اما کتیبه‌های دیگر نیز که اغلب شامل اندرزها و کتیبه‌های سنگ گور بروی دیواره صخره و دامنه و همچنین فراز کوهستان‌ها حجاری شده‌اند توسط مردم عادی به نگارش درآمده‌اند. از اینرو این کتیبه‌ها در معرض آسیب بیشتری هستند.

مصطفی رخشنده خو (کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و فعال حوزه مرمت آثار صخره ای) در همین زمینه گفت: کتیبه‌های نو یافته به لحاظ قرارگیری و مکان احداث (سینه صخره‌ها و کوه‌ها) عموما در شرایط نامناسبی همچون یخبندان، ریزش باران، ذرات ساینده موجود در هوا، بادها و عوامل گوناگون محیطی قرار گرفته‌اند و از سوی دیگر قرار داشتن این آثار در ارتفاعات و مکان‌های دور از دسترس و پراکنده بودن آن‌ها در کوهستان روش‌های حفاظتی (همچون مراقبت دائم) از آن‌ها را مشکل کرده است بنابراین آثار موردنظر هم مورد ناملایمات طبیعی قرار داشته و هم از ناآگاهی رهگذرانی که هر کدام به نوعی آن‌ها را تخریب کرده‌اند، آسیب‌های زیادی را متحمل شده‌اند.

رخشنده خو افزود: از مهمترین آسیب‌هایی که این آثار ارزشمند را تحت تاثیر قرار داده پدیده آب شستگی است. کانی‌های محلول در آب، با آب باران شسته شده و کانی‌های نامحلول بر سنگ باقی می‌ماند، بنابراین سنگ ظاهری متخلخل پیدا کرده و مکان مناسبی برای جذب آلودگی و نمک‌ها در سنگ ایجاد می‌شود.

ابوالحسن اتابکی (پژوهشگر آزاد) نیز در این باره چنین گفت: طی بررسی‌های چند سال اخیر به اتفاق فضل‌الله حبیبی و نجمه ابراهیمی بیش از ۲۵ کتیبه نویافته، کشف نمودیم که همه آن‌ها را مورد خوانش قرار داده‌ایم.
وی در این باره اذعان داشت: یکی از کتیبه‌های بی‌نظیری که ما اخیرا در حوالی شهر استخر و دامنه شرقی کوهستان نقش رستم کشف نمودیم، کتیبه‌ای است که پس از خوانش آن دریافتیم، نام «دادار امهر سپند» (آفریدگار مقدس) و «زرتشت» (پیام‌آور بزرگ ایرانی) در آن یاد شده است.

او درباره قدمت این اثر اظهار داشت: این کتیبه مربوط به اواخر دوره ساسانی ست که به خط پهلوی کتابی در شش سطر بوسیله شخصی بنام «ماهداد» از اهالی شهر استخر بروی یک صخره کنده طبیعی به نگارش درآمده است.

اتابکی درباره اهمیت این کتیبه گفت: هر چند نام اشو زرتشت در میان متون اوستایی و نسخه‌های پهلوی و در شعر شاعرانی چون خاقانی، فردوسی، نظامی، مولانا، حافظ (به باغ تازه کن آیین دین زردشتی کنون که لاله بر افروخت آتش نمرود…ساقی نامه حافظ) به فراوانی یاد شده، اما ما برای نخستین بار، نام این پیام‌آور ایرانی را بروی یک سنگ نوشته مشاهده نمودیم که در نوع خود بی‌نظیر می‌نماید.

وی در آخر اذعان داشت: بیش از ۲۵ کتیبه‌ای که ما کشف نموده‌ایم که موضوعاتی چون اندرزها، کتیبه‌های سنگ گور، نجوم، کتیبه‌های مربوط به ساخت و ساز آثار، محیط زیست (به زبان استعاری) و…را در بر می‌گیرد و بتدریج در حال انتشار آن‌ها در مجامع علمی هستیم و اخبار آن‌ها از طریق رسانه‌های جمعی، در دسترس همگان قرار خواهد گرفت.

بهار نیوز