بهار نیوز - «دریاچه قاتل»؛ بهشتی با یک راز مرگبار !

گروه علم و فناوری: دریاچه کیوو Kivu که بین رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو در قاره آفریقا قرار دارد، دریاچه‌ای زیبا با پوشش گیاهی بسیار چشمگیر است که آن را به یک بهشت گردشگری بدل می‌کند، اما این دریاچه لقب عجیب «قاتل» را دارد و علت آن نیز بسیار جالب توجه است. در اعماق این دریاچه منابع عظیمی از گاز متان و دی اکسید کربن وجود دارد و در نزدیکی آن نیز آتشفشان فعالی قرار گرفته که در هر زمانی ممکن است باعث انفجار این مخزن بزرگ شود. انفجار چنین مخزنی می‌تواند قدرتی بیش از ده‌ها بمب اتم را آزاد کند و جان میلیون‌ها نفر را به خطر بیندازد.
در ماه مه گذشته آتشفشان کوه نیراگونگو در نزدیکی دریاچه شاهد فوران قابل توجهی بود که مهندسان و کارکنان نیروگاه شناور دریاچه کیوو را به شدت ترساند. اما فروان گدازه‌ها از این آتشفشان نبود که این افراد را وحشت زده کرده بود بلکه این غلظت بیش از حد عظیم گاز‌های بالقوه انفجاری این دریاچه بود که آن‌ها را نگران کرده بود. این افراد کارکنان شرکت KivuWatt هستند که گاز‌ها را برای تولید برق از کف این دریاچه استخراج می‌کنند.
فرانسوا دارچامبو، مدیر محیط زیست شرکت KivuWatt در این خصوص می‌گوید؛ هزاران سال فعالیت آتشفشانی باعث شده است که انباشته‌ای از متان و دی‌اکسید کربن در اعماق دریاچه کیوو حل شود. این مقدار به‌اندازه‌ای زیاد است که اگر در رویداد نادری آزاد شود، میزان مخرب بودن آن غیرقابل تصور خواهد بود. وی افزود؛ اگر یک فوران به اصطلاح لیمینیک صورت گیرد، باعث انفجار عظیم گاز از آب‌های عمیق به سطح می‌شود که منجر به امواج بزرگ و ابر گاز سمی می‌شود که جان میلیون‌ها نفر را به خطر می‌اندازد. این لیمونولوژیست یا کارشناس سیستم‌های آب شیرین به خبرگزاری فرانسه گفت: «این همان چیزی است که بخاطر آن ما لقب قاتل را به این دریاچه داده ایم.»
تنها سه دریاچه از این دست در جهان وجود دارد که به غیر از کیوو، می‌توان به دریاچه‌های نیوس و مونون در شمال غربی کامرون اشاره کرد. دو مورد اخیر در دهه ۱۹۸۰ فوران‌های لیمنیک را تجربه کردند که فاجعه بزرگتر در دریاچه نیوس، بیش از ۱۷۰۰ نفر را در اثر انتشار سمی دی اکسید کربن خفه کرد. اما این فجایع در یک منطقه روستایی رخ داده است، در حالی که به گفته دارچامبو، حدود ۲ میلیون نفر در معرض خطر چنین فاجعه مشابهی در دریاچه کیوو قرار دارند. هم در رواندا و هم در جمهوری دموکراتیک کنگو، بسیاری در ترس از پتانسیل مضر دریاچه زندگی می‌کنند و داستان‌های فراوانی از شناگرانی که پس از خفگی یا به زیر کشیده شدن در اعماق آن ناپدید می‌شوند، وجود دارد.
با این حال شرکت KivuWatt معتقد است که در کنار این خطرات، این دریاچه می‌تواند زندگی بخش نیز باشد. استخراج منابع عظیم گازی از اعماق این دریاچه که البته اولین نمونه در نوع خود محسوب می‌شود، می‌تواند منبعی عظیم از انرژی ارزان را در اختیار ساکنان این کشور‌ها قرار دهد. برای رسیدن به سکوی شناور منحصربه‌فرد کیوووات، انبوهی از لوله‌ها و شناورها، به ارتفاع یک ساختمان چند طبقه که در بخش رواندای کیوو لنگر انداخته است، وجود دارند. این مرکز با صدایی کر کننده، آب اشباع شده با دی اکسید کربن و متان را از حدود ۳۵۰ متری (۱۱۵۰ فوت) به سطح می‌رساند.
با بالا آمدن گاز‌ها و با تغییر فشار، آب و گاز از هم جدا می‌شوند. Priysham Nundah، مدیر KivuWatt، که این پروژه را «چیزی بین نیروگاه حرارتی و انرژی تجدیدپذیر» توصیف می‌کند، گفت: این مانند باز کردن یک بطری نوشابه است. متان استخراج شده از طریق یک خط لوله به تاسیسات دوم واقع در ساحل رواندا فرستاده می‌شود تا گاز به برق تبدیل شود. دی اکسید کربن نیز در عمق مناسب به دریاچه پمپ می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تعادل ظریف بین این دو گاز به هم نمی‌خورد. این شرکت می‌گوید امیدوار است که حذف متان به مرور زمان فشار داخل دریاچه را کاهش دهد و احتمالاً خطر فوران لیمنیک را کاهش دهد.
با این همه، ترس از وقوع چنین فاجعه‌ای زمانی ایجاد شد که نیراگونگو، آتشفشان فعال شمال کیوو در جمهوری دموکراتیک کنگو، در اوایل سال ۲۰۲۱ جان گرفت. جریان گدازه ۳۲ نفر را کشت و صد‌ها خانه را ویران کرد، اما مشکل اصلی زمین لرزه‌ای بود که در پی این فوران ایجاد شد و موج دوم گدازه را به اعماق زمین در زیر خود دریاچه راند. زمانی که تعداد زمین لرزه‌ها رو به افزایش گذاشت، احساس وحشتناکی در کارکنان نیروگاه KivuWatt ایجاد شد و کسی واقعاً نمی‌دانست که چه سرنوشتی در پیش روی آن‌ها قرار دارد.
یکی از گزینه‌های مطرح، تعطیلی موقت نیروگاه بود، اما تعلیق عملیات عواقب جدی برای رواندا خواهد داشت، زیرا این شرکت حدود ۳۰ درصد از برق مصرفی سالانه این کشور شرق آفریقا را تأمین می‌کند. شرکت آمریکایی ContourGlobal که مالک KivuWatt است، سرمایه گذاری در استخراج گاز و تولید برق از دریاچه کیوو را آغاز کرد و وعده داده بود که ظرفیت استخراج و تولید برق را به سرعت به چهار برابر برساند. مارتین اشمید، محقق موسسه تحقیقات آب و محیط زیست سوئیس، گفت: مدت زمانی که طول می‌کشد تا این ذخایر عظیم گاز تخلیه شود به سرعت استخراج بستگی دارد. با این همه حتی با وعده استخراج چهار برابر، قرن‌ها طول می‌کشد تا متان این دریاچه به طور کامل تخلیه شود، بنابراین خطر بزرگ این دریاچه قاتل برای سال‌ها باقی خواهد ماند.