ایستگاه فضایی بین‌المللی، یک قدم تا پایان راه؟

وی در این جلسه گفت: اگر تحریم‌ها علیه فضاپیمای باری "پروگرس"(Progress) و مرکز علمی موشک و فضاپیمای "TsNIIMash" باقی بماند و در آینده نزدیک برداشته نشود، مسئولیت خروج روسیه از ایستگاه فضایی بین‌المللی به عهده طرف آمریکایی خواهد بود.وی افزود: در صورتی که این تحریم‌ها فوراً برداشته شوند، یا ما با هم کار می‌کنیم یا با هم کار نخواهیم کرد و ما ایستگاه فضایی خود را مستقر خواهیم کرد.

اما این تحریم‌ها از چه زمانی و به چه دلیلی وضع شدند؟ تحریم‌های کنونی مرکز "TsNIIMash"، "پروگرس" و موسسه تحقیقات مرکزی ماشین‌سازی "JSC" پس از ادعای دولت ترامپ مبنی بر ارتباط آنها با برنامه‌های نظامی روسیه اعمال شد. در نتیجه، هر شرکت آمریکایی که می‌خواهد با "TsNIIMash" معامله کند باید مجوز این کار را دریافت کند. این تحریم به واردات ریزتراشه برای "روسکاسموس" آسیب فراوانی رسانده است که به نوبه خود باعث ایجاد مشکل در برنامه زمان‌بندی پرتاب‌های فضایی روسیه شده است.

رابطه فضایی ایالات متحده و روسیه دارای سابقه طولانی جنگ و رقابت و البته همکاری است. با پرتاب ماهواره "اسپوتنیک" روسیه در سال ۱۹۵۷، ایالات متحده و روسیه رقابت دیوانه‌وار خود را برای پیروزی در مسابقه فضایی آغاز کردند و طی بیست سال پس از آن، هر دو کشور ماهواره‌ها، حیوانات و انسان‌ها را به مدار نزدیک زمین و سرانجام به کره ماه فرستادند.

سپس در ژوئیه ۱۹۷۵ اولین مأموریت مشترک این دو کشور با ماموریت "آپولو-سایوز" که یک سرمایه‌گذاری مشترک از هر دو کشور بود و در آن ماژول "آپولو" متعلق به ایالات متحده به کپسول "سایوز" متعلق به اتحاد جماهیر شوروی متصل شد، انجام گرفت. این مأموریت رسما مسابقه فضایی بین این دو کشور را خاتمه داد و با دست دادن بین "تام استفورد" فضانورد آمریکایی و "الکسی لئونوف" فضانورد روسی، اختلافات و تنش‌ها بین این دو ملت کاهش یافت.در سال ۱۹۹۸، روسیه با کمک ایالات متحده، "زاریا"(Zarya) اولین ماژول ایستگاه فضایی بین‌المللی را پرتاب و راه‌اندازی کرد. از آن زمان به بعد، این ایستگاه فضایی به لطف طراحی ماژولار در حال رشد است.

امروزه ایستگاه فضایی بین‌المللی به صفحات خورشیدی، سالن بدنسازی، شش اتاق خواب و یک گنبد مجهز است که تصاویر گرفته شده از زمین از داخل این گنبد بسیار معروف است.اما ایستگاه فضایی بین‌المللی باید خود را با خروج زودهنگام روسیه سازگار کند. در سال ۲۰۱۱ برنامه "شاتل فضایی" به پایان رسید که به موجب آن ایالات متحده برای انتقال فضانوردان، تجهیزات و فناوری‌ها به این ایستگاه به موشک‌های روسی "سایوز" وابسته بود.
ایالات متحده سپس بعد از تیرگی روابط با روسیه بدلیل تحریم‌ها، برای دستیابی به ISS مجبور شد به کشورهای دیگر متوسل شود و به شرکت‌های خصوصی روی آورد.

شرکت فضایی خصوصی "اسپیس‌ایکس"(SpaceX) از سال ۲۰۱۲ توانست محموله‌های ناسا را به ISS تحویل دهد و هم اکنون نیز این کار بر عهده همین شرکت است. همچنین در ماه مه سال ۲۰۲۰ "اسپیس‌ایکس" اولین پرتاب کپسول "کرو دراگون"(Crew Dragon) را با سرنشین‌های انسانی به پایان رساند تا این شرکت به عنوان اولین شرکت خصوصی حامل انسان به مدار شناخته شود. این پرتاب چهار فضانورد را که دو نفرشان فضانوردان ناسا بودند به ایستگاه فضایی بین‌المللی رساند.

در ماه آوریل امسال نیز "اسپیس‌ایکس" موفق به پرتاب سرنشین‌دار موفقیت آمیز دیگری شد که فضانوردان دیگری را به ISS برد. اما هنوز مشخص نیست که ایالات متحده از پشتیبانی فضایی روسیه برای پرتاب موشک‌های تجاری به طور کامل دست می‌کشد یا خیر.اما خروج روسیه ممکن است سرعت تجاری شدن ISS را تسریع کند و ایستگاه فضایی بین‌المللی ممکن است به زودی به یک نهاد خصوصی تبدیل شود. چرا که اگر روسیه ایستگاه فضایی بین‌المللی را ترک کند، شرکت‌ها و برنامه‌های تجاری باید جای خالی روسیه را برای حفظ بقای ISS پر کنند.

ناسا در سال ۲۰۱۹ درب ایستگاه فضایی بین‌المللی را به سوی تحقیقات تجاری و فضانوردان خصوصی گشود تا "اقتصاد فضایی" جدید را تقویت کند. پیش از این اعلامیه، بیش از ۵۰ شرکت از طریق "آزمایشگاه ملی ایستگاه فضایی بین المللی" در زمینه‌های تحقیقاتی با ایستگاه فضایی بین‌المللی کار کرده بودند.شرکت‌هایی مانند "ویرجین گلکتیک"(Virgin Galactic) نیز مجوزهای لازم برای ارسال مسافران به فضای زیرمداری را دریافت کرده‌اند که به آنها امکان می‌دهد سود حاصل از گردشگری فضایی را به سمت سفرهای تجاری بیشتر در فضا سرمایه‌گذاری کنند.

اکنون بخشنامه به روز شده ناسا به شرکت‌ها امکان می‌دهد تحقیقات خود را در ایستگاه فضایی به طور مستقیم انجام دهند و دیگر به آزمایشگاه ملی متکی نباشند.در حال حاضر برنامه‌هایی برای اتصال اولین ماژول تجاری به ISS در حال انجام است. شرکت "اکسیوم اسپیس"(Axiom Space) که با ناسا برای انتقال گردشگران خصوصی به ISS توافق کرده، می‌تواند ماژول خود را در سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی کند.

آیا یک ایستگاه فضایی خصوصی کاملاً جدید در کار است؟
بخش مداری "اکسیوم" از این نظر منحصر به فرد است که وقتی ایستگاه فضایی بین‌المللی سرانجام از کار بیفتد و از مدار خارج شود، جدا می‌شود تا ایستگاه فضایی جدید خود را ایجاد کند که آن وقت به جای تعلق به یک کشور یا ائتلافی از کشورها، کاملاً متعلق به شرکت "اکسیوم" خواهد بود.

ایجاد این ایستگاه جدید در چهار مرحله در نظر گرفته شده است که اولین مرحله آن شامل جدا شدن ماژول اصلی از ISS است که به "Axiom Hub One" معروف است. سپس یک ماژول دیگر به آن متصل می‌شود تا هم فضای تحقیقاتی و هم فضای اقامت خدمه گسترش یابد.در مرحله سوم، آزمایشگاه "اکسیوم" اضافه خواهد شد که به عنوان یک مرکز تحقیقاتی و تولیدی در فضا عمل می‌کند. در مرحله آخر نیز این ایستگاه به صفحات خورشیدی برای تامین نیروی مورد نیاز خود مجهز خواهد شد.

روسیه در ابتدا به دنبال پیروی از مسیری مشابه برای ایجاد ایستگاه فضایی خود بود و قرار بود مجموعه‌ای موسوم به "OPSEK" حول بخش متعلق به روسیه در ایستگاه فضایی بین‌المللی ساخته شود. با این حال، بعدها "روسکاسموس" به دلیل شرایط ماژول‌های ISS و چالش‌های تکنولوژیکی ناشی از آن، این برنامه را کنار گذاشت.
خروج روسیه از ISS حتی می‌تواند منجر به متلاشی شدن کامل این ایستگاه فضایی شود. در حالی که این سناریو بعید است، اما نباید از این نکته غافل شد که ایستگاه فضایی بین‌المللی به سرعت در حال پیر شدن است.

در اصل عمر آن برای ۱۵ سال در نظر گرفته شده بود، اما تعمیرات مداوم و تقویت مداری باعث شده است که از سال ۱۹۹۸ تاکنون فعالیت کند و می‌تواند در دهه ۲۰۲۰ نیز با خیال راحت به فعالیت خود ادامه دهد.
دولت‌های شریک در ایجاد ISS توافق کرده‌اند که این ایستگاه را تا دسامبر سال ۲۰۲۴ فعال نگاه دارند، اگرچه مجوز فعالیت آن تا پایان سال ۲۰۲۸ است. تنها چند سال دیگر از عمر برنامه‌ریزی شده این ایستگاه فضایی باقی مانده است و از دست دادن کشوری که حضورش برای فعالیت‌ها و ماموریت‌های آن ضروری است، می‌تواند برای این ایستگاه پیر ویران کننده باشد.

هنوز امید به ماندن روسیه در ایستگاه فضایی بین المللی وجود دارد، چرا که اخیرا در یک تماس تلفنی بین "بیل نلسون" مدیر جدید ناسا و "روگوزین"، "نلسون" گفت که متعهد به ادامه این همکاری بسیار موثر در ISS است.
بعداً نیز ناسا در بیانیه‌ای اظهار داشت که این تماس علاوه بر حصول اطمینان از باقی ماندن ناسا و روسکاسموس در ISS، موجب شده تا "نلسون" و "روگوزین" گفتگوها را در ماه ژوئن ادامه دهند و هر دو در ماه جاری در کنفرانس جهانی کاوش فضایی جهانی شرکت می‌کنند.