گروه اقتصادی:روزنامه شرق نوشت: مردادماه بود که گرد ناامیدی در یک روز خیلی معمولی در کل کشور پراکنده شد. به جز چند نفری که در مجلس و ارگان‌های مختلف تصمیم گرفته بودند تا طرح «صیانت کاربران در فضای مجازی» را عملیاتی کنند، تقریبا همه مردم با شنیدن این خبر دچار یأس و ناامیدی شدند.
بعد از رسانه‌ای‌شدن ماجرا توضیحات زیادی ارائه شد تا ثابت کنند این طرح قرار نیست کسی را محدود کند؛ اما توضیحات فایده‌ای نداشت. مسلم این بود که طرح صیانت می‌خواست دسترسی به اینترنت را محدود کند. به همین سادگی و بدون هیچ کم و کاستی! این محدودکردن یعنی سرآغاز مشکلاتی که احتمالا نظم زندگی بیش از 90 درصد ایرانی را به هم خواهد ریخت. بعد از کش‌و‌قوس‌های بسیار این طرح مسکوت ماند تا اینکه چند روز گذشته یکی از نماینده‌های مجلس از اجرائی‌شدن آن صحبت کرده است.
بلاتکلیفی برای یک طرح اشتباه
طرح صیانت مدام در رفت‌وآمد است. هر‌از‌چندگاهی دوباره خبرهایی از تصویب دوباره آن می‌رسد و موجی از ناامیدی ایجاد می‌کند. در این روزهایی که مشکلات اقتصادی و اجتماعی از هر طرف فشار زیادی را به جامعه وارد کرده است، اجرای طرح صیانت موج جدیدی از ناامیدی و البته بلاتکلیفی را در بین اقشار مردم ایجاد می‌کند. نارضایتی حداکثری از طرح صیانت یعنی نادیده‌گرفتن مردمی که زندگی‌شان در چند سال اخیر بیش از گذشته به فضای مجازی گره خورده است. حتی اگر بخواهیم تأثیرات اجتماعی این طرح را نادیده بگیریم، از بُعد اقتصادی آن نمی‌توان به‌راحتی گذشت.
مرگ بیش از یک میلیون کسب‌و‌کار اینستاگرامی
در سال‌های اخیر مردم سعی کردند از طریق فضای مجازی برای خود کسب‌وکار ایجاد کنند و از طریق آن کسری درآمد خود را جبران کنند. هنوز آمار دقیقی از اینکه چه تعداد کسب‌وکار در فضای مجازی و به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی ایجاد شده است، وجود ندارد؛ اما بر‌اساس یک جمع‌بندی بیش از یک میلیون کسب‌وکار بزرگ و کوچک در بستر فضای مجازی و البته بیش از همه آن در اینستاگرام فعال‌اند. برای اینکه نگاه درست‌تری به طرح صیانت از فضای مجازی داشته باشید، باید روزی را تصور کنید که دیگر اینستاگرام و واتس‌اپ و تلگرامی وجود ندارد.
در واقع شما نمی‌توانید به‌راحتی وارد اینستاگرام شوید و خیلی راحت صفحه‌ای که برای آن تلاش زیادی کردید، از دسترس مشتریان شما خارج خواهد شد. موافقان این طرح احتمالا خواهند گفت: از زمانی که زمزمه‌های اجرائی‌شدن طرح صیانت مطرح شد تا همین امروز که همچنان این موضوع عملیاتی نشده، صفحات مختلف فرصت داشتند کسب‌وکار خود را در بستر وب راه‌اندازی کنند. این نکته که از نگاه موافقان طرح خیلی منطقی به نظر می‌رسد، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به آن پرداخته شود.
راه‌اندازی سایت، یک کار پردردسر
راه‌اندازی کسب‌وکار در بستر وب هزینه‌های زیادی در بر خواهد داشت. طراحی یک سایت با مختصاتی که بتواند در بستر اینترنت ملی کارش را شروع کند، در واقع یک چالش مهم در همین ابتدای کار است. هزینه طراحی یک سایت معمولی در‌حال‌حاضر یک عدد درخور‌توجه است که می‌تواند در توان بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک نباشد. در‌حالی‌که اینستاگرام و تلگرام این اجازه را به شما می‌دهند که بدون هیچ هزینه‌ای کار خود را راه‌اندازی کنید و از آن درآمد کسب کنید. حالا جدای از هزینه‌ها شما برای اینکه بتوانید یک درگاه پرداخت داشته باشید و از طریق سایت، به فروش بپردازید، یک اتفاق پیچیده خواهد بود. در واقع شما باید حتما ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشید تا اجازه این کار را داشته باشید. طولانی‌بودن پروسه راه‌اندازی سایت و از طرفی موانع موجود باعث می‌شود خیلی‌ها قید کسب‌وکار را بزنند و از ادامه کار منصرف شوند.
همین حالا اگر به خیلی از کسب‌و کارهایی که در اینستاگرام هستند، پیغام دهید، با افرادی روبه‌رو می‌شوید که در شهرهای کوچک مشغول به کار هستند و اصلا فروش از این طریق برای آنها نه یک درآمد کمکی، بلکه اصلِ درآمدی است که از طریق آن روزگار می‌گذرانند. این افراد بدون اینکه فشاری به دولت وارد کنند، با ساده‌ترین ابزارها کار خود را راه‌اندازی کردند و از آن درآمد کسب می‌کنند. بدون‌شک همه این افراد امکان داشتن یک سایت را نخواهند داشت و البته باقی مردم هم احتمالا هر روز به سایت‌های مختلف سر نمی‌زنند. در نتیجه با اجرا‌شدن طرح صیانت باید اعتراف کنیم که زمان مرگ کسب‌و‌کارهای زیادی فرامی‌رسد.
به عقب برمی‌گردیم
دغدغه‌هایی که مطرح شد مربوط به کسب‌وکارهایی بود که بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند؛ اما دغدغه بزرگ‌تری که احتمالا گستره وسیع‌تری هم دارد، مربوط به استارت‌آپ‌ها خواهد بود. برای توضیح این بخش باید کمی به عقب‌تر برگردیم. واقعیت این است که پیشرفت تکنولوژی در 10 سال گذشته بسیار چشمگیر بوده است. پزشکی می‌گفت اگر این میزان پیشرفت در تکنولوژی را در پزشکی به دست آورده بودیم، حتما تا به امروز عمر انسان 20 برابر شده بود.
بله! فاصله دنیای فلاپی‌‎ها تا میکروچیپ‌های امروزی خیلی زیاد نیست؛ اما به ظاهر انگار چندین قرن گذشته است. در راستای همین پیشرفت‌ها، استارت‌آپ‌های زیادی رشد و در زندگی مردم جا باز کردند. شرکت‌های خلاقانه‌ای خدمات متنوعی بر بستر اینترنت ارائه دادند و حالا بخشی از زندگی مردم هستند. البته تقریبا تمام استارت‌آپ‌ها خدمات خود را روی اینترنت ملی ارائه می‌کنند؛ اما مشکلات دیگری وجود دارد که با طرح صیانت کاربران از فضای مجازی، برای آنها ایجاد خواهد شد.
موتور جست‌وجوی بومی؛ یک شوخی تلخ
چندی پیش میزگردی درباره تأثیر طرح صیانت بر روند کاری استارت‌آپ‌ها برگزار شد. میزگردی که در آن یکی از بزرگ‌ترین معضلات آن مربوط به موتور جست‌وجوی بومی می‌شد. از وقتی موتور جست‌وجویی به اسم گوگل وارد جهان ما شد، دنیا به شکل عجیبی تغییر کرد. حالا مهم‌ترین سؤالات و چالش‌های ذهنی ما با یک جست‌وجوی ساده در گوگل پاسخ داده می‌شود. تمام دسترسی‌ها با یک جست‌وجوی ساده امکان‌پذیر است و این یعنی گوگل جهان ما را تغییر داده است. با طرح صیانت کاربران از فضای مجازی، موتورهای جست‌وجو و از همه مهم‌تر، موتور جست‌وجوی گوگل جزء اولین چیزهایی خواهد بود که ما دیگر به آن دسترسی نخواهیم داشت.
در نتیجه جست‌وجوهای ما، سؤالات ذهنی ما بی‌نتیجه خواهد بود. یکی از کارهایی که استارت‌آپ‌ها انجام می‌دهند، ارائه جدیدترین و به‌روزترین خدمات است. به همین دلیل است که آنها برای کوچک‌ترین چیزها نیاز به غول بزرگی مانند گوگل دارند. حالا با اجرای طرح صیانت این دسترسی قطع شده و عملا استارت‌آپ‌ها نمی‌توانند به‌درستی فعالیت داشته باشند. ایران در این سال‌ها تلاش کرده تا با ایجاد یک موتور جست‌وجوی بومی، نیاز به گوگل را مرتفع کند؛ اما اتفاقی که عملا افتاده شبیه به یک شوخی است. دسترسی‌ بسیار محدود و غلط‌های بسیار در نتیجه جست‌وجوها باعث شده موتورهای جست‌وجوی بومی عملا کاری از پیش نبرد. در واقع همین یک مورد تنها بخش کوچکی از مشکلاتی است که با طرح صیانت اتفاق می‌افتد. اینکه استارت‌آپ‌ها تا چه اندازه به لحاظ فنی نیاز به ارتباط بیرون دارند، بر کسی پوشیده نیست؛ اما طرح صیانت به هیچ‌کدام از این موارد اهمیت نمی‌دهد. بله، موضوع مورد اهمیت این است که محدود‌شدن باید هرچه سریع‌تر اتفاق بیفتد.
طرح صیانت یا گل‌به‌خودی
اگر قرار باشد به همه مشکلات فنی و تخصصی‌ای که با اجرای طرح صیانت ایجاد می‌شود، اشاره کنیم، شاید نیاز به ده‌ها صفحه گزارش و مطلب داشته باشیم؛ اما به صورت خلاصه باید گفت اجرای طرح صیانت نتیجه‌ای جز ناامیدی و مهاجرت در پی نخواهد داشت. بسیاری از کسانی که در ایران ماندند و سعی کردند بهترین و پیشرفته‌ترین اتفاقات را در ایران بومی‌سازی کنند، با این اتفاق ایران را ترک می‌کنند. تحریم‌ها و محدودیت‌ها در تمام این سال‌ها وجود داشته و حالا طرح صیانت که زمزمه تصویب آن بلند شده است، می‌تواند یک گل‌به‌خودی به تمام معنا باشد. گلی که نه‌تنها نجات‌بخش نیست؛ بلکه می‌تواند تیر خلاصی به اندک امیدی در جامعه امروزی باشد.

بهار نیوز