آمار بارش‌ها هم محرمانه شد!

گروه جامعه: ۹ روز است که فریاد ما تشنه‌ایم سر می‌دهند. می‌گویند سهم‌شان از پر آب‌ترین رودهای کشور و حاصل‌خیزترین جلگه‌ها، فقر و محرومیت بوده است. مردم خوزستان حالا هشت روز است که در دمای مثبت ۴۰ درجه، حتی آب شرب ندارند و یکی یکی مرگ گاومیش‌های خود از بی‌آبی را می‌بینند.گاومیش‌هایی که گاهی تنها ثروت یک خانواده‌اند و با افتادنشان، کمر خانواده هم می‌شکند. اما چه شده که خوزستان حاصل‌خیز و ثروتمند به این روز افتاده؟

آرش آذرانفر، کارشناس آب و فارغ‌التحصیل دانشگاه شریف در رشته مهندسی آب که ۲۰ سال در صنعت آب کشور سابقه دارد هم مانند اکثر کارشناسان دیگر معتقد است که مشکل خوزستان غیرقابل حل نیست و مسئله بیشتر از این که زیست‌محیطی باشد، مدیریتی است.او می‌گوید: هرگاه مشکل آب به وجود می‌آید، دو عامل وجود دارد. یکی عامل درونی و وابسته به مسائل آب و یکی وابسته به مسائل بیرونی و شرایطی که مدیریت آب ما را تغییر می‌دهد.

نبود جریان غیرشفاف اطلاعات، مشکل همیشگی
یکی از مسائل همیشگی در کشور، عدم دسترسی به جریان شفاف اطلاعات است. کارشناسان گله می‌کنند که اصلا آمار دقیق و متقنی از مشکلات کشور بیرون نمی‌‌آید که بتوان براساس آن داده‌ها دست به تحلیل و تجزیه زد. حالا مثل این که امسال آمار بارش‌های سالانه هم به بقیه آمارهای غیرقابل دسترس اضافه شدند و به جز آمار خودکشی و طلاق و داده‌هایی مانند این، آمار بارش‌ها و میزان مصرف آب هم اضافه شده است.

این کارشناس مهندسی آب ادامه می‌دهد: خود من اطلاعات زیادی ندارم تا تحلیل کنم چه اتفاقی در خوزستان رخ داده است. من نمی‌دانم ورودی و خروجی سدها در این مدت چقدر بوده است. ما تا شش ماه پیش به آمار بارش‌ها دسترسی داشتیم اما چند وقت پیش همه این اطلاعات از دسترس ما کارشناسان صنعت آب هم خارج شد. تا سال گذشته می‌توانستیم بارش در کشور را رصد کنیم و با توجه به آن شرایط فعلی را تحلیل کنیم‌. اما حالا مجبوریم تنها به گفته‌های مسولان در این باره استناد کنیم.

او اضافه می‌کند: باید به سمتی حرکت کنیم که حسابداری آبی برای کشور راه‌اندازی کنیم تا بتوانیم علت مشکلات را متوجه شویم، برای مثال برای رسیدن به علت وضعیت فعلی خوزستان و اطلاعات برداشت‌های آبی و بارش‌های این منطقه حداقل ۲ سال زمان نیاز داریم؛ چراکه سیستم آبی کشور شفافیتی که اجازه دسترسی به این اطلاعات را به ما می‌دهد، ندارد و این سیستم به هم پیوسته را تنها با دسترسی آزاد به اطلاعات می‌توان اداره کرد. مسئله آب خوزستان، کجا شدت گرفت؟
آرش آذران‌فر درباره دلایل بحران فعلی خوزستان خاطرنشان می‌کند: یکی از دلایلی که حدس می‌زنم اتفاقات اخیر به دلیل آن رخ داده، سیلاب سال ۹۸ و تبعات آن است به این شکل که با سدهایی پر مواجه شدیم هرچند که که مشکلاتی نیز در منطقه به وجود آمد. پس از آن اتفاق مسئولان دچار نوعی ترس حالی شدند که در پی آن تصمیماتی بدون اطلاع و بررسی کارشناسان آب گرفتند که نتیجه آن شد پس از ۲ سال سدی مانند سد کرخه کمتر از حتی ۵۰٪ آن از آب پر است. این دستورات باید حذف و بدنه کارشناسان آب باید به یک استقلالی دست پیدا کند که خود تصمیم‌گیرنده باشد و با کاهش دخالت‌های بیرونی بحران را به حداقل برسانند.

این کارشناس تصریح می‌کند: نزدیک به ۵ سال است هشدارهایی را برای بررسی بهره‌برداری از سیستم‌های آبی می‌دهم که باید به آن‌ها فکر شود. تمام این بهره‌برداری‌ها طبق سیستم دولتی است که شاید در مواقعی بهبودهایی حاصل شده باشد اما کافی نیست. این مسئله سیستم بهره‌برداری منابع آبی باید به اشتراک گذاشته و تعریف درستی از ارایه شود و همه چیز تماما در دست کارفرما نباشد.

بغرنج، نه غیرممکن
با این وجود، آذرانفر معتقد است مشکلات خوزستان به وجود این که بغرنج است اما غیرقابل حل کردن نیست و توضیح می‌دهد: سدهای خوزستان اصلا در شرایط خوبی نیستند. سدهای حوزه کارون شرایط خوبی ندارند و با این که از ارائه اطلاعات شفاف به ما کارشناسان خودداری می‌کنند، حدس می‌زنم سدها خالی شدند و مشکلات برق هم همزمان باعث استفاده بیستر از این سدها شده است.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که با همین مقادیر اندک آب هم نباید در حال حاضر مشکل آب شرب در کشور داشته باشیم و ممکن است سیستم‌های آب‌رسانی ما با مشکل مواجه باشند چون با همین حجم آب هم می‌‌توان به راحتی آب شرب را تامین کرد؛ می‌توانستیم سدها را مدیریت کنیم و الان با این شرایط مواجه نشویم.
او درباره اولیت‌بندی آبی می‌گوید: ما در بحث برنامه‌ریزی منابع آب، اولویت‌بندی داریم. یعنی تامین آب سرب اولویت اول است و بعد از آن دام و باغ بدون آب تلف‌ می‌شوند. می‌شد جیره‌بندی آب داشته باشیم و این‌ها را حفظ کنیم و جبران خسارت زراعت را با بیمه جبران کنیم و آب را به جاهای دیگر اختصاص دهیم.

او در پایان انتقاد می‌کند: در حال حاضر این ابهام وجود دارد که همکاران ما در خوزستان چه می‌کنند و چرا این بحران روز به روز شدیدتر می‌شود؟ آب برای تامین نیاز شرب مردم به اندازه کافی هست و شاید شبکه‌های آب‌رسانی با مشکل مواجه باشد.