بفرماييد تا كي بايد«مازوت» را تحمل كنيم؟

گروه جامعه: آلودگی هوا به یک بحران عادی برای مردم تبدیل شده و مردم در کلانشهرها، باید به پاییز و زمستان دودآلود عادت کنند. موضوعی که مهدی بابایی، نایب رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز به آن باور دارد و گفته است: «وضعیت آلودگی هوا از یک مساله صرف فراتر رفته و نزدیک به مرحله بحرانی است.» اما شاید سیل افرادی که در روز به مراکز اورژانس بیمارستان‌ها، مراجعه می‌کنند، نشان از بحران دارد.

زمانی‌که از بحران آلودگی هوا در شهری مانند تهران با جمعیت 13 میلیون نفری سخن می‌گوییم، که در 45 روز گذشته مردم فقط دو روز، آن هم به لطف بارندگی، آسمان آبی را مشاهده کرده‌اند و حتی در آخرین مورد، بارندگی نیز نتوانست هوای تهران را پاک کند. وضعیت در پایتخت به‌حدی بحرانی شده که در میادین و معابر پرتردد، چهار دستگاه اتوبوس آمبولانس، ۱۱ دستگاه آمبولانس و ۱۷ دستگاه موتورلانس به‌دلیل افزایش و حجم آلودگی هوا مستقر شده‌اند. این درحالی است که هیچ فرد یا نهاد و سازمانی، مسئولیت روزهای آلوده تهران را برعهده نمی‌گیرند و دائم همدیگر را مقصر می‌دانند.

برخی دیگر از مسئولان نیز منت سر مردم می‌گذارند و می‌گویند: «اگر برق می‌خواهید باید آلودگی هوا را تحمل نمایید!» روز گذشته فریدون عباسی، نماینده کازرون در مجلس اعلام کرد که برای تولید برق از «مازوت مصرف نکنیم، ۲۵ درصد کشور در خاموشی فرو‌ می‌رود»، او همچنین گفته است: «اگر گرما می خواهیم و می‌خواهیم زنده بمانیم، باید آلودگی را نیز مقداری تحمل کنیم.» البته همزمان با به‌کار بردن واژه «مقداری آلودگی هوا!» از سوی این نماینده مجلس، کیفیت هوای پایتخت ۱۴۳ و در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت به‌نحوی‌که در ۱۸ ایستگاه پایش کنترل هوای این شهر، شرایط قرمز حاکم بود. طبق مشاهدات خبرنگارما در روزهای پایانی هفته گذشته که مصرف مازوت در نیروگاه‌ها از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست ممنوع اعلام شده بود، دو نیروگاه حرارتی در اطراف قزوین و تهران در روز جمعه (5 آذر) مازوت می‌سوزاندند. با این حال کازرونی که عضو کمسیون انرژی مجلس نیز است، مصرف مازوت در نیروگاه‌های کشور را تایید کرده و معتقد است که «مردم را از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع نترسانیم.»

مازوتی که ایران تولید می‌کند بیش از ۳ درصد ترکیب گوگرد دارد که ۶ برابر استانداردهای بین‌المللی برای سوخت کشتی‌ها در اقیانوس‌ها است و دود آن مستقیم به ریه‌های مردم می‌رود! طبق برآوردها، آلودگی هوا، سالانه باعث بروز ۴۱ هزار و ۷۰۰ مورد مرگ زودرس می‌شود. کشور ما زمستان امسال با ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کسری گاز مواجه شده است و آخرین آمارهای شرکت ملی گاز نشان می‌دهد تنها یک سوم نیروگاه‌ها گاز دریافت می‌کنند و بقیه مازوت و گازوئیل مصرف می‌کنند.

اما در طرف مقابل مدیرکل دفتر حمل و نقل عمومی و ترافیک شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور نیز موضوع آلودگی هوا را به منابع متحرک و وسایل نقلیه ارتباط می‌دهد و باوردارد که ۷۵ تا ۸۰ درصد آلایندگی در کلانشهر تهران به دلیل خودروهای دودزاست. همان‌طور که مرضیه حصاری گفته است: «به طور کل حدود ۶۵ درصد آلایندگی سهم دیزلی ها و ۳۵ درصد سهم بنزینی ها است که در بخش دیزل کامیون‌ها سهم ۳۱ درصدی دارند. در بخش بنزینی‌ها خودروهای شخصی سهم ۱۲ درصدی و تاکسی‌ها سهم ۲ درصدی دارند.»

به ما مربوط نیست
شهرداری تهران نیز که یکی از دستگاه‌های اصلی و متولی در بحث کنترل آلودگی هواست نیز زیر بار روزهای خاکستری تهران نمی‌رود و علیرضا زاکانی، شهردار تهران همچنان که باور دارد که آلودگی این روزهای تهران، میراث گذشتگان است! می‌گوید: «شهرداری قطعا در زمینه آلودگی هوا مسئول بوده و وظایفی دارد اما ما حدود ۲ ماه است که مدیریت شهری را به دست گرفته‌ایم و آلودگی هوای پایتخت است. اما در این بحث تنها شهرداری مسئولیت ندارد و دیگر دستگاه‌ها نیز در این زمینه مسئولیت دارند. به علاوه محیط‌های دیگری نیز در شهر وجود دارند که منجر به آلودگی هوا می‌شوند و این محیط‌ها و مراکز مسئولان مختلفی دارند.»

تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶، شاید کورسوی امیدی برای تنفس شهرهای گرفتار در چنگال آلودگی هوا بود اما باگذشت ۳ سال از ابلاغ آن، حدود 15 وزارتخانه و نهاد اجرائی وظایف قانونی خود را نادیده گرفته‌اند. عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان محیط زیست در سال گذشته گفته بود: «ما یک کشور جهان سومی هستیم که می‌خواهیم قانون کشورهای پیشرفته را اجرا کنیم.»

کدام ارگان به وظایف خود عمل می‌کند
اسماعیل کهرم، فعال و کارشناس محیط زیست درباره عدم اجرای قانون هوای پاک، به ما می‌گوید: «در شرایطی که هوای پاک برای مردم به یک آرزو و برای مسئولان مانند کودک یتیم و بی‌صاحبی تبدیل شده که ضمانت اجرائی قانون هوای پاک با سازمان حفاظت محیط زیست است و در این قانون پیش‌بینی شده است که ۱۴ سازمان و وزارتخانه دیگر چه وظایفی را باید انجام دهند و سازمان حفاظت محیط زیست موظف است که عملکرد این سازمان‌ها را هر سال بررسی و ارزیابی کرده و به رئیس جمهور گزارش کند که کدام سازمان‌ها به وظایف خود درست عمل کردند و کدام عمل نکردند.

اما سازمان حفاظت محیط زیست فعلا تنها به خوداظهاری از این سازمان‌ها که چقدر از وظایف محوله را انجام داده‌اند، اکتفا کرده است. خوداظهاری دستگاه‌ها نشان می‌دهد که برخی سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها بین صفر تا ۲۵ درصد به وظایف خود عمل کردند، برای مثال نمره سازمان برنامه و بودجه در این خوداظهاری صفر بوده است، اما سازمان حفاظت محیط زیست نتوانسته اینها را به افکار عمومی و رئیس‌جمهور به درستی منتقل کند که مشخص شود چه کسانی مقصر هستند.

اکنون این قانون سه سال است که اجرا می‌شود، ولی آن نهادی که موظف است اطلاع دهد چه کسانی در اجرای این قانون اهمال کاری می‌کنند و به درستی به وظایف خود عمل نمی‌کند و از همه شگفت آورتر اینکه خود سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده که به ۸۷ درصد وظایفش عمل کرده است! چگونه می‌توانید ادعا کنید که به ۸۷ درصد وظایف خود عمل کردید در حالی که بقیه سازمان‌ها از صفر تا ۲۵ درصد وظایف خودشان عمل کردند؟»