آمارها نشان می دهد که سالیانه ٣.۵ تا ۴ میلیارد دلار ارز صرف واردات روغن می شود که با وجود خروج قابل توجه ارز از کشور نیاز است تا روی خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی تمرکز شود؛ چرا که این امر ضمن خروج قابل توجه ارز در ایجاد اشتغال، ارزش افزوده و افزایش امنیت غذایی تاثیر بسزایی دارد.علی رغم گذشت ۵ سال از اجرای این طرح، وعده های مسئولان وزارت جهاد کشاورزی محقق نشده و عقب ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده می شود چرا که هنوز هم ۸۵ درصد نیاز کشور از طریق واردات تامین‌ می شود که این امر بدان معناست که تا تحقق برنامه راه زیادی در پیش داریم.

بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بخش کشاورزی بر این باورند که نبود تکنولوژی و ماشین آلات مناسب، عدم حمایت لازم کشاورزان، قیمت نامناسب خرید تضمینی و تاخیر در پرداخت مطالبات از جمله دلایل عقب ماندگی در اجرای برنامه طی سال های اخیر به شمار می رود که با تشکیل شورای قیمت گذاری و اعلام قیمت منطقی تا حدودی رغبت به کشت در کشاورزان ایجاد شده، اما این حمایت به تنهایی برای رسیدن به این دستاورد مهم کافی نیست.حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین دلایل عقب ماندگی برنامه خوداتکایی دانه های روغنی و راهکار کاهش وابستگی به خارج برای تامین روغن مورد نیاز با خبر شویم:

توسعه مکانیزاسیون راهی برای خوداتکایی دانه های روغنی
محمد شفیع ملک زاده قائم مقام نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به راهکار خوداتکایی دانه های روغنی اظهار کرد: با توجه به تعیین قیمت مناسب، حمایت های لازم به همراه مشوق باید صورت گیرد تا کشاورزان بدون دغدغه به سمت تولید دانه های روغنی بروند.

او با اشاره به اینکه ظرفیت خوداتکایی دانه های روغنی طی چند سال آینده در کشور وجود دارد، افزود: با برنامه ریزی و اعمال حمایت های لازم طی مدت زمان ۴ تا ۵ سال می توان در تولید دانه های روغنی به خود اتکایی و کاهش وابستگی به خارج رسید.ملک زاده ادامه داد: هم اکنون کشاورزان از لحاظ اقتصادی وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند، چرا که به رغم هزینه بالای تولید و درآمد ناچیز کشاورزان، محصول روی دست تولیدکنندگان مانده و خسارت زیادی از این حیث وارد شده به طوری که تولیدکننده رغبتی به سرمایه گذاری ندارد.

قائم مقام نظام صنفی کشاورزی با بیان اینکه در شرایط کنونی امکان تامین صددرصدی روغن مورد نیاز و قطع وابستگی وجود ندارد، گفت: با وجود گرانی کود شیمیایی از ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان و هر لیتر سم از ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان به ۵۰۰ هزار تومان، کشاورزان در تنگنا قرار گرفتند که دولت برای پایداری تولید و کاهش وابستگی، نهاده با هزینه کمتر باید در اختیار کشاورزان قرار دهد و از طرف دیگر با قیمت گذاری مناسب، کشاورزان را به امر تولید تشویق کند.

او ادامه داد: در سال هایی که قیمت مناسب بود، کشاورزان به سمت تولید در حدکافی رفتند، اما در سال هایی که قیمت افت می کند، تنها عده ای از کشاورزان محکوم به کاشت محصول بودند.این مقام مسئول محدودیت ماشین آلات و کمباین های برداشت کلزا را از دیگر عوامل وابستگی دانه های روغنی اعلام کرد و گفت: علی رغم آنکه صنایع تبدیلی زیادی در زمینه دانه های روغنی داریم، اما به سبب تولید حداقلی اکثر صنایع بیکار و تعطیل شدند، درحالی که برای رسیدن به خوداتکایی برنامه جدی برای تولید دانه های روغنی و توسعه مکانیزاسیون در این بخش باید داشت.

اعمال سیاست تشویقی راهی برای توسعه کشت دانه های روغنی
مسعود اسدی رئیس مجمع ملی تشکل های کشاورزی در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه در این حد وابستگی دانه های روغنی زیبنده کشور نیست، اظهار کرد: اگر دشمنان احساس کنند که در هر موردی در احتیاج شدید به سر می بریم، از آن به عنوان ابزار برای فشار به کشور استفاده می کنند.او افزود: خوداتکایی در خصوص دانه های روغنی از طریق سیاست های تشویقی، قیمت تضمینی مناسب و حمایت نهاده ارزان قیمت وجود دارد.اسدی با تاکید بر استفاده از تکنولوژی مدرن و آموزش و بهینه سازی تولید بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید هر ۲ روش را عمل کند، هر چند با روی کار آمدن دولت سیزدهم نگاه حمایتی بر بخش کشاورزی باشد.

این مقام مسئول ادامه داد: خوداتکایی در دانه های روغنی نباید منجر به افزایش واردات گندم شود؛ چرا که دانه های روغنی ارتباط مستقیمی با کشت گندم دارد.او افزایش تکنولوژی برای استفاده از بذرها و کودهای جدید، بالابردن بهره وری و اعمال سیاست های تشویقی را راهی برای توسعه کشت دانه های روغنی برشمرد و گفت: خوداتکایی دانه های روغنی نیازمند همراهی کامل دولت است و بخش کشاورزی با تصمیم و سیاست یک وزیر نمی تواند به چشم اندازها و برنامه دست پیدا کند.رئیس مجمع ملی تشکل های کشاورزی ادامه داد: با توجه به محدودیت منابع آبی باید به این مسئله توجه کرد که سیاست های حمایتی را در راستای افزایش بهره وری و عملکرد در واحد سطح انجام داد تا به خوداتکایی نسبی ۵۵ تا ۶۰ درصدی دست یابیم.

خوداتکایی ۷۰ درصدی دانه های روغنی مستلزم ایجاد شبکه تامین تا توزیع
محمد بازرگان مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به دلایل وابستگی به دانه های روغنی اظهار کرد: در ابتدای انقلاب نه تنها وارد کننده دانه های روغنی نبودیم، بلکه صادرکننده بودیم که متاسفانه اراضی در کشت دانه های روغنی به مشکل خورد که همین امر منجر به وابستگی ۹۰ درصدی روغن به خارج شد.
او افزود: احیای مجدد کارخانه های روغن کشی متروکه و زنجیره هایی که در ۴ دهه روبه افول بودند، مستلزم‌ حمایت های دولت است.

بازرگان قیمت گذاری مناسب دانه های روغنی را یکی از سیاست های حمایت گذاری دولت اعلام کرد و گفت: گرچه قیمت گذاری مناسب دانه های روغنی می تواند به توسعه کشت دانه های روغنی کمک‌ کند، اما کافی نیست. به عنوان مثال کشاورزان پیشرو زیرچتر تشکل های تخصصی باید ساماندهی شوند.مشاور نظام صنفی کشاورزی ادامه داد: با تامین بذر، کود و نهاده مورد نیاز کشاورزان از سوی دولت امکان رسیدن به خوداتکایی ۷۰ درصدی تا افق ۱۴۰۴ وجود دارد.

به گفته او، برای تحقق ۷۰ درصد خوداتکایی دانه های روغنی نیاز است که در طول ۴ سال کشت دانه های روغنی مانیتورینگ شود به طوری که مشخص شود در هر سال چه میزان کشت باید صورت گیرد تا برنامه اعلامی وزارت جهاد تحقق پیدا کند.بازرگان تحقق تولید ۷۰ درصدی دانه های روغنی در داخل را مستلزم ایجاد شبکه تامین، توزیع و تولید دانست و گفت: این زنجیره باید نهاده سم، کود و بذر مورد نیاز را در اختیار کشاورزان قرار دهد و تشکل های صنفی کشاورزان می توانند به بحث آمایش سرزمین در استان ها ورود کنند و همواره استان های مستعد تولید را پای کار بیاورند و با حمایت از کشاورزان آنها را به سمت تولید سوق دهند، در غیر این صورت برنامه تامین ۷۰ درصدی دانه روغنی تا افق ۱۴۰۴ محقق نمی شود.

او ادامه داد: قیمت گذاری مناسب در شورای قیمت گذاری تنها راهکار حمایت از کشاورز نیست و در کنار آن باید سیاست تشویقی و استفاده واقعی از تشکل ها عملیاتی شود.این مقام مسئول در پایان با تاکید بر این مسئله که سازمان تحقیقات، انجمن روغن کشی و اتحادیه دانه های روغنی در کنار وزارت جهاد باید پای کار بیایند، گفت: اگر سیاست وزارت جهاد برای افق ۱۴۰۴ مانیتورینگ نشود، برنامه تولید راه به جایی نخواهد برد.

طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی در دولت‌ قبل در جهت کاهش وابستگی به خارج به منظور تامین روغن مورد نیاز بود که متاسفانه به دلیل نبود حمایت های لازم از کشاورزان در اجرای این طرح عقب ماندگی هایی وجود دارد که با تشکیل شورای قیمت گذاری و اعلام قیمت منطقی متناسب با هزینه های تولید در صورت اعمال سیاست های تشویقی می توان انتظار داشت که میزان واردات رقم قابل توجهی کاهش یابد.

بهار نیوز