30دی‌؛تعلیق تحریم‌ها وغنی‌سازی 20 درصد

ایران و 1+5 پس از دو ماه که از توافق بر روی "برنامه اقدام مشترک" می‌گذرد، روز دوشنبه 30 دی‌ماه اجرای این توافق را به طور هم زمان آغاز می‌کنند. برای رسیدن به چارچوبی برای اجرای توافق ژنو، دو طرف مذاکراتی پیچیده و طولانی را پشت سر گذاشتند تا این که در نهایت 22 دی‌ماه توانستند اختلاف نظرهای باقی مانده بر سر اجرای توافق را حل کرده و زمانی را برای آغاز کار اعلام کنند. به گفته سیدعباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌یی مهم ترین تاثیر توافق ژنو این است که "دو طرف از جایگاهی که دارند جلوتر نمی‌روند، یعنی طرف آمریکایی تحریم‌ها را تشدید نمی‌کند و ما هم برنامه هسته‌یی خود را از آن چه هست به لحاظ کمی گسترش نمی‌دهیم. " به درخواست ایران و 1+5 قرار است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مسوول نظارت بر اقدامات هسته‌یی ایران در چارچوب توافق ژنو باشد و بازرسان دیدبان هسته‌یی سازمان ملل با حضور در ایران و قرار گرفتن در مراکز هسته‌یی ایران (سایت‌های غنی‌سازی نطنز و فردو) در روز نخست اجرای توافق مراحل کار را به آژانس اعلام کنند. هیاتی حدودا 10 نفره از بازرسان آژانس روزهای 27 و 28 دی‌ماه در دو نوبت وارد ایران شدند. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی از گفت‌وگوهای میان مسوولان فنی و کارشناسی سازمان انرژی اتمی با هیأت بازرسان آژانس درباره آماده‌سازی نظارت بر اجرای توافق ژنو خبر داد. وی گفت که "بازرسان آژانس روز 30 دی‌ماه در گروه‌های دو یا سه ‌نفره در مراکز تعیین‌شده از جمله تأسیسات غنی‌سازی نطنز و فردو قرار می‌گیرند و اقدامات لازم را برای اجرای توافق ژنو صورت می‌دهند.

او گفت: از عصر روز شنبه (28 دی) مذاکراتی میان سازمان انرژی اتمی و بازرسان آژانس درباره چگونگی اجرای اقدامات هسته‌یی انجام شد و این گفت‌وگوها تا عصر روز یک‌شنبه ادامه می‌یابد و در پایان بازرسان در مکان‌های تعیین‌ شده قرار می‌گیرند. کمالوندی تأکید کرد: مهم‌ترین اقدام هسته‌یی ایران در روز نخست تعلیق غنی‌سازی 20 درصد است. هم چنین در روز نخست فرایند رقیق‌سازی نیمی از ذخایر اورانیوم 20 درصد ایران آغاز می‌شود. او گفت: ماشین‌های سانتریفیوژ که تاکنون غنی‌سازی 20 درصد انجام می‌دادند، پس از تعلیق غنی‌سازی 20 درصدی بلافاصله برای تولید اورانیوم تا غنای پنج درصد آماده می‌شوند. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در رابطه با راکتور اراک تصریح کرد: بازرسان آژانس پیش از این هم هر سه ماه یک بار از راکتور اراک بازدید می‌کردند، اما بر اساس توافق قرار است هر ماه از این تأسیسات بازدید کنند که این بازدید می‌تواند در طول یک ماه آینده انجام شود و ضرورتی ندارد که از روز نخست اجرای توافق، شاهد بازدید از راکتور اراک باشیم. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گزارشی درباره نظارت آژانس بر اجرای "برنامه اقدام مشترک" اعلام کرد که نشست شورای حکام با هدف تایید مسوولیت آژانس برای نظارت و راستی آزمایی بر اجرای برنامه اقدام و نیز درخواست برای تامین مالی آن (6 میلیون یورو)، روز 4 بهمن (24 ژانویه) تشکیل می‌شود. بر همین اساس در رابطه با تامین مالی هزینه‌های آژانس برای نظارت بر اجرای توافق ژنو قرار است در نشست روز 4 بهمن درخواست مالی آژانس از کشورهای عضو به طور داوطلبانه بیان شود و بیش از همه کشورهای عضو گروه 1+5 و هم پیمانان‌شان درباره تامین مالی این پروژه همکاری خواهند کرد. در همین رابطه مدیرکل آژانس روز جمعه (27 دی) گزارشی چهار صفحه‌ای درباره توافق ایران و 1+5 که مسوولیت راستی‌آزمایی اقدامات هسته‌یی را به عهده آژانس نهاده است همراه با جزییات این اقدامات منتشر و در اختیار اعضای شورای حکام برای بررسی قرار داد.

بر اساس گزارش منتشر شده از سوی آژانس اقدامات هسته‌یی ایران که قرار است در شش‌ماه صورت گیرد "اقدامات داوطلبانه" خواهد بود. هم‌چنین بر اساس این گزارش تولید اورانیوم 5 درصدی ایران از تاریخ 30 دی ادامه می‌یابد اما اورانیوم تولید شده در مدت شش ماه به اکسید تبدیل می‌شود. آژانس نیز اعلام کرده است که "ایران فعالیت‌های تحقیق و توسعه پادمانی خود را ادامه خواهد داد از جمله فعالیت‌های تحقیق و توسعه فعلی‌اش در زمینه غنی‌سازی.زمان با اجرای اقدامات هسته‌یی از سوی ایران نیز قرار است کشورهای 1+5 و دیگر کشورهایی که تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا را تاکنون اجرا می‌کردند نسبت به کاهش تحریم‌ها و تعلیق آن‌ها اقدام خواهند کرد. به گفته عراقچی، عضو ارشد مذاکره کننده ایران به جز یک مورد از هر دو طرف که به پرداخت 4.2 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران و تبدیل مواد غنی‌ شده 20 درصد به اکسید یا رقیق‌سازی آن مربوط است و باید در یک دوره زمانی شش ماهه صورت گیرد، سایر موارد از روز نخست به اجرا در می‌آید. معاون وزیر خارجه معتقد است که مهم‌ترین اقدامی که با اجرای توافق ژنو صورت می‌گیرد این است که کانالی بانکی برای خرید کالاهای غیرتحریمی مثل غذا، دارو و وسایل پزشکی باز می‌شود که از آن طریق می‌توان در حدود 10 میلیارد دلار تجارت در 6 ماه داشته باشیم. هم‌چنین به احتمال زیاد 12 بهمن (اول فوریه) مبلغ 550 میلیون دلار اولین بخش از دارایی‌های مسدود شده ایران در بانک‌های خارجی تحت تاثیر تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا آزاد شود. قرار است مبلغ 4.2 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران به تدریج و در هشت مرحله در قسط‌های 550 و 450 میلیون دلاری به ایران پرداخت شود در مقابل نیز روند رقیق‌سازی و اکسید ذخایر اورانیوم 20 درصدی ایران طی شش‌ماه صورت خواهد گرفت.

موارد دیگری چون 400 میلیون دلار برای دانشجویان ایرانی خارج از کشور، هزینه‌های درمان و سهم ایران از سازمان‌های بین‌المللی نیز پرداخت خواهد شد. به نظر می‌آید با آغاز اجرای توافق ژنو ایران و 1+5 برای آغاز دور جدید گفت‌وگوها درباره گام نهایی از توافق ژنو آماده خواهند شد؛ مذاکراتی که به گفته مقامات دو طرف بسیار "دشوار" و "سخت" خواهد بود. در همین رابطه کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده 1+5 در مذاکرات هسته‌یی با ایران که ماه‌های پایانی مسوولیتش در اتحادیه اروپا را می‌گذراند قرار است به زودی به تهران سفر کند.به گفته سید عباس عراقچی یکی از مهم‌ترین موضوعات در دستور کار مذاکرات اشتون با مقامات کشورمان، موضوع مذاکرات آتی میان ایران و 1+5 و تعیین زمان و مکان آن است.