح کشور آغاز و مناطق را نیز به عنوان پارک وحش مورد حفاظت قرار داد.

در سال ۱۳۵۰ با مطرح شدن مسائل زیست ‌محیطی در سطح جهان، این سازمان با تغییر عنوان به نام سازمان حفاظت محیط زیست عهده ‌دار مسایل محیط زیست کشور شد و همکاری خود را با سازمان‌های بین‌المللی ادامه داد. سازمان حفاظت محیط زیست طبق استانداردهای بین‌المللی مناطقی را تحت عنوان مناطق چهارگانه مورد حفاظت خود قرار داده‌ است که هر یک از مناطق دارای شرایط و مقرّرات خاصی بوده و هم اکنون تعداد مناطق چهارگانه محیط زیست در کل کشور به ۲۵۳ رسیده ‌است.

همه ساله ۱۱ ذی القعده مصادف با ولادت امام رضا(ع) که در بین شیعیان به ضامن آهو مشهور است از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان روز محیط ‌بان نامگذاری شده است. این روز در تقویم رسمی کشور ثبت نشده ‌است. این روز تنها بهانه‌ای است تا به جای محیط بانی نفس بکشی که به جرم استفاده از سلاح در زندان است یا به جای خانواده‌ای زندگی کنی که پدر محیط بانشان در اثر درگیری با شکارچیان جان باخته است.

شغلی پرمخاطره اما بدون حمایت 
حسن اکبری به مناسبت روز محیط بان به ایسنا گفت: حفاظت از طبیعت که در ایران عهده دار آن محیط بانان سازمان حفاظت محیط زیست هستند، یکی از سخت ترین و پرمخاطره ترین مشاغل است. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: محیط بان زمانی که درحوزه استحفاظی تعیین شده مشغول به خدمت است هر لحظه در معرض آسیب‌ها و تهدیدات فراوانی مانند درگیری با شکارچیان مسلح، مارگزیدگی و سقوط از ارتفاع قرار دارد، اما با وجود دانستن این مسائل محیط بانان با تلاشی فراوان برای حفظ محیط زیست تلاش می‌کنند.

اکبری اظهار کرد: خودروها و امکانات در اختیار محیط بانان برای مقابله با شکارچیان دارای تکنولوژی‌های پیشرفته نیستند، اما به دلیل غیرت و تعصب مثال زدنی محیط بانان زیستگاه‌ها و جمعیت‌های ارزشمند حیات وحش حداقل در مناطق حفاظت شده به خوبی حفظ شده‌اند.

وی ادامه داد: محیط بانان همواره با خطرهای زیادی مانند درگیری مسلحانه، عبور از مسیرهای سخت، زندگی در مناطق بیابانی، کوهستانی، دوری از خانواده و آتش سوزی و غیره روبرو هستند؛ از این رو لازم است حمایت از آن‌ها به خصوص در بحث حقوق و امنیت شغلی در اولویت برنامه‌های اصلی دولت قرار گیرد تا این حافظان محیط زیست کشور با دغدغه‌ای کمتر  برای خدمت به طبیعت و حیوانات تلاش کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: ۱۳.۳ درصد از خاک استان معادل دو میلیون و ۶ هزار و ۲۱۳ هکتار در قالب مناطق چهارگانه محیط زیست مدیریت می‌شوند که شامل سه پناهگاه حیات وحش (پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس، پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار نهبندان، پناه گاه حیات وحش رباط شور) و هفت منطقه حفاظت شده ( شاسکوه در قاین و زیرکوه، باقران در بیرجند، آرک و گرنگ در خوسف، مظفری در فردوس، کمرسرخ در سرایان، پطرگان در زیرکوه، درمیان سربیشه به صورت مشترک در دو شهرستان درمیان و سربیشه) است که تنها با تعداد ۷۰ نفر محیط بان که در خط مقدم این جبهه قرار دارند حفاظت و حراست می‌شود.
اکبری بیان کرد: البته در کنار این مقدار از وسعت مناطق تحت مدیریت، مناطق آزاد استان را نیز باید اضافه کرد که محیط بانان سبزپوش استان به صورت شبانه روزی در حفاظت از آن کوشا هستند.

وی افزود: احداث و مرمت آبشخورهای حیات وحش، لایروبی چشمه‌ها، آبرسانی به آب انبارها، توزیع علوفه و تغذیه وحوش، کنترل بیماری‌های حیات وحش، سرشماری حیات وحش، جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست از دیگر وظایف این قشر سخت کوش سازمان حفاظت محیط زیست است که مستمرا در طول مدت خدمت ارزشمند خود به آن می‌پردازند.اکبری اظهار کرد: بنابراین طبیعی است که انتظار داشته باشیم محیط بانان پرتلاش و فداکار، ضمن متحمل شدن سختی‌های زیاد در چنین شغلی نتوانند بطور کامل از تخریب محیط زیست، کشتار حیات وحش و انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی، جلوگیری کنند.

جلوگیری از صید و شکار با وجود کمبود تجهیزات
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با اشاره به این موضوع، اما عملکرد محیط بانان در استان را مثبت ارزیابی کرد و دلیل این ادعا را دستگیری تعداد ۳۶۱ نفر متخلف شکار و صید، کشف تعداد ۳۷ قبضه سلاح غیر مجاز و برخورد با ۱۰۶ مورد استفاده غیر مجاز از سلاح شکاری، کشف ۳۱۱۳ حیوان شکار شده یا زنده گیری شده و تشکیل ۱۳۶ فقره پرونده در مراجع قضایی استان برای متخلفان شکار و صید از ابتدای سال۱۳۹۹ تا کنون عنوان کرد.

وی افزود: در این مدت در صورتجلسات و گزارش‌های اولیه مامورین محیط زیست بیش از ۳۷ میلیارد ریال جرایم قانونی به عنوان ضرر و زیان شکار و صید به تخلفات مزبور تعلق گرفته که بخشی تایید و وصول شده و مابقی در دست پیگیری است.اکبری ادامه داد: تنها کافی است که من و شما مسئولیت فردی خود را در محیط زندگی خود و در اجتماعی که در آن قرار گرفته‌ایم فراموش نکنیم؛ کافی است که اگر طبیعت را دوست نداریم و یا چون وقتی برای مطالعه کردن نداریم و یا دغدغه‌های زندگیمان زیاد است، پس حداقل ضرر و آسیبی به محیط زیست و موجودات زنده آن نرسانیم.

وی اظهار کرد: گاهی پرندگان و حیواناتی که شکار می‌شوند و یا با شلیک گلوله و زخمی درمان نشده بر بدن خود دارند و یا کور شده‌اند و یا لنگان لنگان راه می‌روند و یا بالشان شکسته است را مزاحم زندگی خودخواهانه خود می‌بینیم، اما با قدری مطالعه در این حیطه، شما هم می‌توانید با واقعیت‌های تلخ بیشتری از نامهربانی انسان‌ها با حیوانات و طبیعت آشنا شوید.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: حداقل می‌توانیم کودکان خود را نسبت به محیط زیست و فضای سبز و حیات وحش، مسئولانه تربیت کنیم تا آنها دغدغه محیط زیست را داشته باشند و در حفظ و نگهداری طبیعت و محیط زیست این موهبت الهی کوشا باشند؛ این گونه خود کمتر آسیب می‌بینیم چراکه آسیب به محیط زیست آسیب به خودمان است.قوه قضائیه باید برای پیشگیری از شکار باشد مجازات شکارچیان غیرمجاز، به عبرت گرفتن یا بازداشته شدن تعداد افراد بیشتری برای این کار، عمل نماید. اگر قانون در مورد شکارچیان سخت گیری های لازم را داشته باشد، محیط بانان نیز بیشتر و بهتر به انجام وظایف خود همت می‌گمارند چون ظاهرا محیط بانان در انجام وظایف خود حمایت کمتری از سوی سازمان‌های مختلف دارند و از پشتوانه قانون برای عمل خود بسیار ضعیف، بهره مند هستند.

بهار نیوز