بهار نیوز - تهران، رکورددار فرونشست زمین در دنیا

گروه جامعه: یک کارشناس مسائل شهری گفت: به‌دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران بستر جغرافیایی این شهر ۳۶ سانتی‌متر در سال فرو می‌نشیند. این میزان نشست در هیج‌ جای جهان تاکنون گزارش نشده است و تهران رکورددار فرونشست زمین در دنیا به‌شمار می‌آید.سیدمحسن طباطبایی مزدآبادیبا اشاره به فرونشست زمین در کلان‌شهر تهران که اخیراً آن را به یک بمب ساعتی تشبیه کرده‌اند، اظهار کرد: فرونشست زمین یک مخاطره زمین‌شناختی است که می‌تواند پیامدهای مختلفی مانند تخریب محیط زیست، آسیب رساندن به تأسیسات و زیرساخت‌های شهری و تخریب ساختمان‌های شهری را به‌دنبال داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه فرونشست می‌تواند منشأ طبیعی و انسانی داشته باشد، افزود: فرونشست طبیعی نتیجه فشرده شدن لایه‌های سنگی، اکسیداسیون سنگ نارس و فرایندهای ژئودینامیکی است اما فرونشست با منشأ انسانی محصول برداشت و استخراج بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی، استحصال و استخراج معادن نفت‌، گاز، زغال‌سنگ و کانسارها، فروچاله‌ها و تنش ایجادشده به‌واسطه ایجاد و احداث سازه‌های بزرگ است.

دبیرکل اقتصاد شهری ایران تصریح کرد: از جمله خطرات فرونشست، افزایش خطر سیلاب، خسارت به ساختمان‌ها، فونداسیون‌ها و زیرساخت‌ها (جاده، خطوط ریلی، پل‌ها و تونل‌ها و ساختارهای زیرسطحی (شبکه‌ها و خطوط انتقال آب، گاز و...)، اختلال در مدیریت آب و بخش‌های مرتبط (افزایش هجوم آب شور در نواحی ساحلی، کاهش محصولات زراعی، تشدید پیامدهای خشکسالی و...)، افزایش دی‌اکسیدکربن خروجی به‌دلیل افزایش اکسیداسیون مناطق توربی و باتلاقی، کاهش تنوع زیستی و ارزش اکولوژیکی است.

وی ادامه داد: به‌هرحال فرونشست امروزه یک معضل جهانی است؛ صدها شهر سالانه حدود 10 سانتی‌متر فرونشست دارند و طبق تحقیقات انجام‌شده فرونشست یا غرق تدریجی زمین تا سال 2040 می‌تواند 19 درصد جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار دهد. جاکارتا در اندونزی طی 10 سال گذشته بیش از 5.2 متر فرونشست داشته است که این امر باعث شده است دولت اندونزی به‌فکر انتقال پایتخت به جزیره بورنئو باشد.

طباطبایی مزدآبادی تصریح کرد: در اروپا فرونشست، مسئول قرار گرفتن 25 درصد از کشور هلند زیر سطح دریا شده است اما وضعیت فرونشست در شهرهای کشور ما نیز بغرنج است و طبق گزارش‌ها، در هر دو کیلومترمربع از خاک کشور یک چاه آب مجاز یا غیرمجاز وجود دارد؛ در واقع نزدیک به یک‌میلیون حلقه چاه در کشور وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: همچنین طبق گزارش گاردین، شهرهای ایران میان شهرهای با بالاترین نرخ‌های فرونشست در جهان قرار دارند که هر سال 25 سانتی‌متر به زیر زمین سقوط می‌کنند. مشخص است دوره‌های طولانی خشکسالی می‌توانند تخلیه آبخوانهای زیرزمینی را سرعت ببخشد و به فرونشست بیشتر دامن بزند اما فرونشست به‌خلاف برخی پدیده‌های زمین‌شناسی دیگر، قابل مدیریت و پیشگیری است.
کارشناس مسائل شهری با ابراز اینکه ژاپن در نیمه اول قرن گذشته با این مشکل روبه‌رو بود ولی از طریق قواعد و مقررات مربوط به آبهای زیرزمینی این مشکل را حل کرد، گفت: درباره کلان‌شهر تهران گزارشها نگران‌کننده‌تر از این موضوعات است؛ به‌دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران، بستر جغرافیایی این شهر روزانه یک میلی‌متر، یعنی 36 سانتی‌متر در سال فرو می‌نشیند.

وی اضافه کرد: این میزان نشست در هیج‌ جای جهان تاکنون گزارش نشده است و تهران رکورددار فرونشست زمین در دنیا به‌شمار می‌آید. در استان تهران سالانه حدود 4 میلیارد مترمکعب از چاه‌ها برداشت می‌شود و حدود 50 هزار حلقه چاه که بیش از یک‌سوم آنها غیرمجاز هستند در این استان وجود دارد.

طباطبایی مزدآبادی اظهار کرد: موضوع مهم دیگر در ارتباط با فرونشست تهران علاوه بر اینکه تأسیسات و زیرساخت‌های مهمی مانند راه‌آهن، خطوط مترو، انبارهای نفت و غیره در مناطق دارای فرونشست شدید قرار دارند، انطباق نسبی آن با مناطق آسیب‌پذیر فقیرنشین جنوب و جنوب غرب پایتخت است به‌گونه‌ای که در محدوده بزرگراه آزادگان، شهرک مصطفی خمینی و حوالی آن نرخ فرونشست از سال 95 تا 99 بیش از 3 برابر شده است.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین درباره شهر تهران می‌توان گفت، فرونشست، فرودستان و فقرا را می‌بلعد که این امر خودبه‌خود با توجه به آسیب‌پذیری این قشر ضرورت توجه دوچندان به مسئله را یادآور می‌شود. کنترل گودبرداری‌ها، تزریق پساب و استفاده از پساب در مناطق مستعد فرونشست، مدیریت آب در شهرداریها برای مصارف فضای سبز، ساماندهی قنوات و مشخص کردن متولی آنها، اصلاح شیوه‌های آبیاری در مزارع جنوب شهر، کنترل و برخورد با چاه‌های غیرمجاز از جمله روشهایی است که می‌توان فرونشست را تا حدود زیادی کنترل کرد.