تکلیف مخاطب معلوم بود و تکلیف رسانه هم به همچنین. ضمن اینکه فعالان هر دو رشته این فرصت را داشتند تا از آثار یکدیگر دیدن کنند ولی در سال‌های اخیر بارها اتفاق افتاده که جشنواره تئاتر فجر تقویم خود را تغییر داده و هم‌زمان با جشنواره فیلم برگزار شده است. خبرنگاران تئاتر به کرات این موضوع را با دبیران دوره‌های مختلف جشنواره مطرح و آسیب‌های آن را گوشزد کرده‌اند اما ظاهرا سخنان آنان تاثیری نداشته و ندارد. تا جایی که دیروز هم حسین مسافر آستانه، دبیر چهلمین جشنواره تئاتر فجر خبر داد که این دوره از جشنواره نیز دهم تا بیستم بهمن ماه برگزار خواهد شد که دقیقا همزمان با جشنواره فیلم است.

معمولا مهم‌ترین دلیلی که تقویم برگزاری جشنواره‌ها را تغییر می‌دهد، مناسبت‌های مذهبی از جمله ایام سوگواری ماه محرم و صفر یا ایام فاطمیه است ولی از آنجاکه بهمن ماه امسال با هیچ یک از این مناسبت‌ها مصادف نمی‌شود، اصرار بر همزمانی جشنواره تئاتر با جشنواره فیلم، قدری عجیب و تامل برانگیز است.
در همین زمینه با دو تن از هنرمندان تئاتر گپ و گفتی داریم.

حسین کیانی، نمایشنامه‌نویس و کارگردانی که دهه هشتاد در جشنواره تئاتر فجر خوش درخشیده است، چند سالی است که جزو غایبان این رویداد هنری است و بیشتر در مقام تماشاگر در آن حضور داشته است.
او به عنوان هنرمندی که در دوره‌های اخیر جشنواره فجر ذی نفع نیست و می‌تواند بی‌طرفانه نظر بدهد، دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کند.

کاش مشکل فقط همین بود
کیانی با ابراز تاسف از اینکه جشنواره تئاتر فجر بعد از گذشت چهل دوره هنوز اساسنامه ندارد، به ایسنا می‌گوید: کاش مشکل جشنواره ما فقط در حد تغییر زمان برگزاری آن بود. مساله اصلی این است که این جشنواره هیچ استراتژی و برنامه بلندمدتی ندارد و همین مساله، سبب‌ساز تصمیمات ناگهانی می‌شود.او ادامه می‌دهد: برنامه‌ریزی‌های جشنواره تئاتر فجر بیشتر حالت عملیاتی دارد تا استراتژیک و طولانی مدت. به بیان دیگر ما برنامه‌های آتی نداریم و برنامه‌های آنی داریم.

کیانی با بیان اینکه دبیر جشنواره تئاتر فجر برای این تصمیم‌گیری حتما دلایلی دارد، می‌افزاید: ولی به هر حال این همزمانی قطعا مشکلاتی به بار می‌آورد. دو جشنواره فرهنگی هنری هستند که در حوزه هنرهای نمایشی برگزار می‌شوند و قطعا بخشی زیادی از مخاطبان‌شان مشترک است . به همین دلیل این همزمانی قطعا به هر دو رویداد آسیب می‌زند چه به لحاظ برنامه‌ریزی برای تماشای آثار و چه در بعد تبلیغاتی و رسانه‌ای.

این هنرمند اضافه می‌کند: امیدوارم برگزارکنندگان جشنواره تئاتر فجر تاریخ برگزاری آن را به روال قبل بازگردانند یا اینکه دلایل قانع کننده‌ای برای این تصمیم ارایه دهند اما در هر حال ضررهای این همزمانی خیلی بیشتر از منافع آن است.  کیانی تاکید می‌کند: در حال حاضر فقط یک تماشاگر ساده جشنواره هستم و ذی نفع نیستم ولی معتقدم این همزمانی یک اشتباه استراتژیک است.این مدرس تئاتر بار دیگر از اینکه جشنواره تئاتر فجر، استراتژی بلند مدتی ندارد، ابراز تاسف می‌کند و می‌گوید: قرار است این جشنواره ده سال دیگر کجا باشد؟! چه اهدافی برایش ترسیم شده؟! چه چشم‌اندازهایی برایش دیده شده؟ اینها پرسش‌های جدی خانواده تئاتر است.

هر سال علی‌السویه‌تر از سال قبل
اما آیه کیان‌پور ، بازیگری که سال گذشته جایزه بازیگری زن را از سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به خانه برد، همان زمان هم به همزمانی این دو جشنواره انتقاد داشت.این بازیگر حالا هم به ایسنا می‌گوید: دهه هشتاد جشنواره‌های تئاتر و فیلم هر یک در تقویم اصلی خود برگزار می‌شدند؛ جشنواره تئاتر از یکم تا دهم بهمن و جشنواره فیلم از دوازدهم تا 22 بهمن و آن دوره بحث همزمانی این جشنواره‌ها را نداشتیم. این همزمانی در دهه نود اتفاق افتاد. طبیعتا نمی‌توانیم از جشنواره فیلم انتظار داشته باشیم تاریخ برگزاری خود را تغییر دهد چون در تقویم همیشگی خود برگزار می‌شود ولی جشنواره تئاتر است که تقویم خود را تغییر داده.

او یادآوری می‌کند: سال گذشته که جایزه بازیگری زن را بردم، حسرت به دلم ماند که در اختتامیه جشنواره تئاتر فجر حتی یک عکاسی درست از برگزیدگان نشد. در حالیکه برگزیدگان جشنواره فیلم روی صحنه صحبت کردند و از همه آنان عکاسی درستی شد و به هر حال جشن خود را با شکوه‌تر برگزار کردند.کیان‌پور ابراز تاسف می‌کند: گویی برگزارکنندگان جشنواره تئاتر فجر فقط به این فکر می‌کنند که این جشنواره را برگزار کنند ولی به چگونگی برگزاری آن اهمیتی نمی‌دهند و ارزشی برای این هنر قائل نیستند.او با اشاره به فعالیت حسین مسافر آستانه به عنوان یک کارگردان تئاتر ادامه می‌دهد: آقای مسافر، دبیر دو دوره اخیر جشنواره، خودشان هم کار هنری انجام داده‌اند و صرفا کار مدیریتی نکرده‌اند. بنابراین خیلی بهتر از کسانی که فقط تجربه مدیریتی دارند، شرایط گروه‌های هنری را درک می‌کنند و متوجه هستند این تصمیم‌های نادرستِ به ظاهر کوچک، چه ضربه‌های بزرگی به جشنواره می‌زند.

کیان‌پور می‌افزاید: در حالت کلی، مخاطب سینما از تئاتر بیشتر است. رسانه‌ها هم به دلیل شهرت بیشتر سینماگران در قیاس با تئاتری‌ها، به جشنواره فیلم توجه بیشتری دارند . همچنانکه سال گذشته رسانه تخصصی تئاتر که نام تئاتر در عنوان آن آمده است، اخبار جشنواره فیلم را بیشتر از جشنواره تئاتر پوشش داد. در این میان رسانه‌هایی که تلاش می‌کنند به جشنواره تئاتر توجه در خوری داشته باشند، زحمات‌شان در هیاهوی جشنواره فیلم گم می‌شود.

این بازیگر با مقایسه شیوه برگزاری جشنواره‌های فیلم و تئاتر اضافه می‌کند: در جشنواره تئاتر فجر شرایطی فراهم نمی‌کنیم که هنرمندان و داوران بتوانند کارها را به شکل مطلوبی ببینند. فرش قرمز و این تشریفات را هم که نداریم. بنابراین شرایط مناسبی را برای همان مخاطبان محدودی که عاشق تئاتر هستند، فراهم نمی‌کنیم. از هدر رفتن تلاش رسانه‌ها هم که گفتیم.

کیان‌پور خواستار توجه بیشتر به بُعد رسانه‌ای جشنواره تئاتر فجر است و می‌افزاید:از قدیمی‌های خودمان یاد گرفته‌ایم که قرار نیست در تئاتر دیده شویم یا پولی به دست آوریم یا برای کارمان اتفاق خاصی رخ بدهد. بنابراین جشنواره ما هم به یک دورهمی تبدیل شده و خودمان همراه با چند مخاطب محدود کارهای یکدیگر را می‌بینیم.

چرا این بهانه‌ها در جشنواره فیلم وجود ندارد؟
این بازیگر ابراز تاسف می‌کند: هر سال جشنواره ما علی‌السویه‌تر از سال پیش برگزار می‌شود. این چند سال هم که بهانه کرونا وجود داشت. اما تعجبم این است که چرا این بهانه‌ها در جشنواره فیلم وجود ندارد. درست است که سینما و تئاتر هر دو در دوران کرونا تعطیل بودند اما اختتامیه دو جشنواره ما اصلا قابل قیاس نیست. این مساله  هم به برگزارکنندگان اختتامیه جشنواره تئاتر فجر برنمی‌گردد و موضوع خیلی کلان‌تر از اینهاست. ما فقط می‌خواهیم جشنواره تئاتر را برگزار کنیم که برگزار کرده باشیم. همه چیز برایمان علی‌السویه است همچنانکه در طول سال هم برنامه درستی برای بهبود وضعیت تئاتر نداشتیم. نمایشی که در دوران کرونا هر شب تمام ظرفیت مجاز سالن را پر می‌کرد، در میان استقبال تماشاگران، اجرایش را تمام می‌کنند تا نمایشی دیگر روی صحنه برود که حتی 5 تماشاگر هم ندارد. فقط به این دلیل که به یک نمایش دیگر هم فرصت اجرا داده باشند. در این میان برای کسی مهم نیست که چه اتفاقی در تئاتر ما می‌افتد . حال و روز ما این است که از هر طرف که برویم، هزار مشکل داریم.

بهار نیوز