تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۷ ساعت ۱۱:۵۵
کد مطلب : ۲۸۳۰۱۶
رویگردانی چین و روسیه از ایران حقیقت دارد؟
گروه سیاسی: روزنامه توسعه ایرانی نوشت: مذاکرات احیای برجام متوقف شده و هنوز تکلیف دور هفتم این گفتگو‌ها مشخص نیست. برخی اخبار منتشر شده حاکی از آن است که ایران قصد دارد دور هفتم مذاکرات را به بعد از انتقال دولت در تهران موکول کند و از آن سمت گفته می‌شود که مذاکرات به سخت‌ترین مرحله یعنی تصمیم‌گیری ایران و آمریکا رسیده است.
در این شرایط که چشم‌انداز چندان روشنی از مذاکرات بین ایران و امریکا وجود ندارد برخی چهره‌های سیاسی کشور از چرخش ایران به سمت قدرت‌های شرقی می‌گویند و مدعی می‌شوند که مشکل تحریم با امضای سندهای 25 ساله همکاری بین روسیه و چین حل می‌شود. این چهره‌های سیاسی که به صورت عمده اصولگرا هستند از ورود 400 میلیارد دلار سرمایه از سمت چینی‌ها حرف می‌زنند و می‌گویند که راه نجات از فشار تحریم پناه بردن به دامن اقتصاد دوم جهان یعنی چین و البته روسیه است؛ اما روایت برخی دیگر از فعالان سیاسی و اقتصادی از نحوه تعامل قدرت‌های شرقی با ایران بسیار متفاوت و حتی متناقض است. در این بین شاید بتوان به سخنرانی اخیر اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در بانک مرکزی اشاره کرد. جهانگیری در مراسم تجلیل از یاوران اشتغال محرومان گفته بود که فکر نمی‌کردیم که حتی کشورهای دوست از ایران نفت نخرند!
امضای سند همکاری 25 ساله ایران و چین حواشی بسیاری به یدک کشید. بسیاری از شهروندان ایرانی که خاطره خوشی از تعاملات اقتصادی چین با ایران نداشتند با روش‌های مختلف مخالفت خود را با امضای این سند اعلام کردند، اما امضای این سند در حالی اتفاق افتاد که پیش از این جمهوری اسلامی سند مشابهی را با روسیه امضا کرده بود. با این حال هیچ کدام از این سندها باعث نشد که سال‌های تحریم بر ایران ساده‌تر بگذرد. حتی در سال 2016 و پس از برجام نیز ایران توانست با امریکا وارد گفتگوهای خرید هواپیماهای بوئینگ شود اما روسیه زیر بار فروختن هواپیماهای سوخوی خود به ایران نرفت. حالا در شرایطی که گفته می‌شود پنجره مذاکرات احیای برجام در حال بسته شدن است، برخی مخالفان و حتی موافقان برجام چین و روسیه را جایگزین امریکا می‌دانند و معتقد هستند که این دو شریک تجاری شرقی قادر خواهند بود ایران را از بن‌بست اقتصادی برهانند.
این در حالی است که اسحاق جهانگیری در این زمینه از تجربه متفاوت خود می‌گوید. معاون اول رئیس‌جمهوری در مراسمی به صراحت گفت که «فکر نمی‌کردیم حتی هند نیز از ایران نفت نخرد و مابه‌ازایی ندهد و حتی روسیه و برخی کشورهای همسایه که برای استقلال کشور آنها، از خون فرزندان خود گذشتیم نیز چنین اقدام‌هایی انجام دادند و ما در این جنگ اقتصادی تنها بودیم و مقابله به مثل نیز نکردیم و تنها می‌توانستیم تحریم‌ها را دور بزنیم، کالاها را جابه‌جا کنیم و با اتخاذ سیاست‌هایی پس از تحریم بانکی، پول خرید کالاها را وارد کشور کنیم.»
جالب است بدانید که پس از تحریم ایران چین نه‌تنها جز اولین کشورهایی بود که سرمایه‌های خود را از بخش‌های نفت وگاز، خودرو و پروژه‌های زیرساختی مانند پروژه‌های بزرگراهی و ریلی و ... ایران خارج کرد که حتی منابع کشور ما را بلوکه کرد. گفته می‌شود که ایران حدود 40 میلیارد دلار دارایی بلوکه شده در 5 کشور دارد که نیمی از آن در چین است.
هرچند که اطلاعات شفافی از سرنوشت این دارایی‌ها در دست نیست، اما چین نه تنها حجم قابل توجهی از دارایی ایران را بلوکه کرد که با سوءاستفاده از شرایط تحریم، نفت ایران را با زیر قیمت جهانی و با تخفیف زیاد خریداری کرد و حتی به گفته فعالان صنعت پتروشیمی به دلالی برخی محصولات نفتی ایران مانند اوره روی آورد و آن را با نرخ ارزان از ایران خریده و به هند صادر می‌کرد.
در این میان حجم تجارت چین با امریکا، عربستان، امارات و حتی اسرائیل آنقدر زیاد است که ایران شریک تجاری بزرگی برای آن محسوب نمی‌شود و به نظر می‌رسد در بحث تجارت هم منافع ملی خود را ارجح می‌داند و به قول فعالان اقتصادی دوستی در عالم تجارت معنی ندارد.
خوب است که بدانید در حال حاضر حجم تجارت ایران و چین به کمترین رقم 16 سال اخیر رسیده است. مجیدرضا حریری، رئیس اتاق ایران و چین در این زمینه به ایلنا گفته بود: وقتی مجموع تجارت بین‌المللی و فرامرزی ما کوچک می‌شود سهم ما از تجارت با چین هم کاهش می‌یابد به‌طوری‌که در ۱۵ یا ۱۶ سال گذشته ایران و چین به این اندازه تجارت کم با هم نداشتند.
بر اساس گفته او طبق آمار تا پایان سال ۲۰۲۰ حجم مبادلات ایران و چین حدود ۱۶ میلیارد دلار بود که با احتساب فروش غیررسمی نفت باز هم به ۲۰ میلیارد دلار نمی‌رسد.
حریری همچنین تاکید کرده است: کاهشی که تجارت خارجه ما در سال گذشته داشته در ۱۰ یا ۱۲ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. یعنی از نظر حجم تجارت خارجی ما به اواسط دهه ۸۰ بازگشته‌ایم که بخش مهمی از این موضوع هم به علت تحریم‌های سنگین در سال ۹۹ و کاهش فروش نفت بود. طبیعتا در این شرایط ارز لازم برای واردات را نیز نمی‌توانیم تامین کنیم.
شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه به ایلنا گفته است: در طول سال‌های گذشته یکی از چالش‌های بزرگ در روابط ایران و روسیه توسعه روابط تجاری بوده است، حجم تجارت دو کشور همیشه زیر دو میلیارد دلار بوده که در مناسبات تجاری بین‌المللی رقم قابل‌توجهی نیست.
رئیس اتاق ایران و چین در ادامه توضیح داده که در سال ۲۰۱۴ حجم مبادلات ایران و چین به ۵۱.۸ میلیارد دلار رسیده بود.
این وضعیت درباره روسیه هم تکرار شده است. شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه به ایلنا گفته است: میزان قراردادهای تجاری بین ایران و روسیه که به مرحله امضا رسیده به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد، اما شاهد آن هستید که سطح روابط تجاری عملیاتی شده بین دو کشور کمتر از ۲ میلیارد دلار است. او تاکید کرده است: در طول سال‌های گذشته یکی از چالش‌های بزرگ در روابط ایران و روسیه توسعه روابط تجاری بوده است حجم تجارت ایران و روسیه همیشه زیر دو میلیارد دلار بوده که در مناسبات تجاری بین‌المللی رقم قابل‌توجهی نیست. بهمن همچنین ادامه داد: برای مثال حجم تجارت ترکیه و روسیه بیش از ۳۰ میلیارد دلار است که دو طرف برای افزایش این رقم به ۱۰۰ میلیارد دلار برنامه‌ریزی کردند، این موضوع یک عامل تعیین‌کننده در مسائل سیاسی است.
با اینکه ترکیه و روسیه در بسیاری از مسائل سیاسی نظرات متفاوتی دارند اما سطح روابط تجاری خود را بالا نگه داشته‌اند از طرف دیگر با اینکه ایران و روسیه در بسیاری از مسائل نگاه مشابه سیاسی دارند اما روابط تجاری آنها ضعف عمده دارد. بهمن با اشاره به علل و عوامل عدم رشد روابط تجاری ایران و روسیه گفت: این موضوع علل مختلفی دارد یکی از این عوامل این است که ما ظرفیت‌های بازار روسیه را به خوبی شناسایی نکرده‌ایم متاسفانه یک ایده در کشور ما شکل گرفته که روسیه ظرفیت برای صادرات ندارد یعنی فکر می‌کنند که ما کالایی نداریم که در بازار روسیه به خوبی به فروش برسد. در مورد واردات هم فکر می‌کنند که محصولات روسی از نظر تکنولوژیک مناسب نیست و بهتر است به کالاهای غربی توجه کنیم در حالی که تکنولوژی محصولات روسیه اگر از کشورهای غربی بهتر نباشد، عقب‌تر نیست.
او البته تاکید کرد: مشکلاتی در داخل روسیه وجود دارد و ممکن است آنها نیز نگاه غرب‌گرایانه داشته باشند. شرکت‌های روسی اعتقاد دارند که همکاری با شرکت‌های غربی کم‌دردسرتر است از طرف دیگر بیشتر افرادی که در سال‌های گذشته در مسند مسئولیت در روسیه قرار داشتند و نتوانستند بازار ایران را به تجار روس بشناسانند ما نیز نتوانستیم استفاده کنیم. و البته در این میان حتی کشورهای همسایه مانند عراق رفتار مشابهی با دیگر شرکای تجاری ایران داشته است و نه تنها تعرفه واردات کالا از ایران را نسبت به سایر شرکایش بالاتر در نظر گرفته که از تسویه بدهی 5 میلیارد دلاری خود به ایران بارها و بارها به بهانه‌های مختلف سرباز زده است.
در این شرایط که چشم‌انداز چندان روشنی از مذاکرات بین ایران و امریکا وجود ندارد برخی چهره‌های سیاسی کشور از چرخش ایران به سمت قدرت‌های شرقی می‌گویند و مدعی می‌شوند که مشکل تحریم با امضای سندهای 25 ساله همکاری بین روسیه و چین حل می‌شود. این چهره‌های سیاسی که به صورت عمده اصولگرا هستند از ورود 400 میلیارد دلار سرمایه از سمت چینی‌ها حرف می‌زنند و می‌گویند که راه نجات از فشار تحریم پناه بردن به دامن اقتصاد دوم جهان یعنی چین و البته روسیه است؛ اما روایت برخی دیگر از فعالان سیاسی و اقتصادی از نحوه تعامل قدرت‌های شرقی با ایران بسیار متفاوت و حتی متناقض است. در این بین شاید بتوان به سخنرانی اخیر اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در بانک مرکزی اشاره کرد. جهانگیری در مراسم تجلیل از یاوران اشتغال محرومان گفته بود که فکر نمی‌کردیم که حتی کشورهای دوست از ایران نفت نخرند!
امضای سند همکاری 25 ساله ایران و چین حواشی بسیاری به یدک کشید. بسیاری از شهروندان ایرانی که خاطره خوشی از تعاملات اقتصادی چین با ایران نداشتند با روش‌های مختلف مخالفت خود را با امضای این سند اعلام کردند، اما امضای این سند در حالی اتفاق افتاد که پیش از این جمهوری اسلامی سند مشابهی را با روسیه امضا کرده بود. با این حال هیچ کدام از این سندها باعث نشد که سال‌های تحریم بر ایران ساده‌تر بگذرد. حتی در سال 2016 و پس از برجام نیز ایران توانست با امریکا وارد گفتگوهای خرید هواپیماهای بوئینگ شود اما روسیه زیر بار فروختن هواپیماهای سوخوی خود به ایران نرفت. حالا در شرایطی که گفته می‌شود پنجره مذاکرات احیای برجام در حال بسته شدن است، برخی مخالفان و حتی موافقان برجام چین و روسیه را جایگزین امریکا می‌دانند و معتقد هستند که این دو شریک تجاری شرقی قادر خواهند بود ایران را از بن‌بست اقتصادی برهانند.
این در حالی است که اسحاق جهانگیری در این زمینه از تجربه متفاوت خود می‌گوید. معاون اول رئیس‌جمهوری در مراسمی به صراحت گفت که «فکر نمی‌کردیم حتی هند نیز از ایران نفت نخرد و مابه‌ازایی ندهد و حتی روسیه و برخی کشورهای همسایه که برای استقلال کشور آنها، از خون فرزندان خود گذشتیم نیز چنین اقدام‌هایی انجام دادند و ما در این جنگ اقتصادی تنها بودیم و مقابله به مثل نیز نکردیم و تنها می‌توانستیم تحریم‌ها را دور بزنیم، کالاها را جابه‌جا کنیم و با اتخاذ سیاست‌هایی پس از تحریم بانکی، پول خرید کالاها را وارد کشور کنیم.»
جالب است بدانید که پس از تحریم ایران چین نه‌تنها جز اولین کشورهایی بود که سرمایه‌های خود را از بخش‌های نفت وگاز، خودرو و پروژه‌های زیرساختی مانند پروژه‌های بزرگراهی و ریلی و ... ایران خارج کرد که حتی منابع کشور ما را بلوکه کرد. گفته می‌شود که ایران حدود 40 میلیارد دلار دارایی بلوکه شده در 5 کشور دارد که نیمی از آن در چین است.
هرچند که اطلاعات شفافی از سرنوشت این دارایی‌ها در دست نیست، اما چین نه تنها حجم قابل توجهی از دارایی ایران را بلوکه کرد که با سوءاستفاده از شرایط تحریم، نفت ایران را با زیر قیمت جهانی و با تخفیف زیاد خریداری کرد و حتی به گفته فعالان صنعت پتروشیمی به دلالی برخی محصولات نفتی ایران مانند اوره روی آورد و آن را با نرخ ارزان از ایران خریده و به هند صادر می‌کرد.
در این میان حجم تجارت چین با امریکا، عربستان، امارات و حتی اسرائیل آنقدر زیاد است که ایران شریک تجاری بزرگی برای آن محسوب نمی‌شود و به نظر می‌رسد در بحث تجارت هم منافع ملی خود را ارجح می‌داند و به قول فعالان اقتصادی دوستی در عالم تجارت معنی ندارد.
خوب است که بدانید در حال حاضر حجم تجارت ایران و چین به کمترین رقم 16 سال اخیر رسیده است. مجیدرضا حریری، رئیس اتاق ایران و چین در این زمینه به ایلنا گفته بود: وقتی مجموع تجارت بین‌المللی و فرامرزی ما کوچک می‌شود سهم ما از تجارت با چین هم کاهش می‌یابد به‌طوری‌که در ۱۵ یا ۱۶ سال گذشته ایران و چین به این اندازه تجارت کم با هم نداشتند.
بر اساس گفته او طبق آمار تا پایان سال ۲۰۲۰ حجم مبادلات ایران و چین حدود ۱۶ میلیارد دلار بود که با احتساب فروش غیررسمی نفت باز هم به ۲۰ میلیارد دلار نمی‌رسد.
حریری همچنین تاکید کرده است: کاهشی که تجارت خارجه ما در سال گذشته داشته در ۱۰ یا ۱۲ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. یعنی از نظر حجم تجارت خارجی ما به اواسط دهه ۸۰ بازگشته‌ایم که بخش مهمی از این موضوع هم به علت تحریم‌های سنگین در سال ۹۹ و کاهش فروش نفت بود. طبیعتا در این شرایط ارز لازم برای واردات را نیز نمی‌توانیم تامین کنیم.
شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه به ایلنا گفته است: در طول سال‌های گذشته یکی از چالش‌های بزرگ در روابط ایران و روسیه توسعه روابط تجاری بوده است، حجم تجارت دو کشور همیشه زیر دو میلیارد دلار بوده که در مناسبات تجاری بین‌المللی رقم قابل‌توجهی نیست.
رئیس اتاق ایران و چین در ادامه توضیح داده که در سال ۲۰۱۴ حجم مبادلات ایران و چین به ۵۱.۸ میلیارد دلار رسیده بود.
این وضعیت درباره روسیه هم تکرار شده است. شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه به ایلنا گفته است: میزان قراردادهای تجاری بین ایران و روسیه که به مرحله امضا رسیده به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد، اما شاهد آن هستید که سطح روابط تجاری عملیاتی شده بین دو کشور کمتر از ۲ میلیارد دلار است. او تاکید کرده است: در طول سال‌های گذشته یکی از چالش‌های بزرگ در روابط ایران و روسیه توسعه روابط تجاری بوده است حجم تجارت ایران و روسیه همیشه زیر دو میلیارد دلار بوده که در مناسبات تجاری بین‌المللی رقم قابل‌توجهی نیست. بهمن همچنین ادامه داد: برای مثال حجم تجارت ترکیه و روسیه بیش از ۳۰ میلیارد دلار است که دو طرف برای افزایش این رقم به ۱۰۰ میلیارد دلار برنامه‌ریزی کردند، این موضوع یک عامل تعیین‌کننده در مسائل سیاسی است.
با اینکه ترکیه و روسیه در بسیاری از مسائل سیاسی نظرات متفاوتی دارند اما سطح روابط تجاری خود را بالا نگه داشته‌اند از طرف دیگر با اینکه ایران و روسیه در بسیاری از مسائل نگاه مشابه سیاسی دارند اما روابط تجاری آنها ضعف عمده دارد. بهمن با اشاره به علل و عوامل عدم رشد روابط تجاری ایران و روسیه گفت: این موضوع علل مختلفی دارد یکی از این عوامل این است که ما ظرفیت‌های بازار روسیه را به خوبی شناسایی نکرده‌ایم متاسفانه یک ایده در کشور ما شکل گرفته که روسیه ظرفیت برای صادرات ندارد یعنی فکر می‌کنند که ما کالایی نداریم که در بازار روسیه به خوبی به فروش برسد. در مورد واردات هم فکر می‌کنند که محصولات روسی از نظر تکنولوژیک مناسب نیست و بهتر است به کالاهای غربی توجه کنیم در حالی که تکنولوژی محصولات روسیه اگر از کشورهای غربی بهتر نباشد، عقب‌تر نیست.
او البته تاکید کرد: مشکلاتی در داخل روسیه وجود دارد و ممکن است آنها نیز نگاه غرب‌گرایانه داشته باشند. شرکت‌های روسی اعتقاد دارند که همکاری با شرکت‌های غربی کم‌دردسرتر است از طرف دیگر بیشتر افرادی که در سال‌های گذشته در مسند مسئولیت در روسیه قرار داشتند و نتوانستند بازار ایران را به تجار روس بشناسانند ما نیز نتوانستیم استفاده کنیم. و البته در این میان حتی کشورهای همسایه مانند عراق رفتار مشابهی با دیگر شرکای تجاری ایران داشته است و نه تنها تعرفه واردات کالا از ایران را نسبت به سایر شرکایش بالاتر در نظر گرفته که از تسویه بدهی 5 میلیارد دلاری خود به ایران بارها و بارها به بهانه‌های مختلف سرباز زده است.
پربينندهترين مطالب و خبرها
