تهدید بازار زعفران ایرانی از سوی تازه به دوران رسیده‌ها

 به گزارش ایسنا، دکتر عبدالله ملا فیلابی گفت: این برای سومین بار است که سازمان تعاون روستایی جهت کمک به کشاورزان زعفران کار، با خرید توافقی زعفران پا به عرصه میدان نهاده است؛ هر چند که در دو مرحله قبلی با تاخیر در پرداخت و تعهدات موجب نارضایتی زارعین زحمتکش زعفران شد ولی امید است که با تجربیات اندوخته شده این بار در راستای  اهداف و منویات مقام معظم رهبری که در سخنان سال گذشته توصیه کردند "از خام فروشی زعفران جلوگیری شود"، بتواند از محصولی که در دنیا به نام ایران شناخته می‌شود حمایت جدی شود.

دانشیار موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه در سال جاری و با کمک موسسات پژوهشی و دانشگاهی و بخش‌های خصوصی، گام‌های اساسی برداشته و در زنجیره ارزش افزوده، این محصول استراتژیک نقش آفرین باشد، اظهار کرد: پیش بینی شده با توجه به خشکسالی امسال، پیاز اکثر مزارع زعفران ریز شده‌ باشند، با کاهش حدود ۴۰ در صدی محصول زعفران روبرو باشیم و از طرف دیگر با افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و هزینه‌های کارگری، انگیزه توسعه و توجه زارعین به این محصول نیز کاهش یابد.
ملافیلابی به چالش‌های عمده و معضلات زعفران در کشور اشاره کرد و یادآور شد: کلیدی‌ترین مشکل گیاه زعفران نداشتن متولی مشخص با اهداف تعیین شده و سیاستگذاری‌های بلند مدت است و عملا مراکز تصمیم گیری در زمینه زعفران زیاد است.

این دانشیار موسسه علوم و صنایع غذایی مشکلات و چالش‌های زعفران را در چند دسته، تقسیم بندی کرد و اولین دسته این مشکلات را آسیب پذیری پایداری فعلی زعفران (مهاجرت زعفران) به دلایل تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، خشکی و خشکسالی، شور شدن تدریجی اراضی کشاورزی و کمبود نیروی انسانی و کارگری برشمرد و ادامه داد: "بالا بودن هزینه تولید به دلایل عدم مکانیزاسیون، پایین بودن کارایی مصرف نهاده‌ها" و "پایین بودن عملکرد کمی و شاخص‌های کیفی زعفران" مانند پایین بودن پتانسیل ژنتیکی، عوامل کاهنده و محدود کننده ، تنش‌های زیستی و غیر زیستی، مدیریت زراعی نامناسب به علت عدم دسترسی به بنه استاندارد، نبود تولید کننده متخصص و ماهر و سواد کم تولیدکنندگان، تغذیه نامناسب، آبیاری نامناسب، تاریخ و روش کاشت نامناسب، بسترهای نامناسب خاکی از نظر موادآلی و حاصلخیزی و بافت و ساختمان خاک از دیگر چالش‌های کشت زعفران در کشور به شمار می‌رود.

وی دیگر چالش‌های کشت این محصول را به این شرح ذکر کرد:
-ضایعات کمی و کیفی بنه و گل زعفران به دلایل عدم وجود زیر ساخت‌ها از جمله بارانداز بنه زعفران، انبار نگهداری با شرایط کنترل شده و بهینه برای نگهداری پیاز، گل و کلاله زعفران، عدم رعایت بهداشت ، عدم رعایت اصول در نگهداری و جابجایی گل و کلاله و پیاز زعفران، عدم مکانیزاسیون در فرآیندهای پس از برداشت، پسماند بنه‌های ریز که گل آور نمی‌شوند.

-پایین بودن ارزش افزوده به دلایل بسته بندی‌های نامناسب و غیر بازارپسند بر اساس سلایق ملل، فرآوری نامناسب پس از برداشت، عدم تولید فرآورده‌های جدید غذایی و دارویی، تقلبات به دلیل گرانی، آلودگی‌های میکروبی و بقایای سموم، میزان نیترات و نیتریت و عدم توجه به خواست بازارهای متقاضی و تولید ارگانیک محصول.

-مشکلات بازار و سیاست‌های حمایتی چون واسطه گری، توسعه ناموزون کشت زعفران در مناطق، ضعف سیاست‌های حمایتی در خرید، مسائل صادرات و تعرفه‌های گمرکی، عدم وجود بانک اطلاعاتی منسجم و فقدان فرآورده‌های جدید بهداشتی، دارویی و غذایی.

وی نبود نشان تجاری (برند)، قاچاق زعفران، تجارت سنتی و عدم بهره­ گیری از تجارت الکترونیک، تبلیغات مسموم رقبای جهانی را از دیگر چالش‌های توسعه کشت زعفران نام برد و یادآور شد: باید توجه داشت در شرایط موجود رقبای "تازه به دوران رسیده‌ای" چون "چین"، "مراکش"، "امارات متحده عربی"، "آذربایجان"، "ترکیه" و "افغانستان" پا به عرصه گذاشته و مبادرت به کشت و کار زعفران به صورت زراعی و صنعتی در شرایط کنترل شده و گلخانه‌ای کردند و به عنوان تهدید بالقوه برای بازار ایران مطرح می‌شوند.

این محقق تاکید کرد: البته بروز و ظهور چنین رقبایی با توجه به ارزش خاص این گیاه در درآمدزایی و مقایسه با سایر محصولات، به خصوص در مناطق کمتر برخوردار، اجتناب ناپذیر است، ولی مزیت نسبی ایران در برخورداری از شرایط اقلیمی، آب، خاک و اختلاف در میزان تولید فرصت جبران غفلت‌های گذشته را به طور کامل از بین نبرده است. بر این اساس در حال حاضر برای حفظ سهم انحصاری زعفران ایران در بازارهای جهانی باید بتوانیم محصولی ارزان‌تر با کیفیت بالاتر را در مقایسه با رقبا به بازار عرصه کنیم.

ملافیلابی ادامه داد: برای این منظور در مرحله نخست باید تمام فعالیت‌ها در زمینه گیاه دارویی زعفران با هماهنگی و توجه خاص دولت و بخش‌های خصوصی ساماندهی و سیاستگذاری شود که امیدواریم در این راستا با پیشگامی بخش خصوصی در پی تشکیل سازمانی تحت عنوان OSEC اقدامات مناسبی در حوزه زعفران صورت گیرد.

وی با تاکید بر ضرورت توجه به زنجیره تولید از مزرعه تا سفره مصرفی شامل عملیات قبل از کاشت، تولید، برداشت، فرآوری، بسته بندی، بازاریابی و صادرات، افزود: باید این زنجیره مورد توجه قرار گیرد تا بتوان با افزایش عملکرد در واحد سطح، تولید محصول با کیفیت و  قیمت تمام شده پایین‌تر، جایگاه ممتاز زعفران ایران را در بازارهای جهانی حفظ کرد. بر این اساس فرآورده‌های صنعتی زعفران و پایه‌های زعفرانی در صنعت غذا، دارو و آرایشی- بهداشتی در حفظ جایگاه موثر خواهند بود.

وی اضافه کرد: به عنوان یک محقق با ۳۰ سال سابقه پژوهش و فعالیت در حوزه زعفران عقیده دارم بی شک هماهنگی، همدلی و وحدت در تمامی عرصه‌های تولید و فرآوری زعفران به عنوان یک محصول کهن ایرانی بایستی مورد توجه قرار گیرد و زیر ساخت‌های لازم برای زنجیره تولید و فرآوری، صادرات با هدف توسعه اقتصاد دانش بنیان، ایجاد ارزش افزوده، تامین غذا دارو، تولید دارو و سلامت جامعه فراهم و اجرایی شود.