دیپلماسی فشرده قطر برای احیای برجام

 وز گذشته نیز شبکه بلومبرگ از سفر محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر امورخارجه قطر به روسیه برای رایزنی با مقامات این کشور درباره ایران خبر داد. این سفر پس از آن صورت می‌گیرد که مذاکرات بر سر احیای برجام در وین متوقف شده است. همچنین آل ثانی شنبه شب نیز در تماس‌‌‌های تلفنی جداگانه با آنتونی بلینکن و حسین امیرعبداللهیان وزیران امورخارجه آمریکا و ایران گفت‌‌‌وگو کرد. مذاکرات وین در حالی به دنبال تحولات اخیر با وقفه مواجه شده که به گفته طرفین، پیشرفت‌‌‌های چشمگیری در آن صورت گرفته بود.

رایزنی برجامی قطر در مسکو
همزمان با این تحولات به گزارش شبکه بلومبرگ قرار بود وزیر امور خارجه قطر برای گفت‌‌‌وگو درباره ایران به روسیه سفر کند. به گزارش «ایسنا» به نقل از شبکه خبری بلومبرگ، پس از آنکه مذاکرات بر سر احیای برجام در وین متوقف شد، محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیر امورخارجه قرار بود روز گذشته به روسیه سفر و با مقامات این کشور درباره ایران رایزنی کند. به گفته یک منبع آگاه، آل ثانی در جریان این سفر قرار است با سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه و شاید ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور این کشور رایزنی‌‌‌هایی داشته باشد. به گزارش بلومبرگ، قطر تلاش می‌‌‌کند مذاکرات با ایران بر سر احیای برجام را که به تازگی به دلیل درخواست روسیه از آمریکا متوقف شده است، نجات دهد.

تماس تلفنی وزیر خارجه قطر با همتایان خود در ایران و آمریکا
آل ثانی شنبه شب نیز در تماس‌‌‌های تلفنی جداگانه با آنتونی بلینکن و حسین امیرعبداللهیان وزیران امورخارجه آمریکا و ایران گفت‌‌‌وگو کرد. معاون نخست‌‌‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، در تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان، در مورد آخرین تحولات دوجانبه، منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی و مذاکرات وین به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. به گزارش «ایسنا»، امیرعبداللهیان در مورد مذاکرات وین، از طرح موضوعات جدید از سوی آمریکا انتقاد و تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران با جدیت برای حصول توافق خوب، قوی و پایدار تلاش می‌‌‌کند.»

هر کشوری می‌تواند درخواست‌‌‌هایش را مطرح کند
همچنین سعید خطیب‌‌‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در آخرین اظهارنظر درباره درخواست مسکو گفت: «ما در نقطه اعلام توافق قرار نداریم. اگر قرار داشتیم اعلام می‌کردیم. البته پوشیده هم نیست که اخیرا روسیه درخواست جدیدی را مطرح کرده است. هر کشوری می‌تواند درخواستی را مطرح کند. این درخواست‌ها همه در کمیسیون مشترک در وین بررسی می‌شود. آنچه هدایت ما را انجام می‌دهد منافع ملت است.»

واشنگتن: مسکو یک هفته وقت دارد
در حالی که پیش‌تر بارها مقام‌‌‌های آمریکایی تاکید کرده بودند که این درخواست مسکو ارتباطی با مذاکرات هسته‌‌‌ای ایران ندارد و آلمان، بریتانیا و فرانسه هشدار داده‌‌‌ بودند که این درخواست برای تضمین تجارت با ایران، به‌رغم تحریم‌‌‌ این کشور بر سر اوکراین، ممکن است مانع احیای برجام شود، اکنون وال‌استریت ژورنال به نقل از یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا نوشته است که واشنگتن درمورد معافیت‌‌‌های تحریم‌های مربوط به اوکراین علیه روسیه برای نجات برجام مذاکره نمی‌‌‌کند.
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی انتخاب این مقام آمریکایی گفته است که اگر کرملین از خواسته‌‌‌های دقیقه نودی خود عقب ننشیند، واشنگتن تلاش می‌کند به توافقی جایگزین بدون وجود روسیه، دست پیدا کند. این مقام ارشد آمریکایی گفت که کرملین یک هفته فرصت دارد تا درخواست خود را برای ضمانت‌نامه کتبی، پس بگیرد. چنین تضمین‌‌‌هایی می‌تواند مجموعه‌‌‌ای از تحریم‌های غرب را که علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین اعمال می‌‌‌کند، تضعیف کند. این مقام ارشد آمریکایی با اشاره به توافق هسته‌‌‌ای ۲۰۱۵ که رسما به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌‌‌شود، گفت: «من فضایی برای بحث درمورد امور فراتر از آنچه در چارچوب برجام است نمی‌‌‌بینم.» وی افزود: «من فکر می‌‌‌کنم که می‌توان گفت که هیچ جایی برای صدور معافیت‌‌‌های فراتر از برجام وجود ندارد.» این مقام با بیان اینکه توافق بین ایران و ایالات متحده «در دسترس است» است، گفت: «زمانی که مذاکرات روز جمعه در وین به دلیل درخواست روسیه متوقف شد، تنها چند موضوع مانع از توافق شد.» این مقام درخواست‌‌‌های روسیه را «جدی‌‌‌ترین مانع برای دستیابی به توافق» خواند. مقامات اروپایی می‌‌‌گویند روسیه قول داده است که در چند روز آینده به خواسته‌‌‌های دقیق خود در بحث تضمین پاسخ دهد.
وزیر امور خارجه روسیه روز شنبه ۵ مارس (۱۴ اسفند) گفته‌بود: «روسیه از واشنگتن خواسته است تا قبل از به نتیجه رسیدن مذاکرات وین بر سر احیای برجام تضمین کند که تحریم‌های اخیر علیه مسکو به همکاری این کشور با ایران ارتباطی پیدا نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.» لاوروف در یک نشست خبری گفت: «از سوی روسیه مشکلاتی وجود دارد. ما از همکاران آمریکایی خود ضمانت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کتبی خواسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم تا تحریم‌ها، بر حق ما برای تجارت کامل و آزاد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و همکاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فنی-نظامی با ایران تاثیر نگذارد.»

موضوع راستی‌‌‌آزمایی در مذاکرات وین حل شده است
در عین حال سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با اشاره به اهمیت موضوع راستی‌‌‌آزمایی برای ایران در جریان مذاکرات وین گفت: «الان در نقطه‌‌‌ای هستیم که تقریبا مسائل‌‌‌مان در این حوزه حل شده است.»  سعید خطیب‌زاده در اظهاراتی با اشاره به تاکید ایران برای راستی‌آزمایی از اینکه آمریکا تحریم‌های ظالمانه خود علیه ایران را برداشته است، گفت: «راستی‌آزمایی برای این است که ما مطمئن شویم آمریکایی‌‌‌ها در عمل تحریم‌ها را برداشته‌‌‌اند و فقط روی کاغذ نبوده است. در همین چارچوب نمایندگانی از وزارت نفت، اقتصاد، بانک مرکزی نیز در جریان مذاکرات وین حضور داشتند که در مورد روند این موضوع مذاکره کنیم و اینکه هر بخشی از اقتصاد کشور راستی‌آزمایی در حوزه خود را تعریف کند.» وی افزود: «گفت‌وگوها و مباحث در موضوع راستی‌آزمایی رفت و برگشت‌‌‌هایی داشته و آنها یک چیزهایی را قبول کردند، یک چیزهایی را ما دادیم و الان در نقطه‌‌‌ای هستیم که تقریبا مسائل مان در این حوزه حل شده است.» این دیپلمات ارشد کشورمان همچنین با تاکید بر اینکه ایران در جریان مذاکرات وین به دنبال اخذ تضمین‌های سیاسی، حقوقی و اقتصادی بوده است، گفت: «این بُعدی است که تا به امروز نیز در حال بده بستان در مورد آن هستیم.» خطیب‌زاده همچنین با بیان اینکه در مورد چگونگی اجرای تعهدات و اینکه آنها باید اول این تعهدات را اجرا کنند بحث‌های مفصلی بین طرفین انجام شده است، تاکید کرد: «یکی دیگر از مسائل مهم در جریان این مذاکرات تضامین هسته‌ای و حفظ دستاوردهای هسته‌‌‌ای است.» سخنگوی وزارت خارجه در همین ارتباط ادامه داد: «ما گفته‌ایم که کلی ضرر کرده‌ایم. اسرائیلی‌ها در مورد سانتریفیوژهای ما خرابکاری کرده‌‌‌اند.
این‌ها از بین رفته اند، IR۶ گذاشته‌ایم، این دستگاه را گذاشته‌ایم، آنها گفته‌اند که باید خراب شود، ما گفتیم که این کار را نمی‌کنیم، در مورد این مسائل مذاکره کرده‌ایم.» خطیب‌زاده همچنین گفت: «هنوز توافقی نکرده‌ایم که جزئیات آن را بگوییم. وقتی توافق شد متن آن را روی سایت می‌گذاریم تا همه آن را ببینند.»

تداوم چند مشکل اساسی بین‌‌‌ ایران و آمریکا
سخنگوی وزارت امور خارجه در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: «ما بر اساس منافع ملت حرکت می‌کنیم. اگر چند مشکلی که بین ما و آمریکا مانده حل شود، اصلا صحنه متفاوت می‌شود. اما ما الآن حداقل در یکی دو موضوع بسیار کلیدی در آن نقطه نیستیم.» خطیب‌‌‌زاده با بیان اینکه هر مذاکره یک دستور کار دارد، گفت: «بارها گفته شده است هیات مذاکره در وین اگر قرار بود که خطوط قرمز را رد کند ماه‌‌‌ها قبل به نتیجه می‌‌‌رسید. وزارت امور خارجه مجری مذاکرات است و شورای‌‌‌عالی امنیت ملی که رئیس آن رئیس‌‌‌جمهور و پنج نماینده دولت و پنج نماینده رهبری دارد دستور مذاکرات را مشخص می‌‌‌کند.»
وی در ارتباط با مسائل حل‌‌‌نشده برجام و منظور از تمام تحریم‌ها و راستی‌‌‌آزمایی دقیق عنوان کرد: «مباحث اساسی که بین ما و آمریکا مطرح شده از جنسی است که باید انتفاع اقتصادی مردم ایران رعایت شود، یعنی تحریم‌هایی که مانع انتفاع اقتصادی و محل نزاع انتفاع است و تمام زنجیره تحریم‌ها (نفت، پتروشیمی، فلزات، بیمه، کشتیرانی، هوایی و…) باید برطرف شود.

در مورد لیست قرمز مذاکره نمی‌‌‌کنیم
همچنین سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره مساله رفع تحریم‌ها گفت: «آمریکایی‌‌‌ها گفتند ما ۳ لیست سبز، زرد و قرمز داریم که لیست سبز مورد قبول است؛ در این لیست منظور بیشتر افراد هستند. در مورد لیست زرد مذاکره می‌‌‌کنیم. اما در مورد لیست قرمز اصلا مذاکره نمی‌‌‌کنیم.» وی با اشاره به اینکه لیست قرمز موضوعاتی مانند موشکی، حقوق بشری، منطقه و از این جنس که هسته‌ای نیست را شامل می‌‌‌شود، گفت: «همه مذاکرات در این بعد برای این بوده که بگوییم ما این لیست قرمز را قبول نداریم و به رسمیت نمی‌شناسیم. ضمن اینکه مذاکرات ما نیز به صورت غیرمستقیم صورت گرفته است.»

توضیحات منبع آگاه درباره توقف مذاکرات
همزمان یک منبع آگاه توضیحاتی را درباره وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین ارائه کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، به نظر می‌رسد مذاکرات وین به روزهای آخر خود نزدیک شده است و براساس اعلام برخی منابع تا رسیدن به توافق راه زیادی باقی نمانده و تنها نیاز است آمریکا به آنچه در برجام برای برداشتن تحریم‌ها وعده داده، عمل کند و تضمین معتبری هم برای انجام این تعهدات داده شود. براساس اعلام مسوولان سیاست خارجه در کنار دریافت تضمین‌‌‌ معتبر، برداشتن همه تحریم‌ها از جمله تحریم‌های آمریکا و شورای امنیت از نکات و مطالبات اصلی ایران در مذاکرات است. اما به نظر می‌رسد آمریکا در مقابل عمل به این تعهد برجامی مقاومت می‌‌‌کند. یک منبع آگاه در‌باره این موضوع و همچنین درباره وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین به خبرنگار فارس گفت: «غرب و آمریکا همچنان در مقابل برداشتن همه تحریم‌ها مقاومت می‌‌‌کنند و با خواسته ایران در این باره تا این زمان موافقت نکرده‌اند.» وی افزود: «طرف مقابل در مذاکرات هسته‌‌‌ای در گذشته با برداشتن تعدادی از تحریم‌ها موافقت کرده اما برخی از تحریم‌های اصلی همچنان باقی است.»

فعلا متن نهایی نداریم
همچنین در حالی که روز شنبه سه کشور اروپایی عضو برجام در واکنش به وقفه ایجاد شده در هشتمین دور مذاکرات وین، تاکید کردند که یک توافق جامع و منصفانه روی میز و آماده نهایی شدن است، محمد مرندی، تحلیلگر ارشد سیاسی و یکی از اعضای هیات مذاکره کننده در وین ضمن بیان اینکه مذاکرات وین به خط پایان نزدیک شده، تصریح کرد: «هنوز متنِ توافق شده نهایی وجود ندارد.» به گزارش خبرگزاری فارس، مرندی از آمریکا و طرف‌‌‌های اروپایی برجام خواست به درازا کشاندن مذاکرات را کنار بگذارند. وی در توییتی نوشت: «تعجب می‌‌‌کنم که به نظر می‌رسد برخی از خبرنگاران فکر می‌‌‌کنند مذاکرات وین نهایی شده است. هنوز متن توافق شده نهایی وجود ندارد. ما به خط پایان نزدیک شده‌‌‌ایم و ایالات‌متحده و سه کشور اروپایی باید تعلل کردن مانند بچه‌‌‌ها را کنار بگذارند.»
روز شنبه مذاکره‌‌‌کنندگان انگلیس، آلمان و فرانسه اعلام کردند: «ناامیدکننده است که هماهنگ‌‌‌کننده اتحادیه اروپا مجبور شد در مذاکرات وین وقفه ایجاد کند. یک توافق منصفانه و جامع روی میز آماده است تا به نتیجه برسد و به همین دلیل است که مذاکره‌‌‌کنندگان سه کشور اروپایی هفته گذشته وین را ترک کردند، کار آنها در حال به نتیجه رسیدن است.» امیرعبداللهیان روز پنج‌شنبه ۱۹ بهمن در گفت‌‌‌وگوی تلفنی با جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه «برخی مباحث که مرتبط با قهرمانان ملی ماست قابل مذاکره نیست»، تصریح کرد: «طرح برخی درخواست‌‌‌های جدید از سوی آمریکا هیچ‌گونه توجیه منطقی ندارد.»
در همین رابطه جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در توییتی اعلام کرد: «به دلیل عوامل خارجی به وقفه در گفت‌‌‌وگوهای وین نیاز است. متن نهایی اساسا آماده و روی میز است. به‌‌‌ عنوان هماهنگ‌‌‌کننده، من به همراه تیمم به ارتباط با همه اعضای برجام و ایالات‌متحده برای غلبه بر وضعیت فعلی و نهایی کردن توافق ادامه خواهم داد.» پس از آن سعید خطیب‌‌‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در توییتی نوشت: «وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌‌‌ساز حل موضوعات باقی‌مانده و بازگشت نهایی باشد. دستیابی به موفقیت در گفت‌‌‌وگوها تمرکز اصلی همه طرف‌‌‌ها خواهد بود. هیچ عامل خارجی بر اراده مشترک ما به منظور حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نخواهد گذاشت.»

بیانیه برجامی ۱۶۰ نماینده مجلس
همزمان ۱۶۰ نماینده مجلس در بیانیه‌‌‌ای درباره مذاکرات هسته‌‌‌ای به تیم مذاکره‌‌‌کننده تاکید کردند که اکنون که بحران اوکراین نیاز غرب را به عرضه انرژی ایران افزایش داده است، نباید بدون توجه به خواسته‌‌‌های بحق ایران، نیاز آمریکا به کاهش قیمت نفت تامین شود. به گزارش «ایسنا»، سید محسن دهنوی در جلسه علنی دیروز، یکشنبه، مجلس شورای اسلامی بیانیه ۱۶۰ نماینده مجلس در مورد مذاکرات هسته‌‌‌ای را به شرح زیر قرائت کرد: «از تیم مذاکره‌‌‌کننده کشورمان می‌‌‌خواهیم که در مذاکرات وین خود را محدود به ضرب‌‌‌الاجل‌‌‌های ساختگی غرب ندانند و با ایستادگی جهت حفظ منافع ملی و مطالبات اصلی و حفظ خطوط قرمز، اهداف اعلامی را بدون فوت وقت پیگیری کنند. اکنون که بحران اوکراین نیاز غرب را به عرضه انرژی ایران افزایش داده است، نباید بدون توجه به خواسته‌‌‌های بحق ایران، نیاز آمریکا به کاهش قیمت نفت تامین شود.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «از هیات محترم مذاکره‌‌‌کننده می‌‌‌خواهیم که اخذ تضمین کافی اقتصادی، فنی و سیاسی از طرف آمریکایی بابت عدم‌تکرار خروج غیرقانونی این کشور از توافق را با جدیت پیگیری کند. حفظ عناصر اساسی برنامه هسته‌‌‌ای کشورمان در داخل، قوی‌‌‌ترین تضمین برای تکرار نشدن خطای آمریکا در بدعهدی است. البته لازم است جبران خسارات آمریکا به مردم پیگیری شود. رفع تحریم‌ها باید جامع و موثر باشد. رفع بخشی از تحریم‌ها یا رفع تحریم‌ها صرفا روی کاغذ، تامین‌‌‌کننده منافع ملی ما نیست.»
نمایندگان مجلس در ادامه بیانیه خود آورده‌‌‌اند: «مصوبات علاوه بر حقوقی بودن باید حقیقی هم باشند. اتکا به بهانه‌‌‌هایی مثل داشتن موارد غیرهسته‌‌‌ای یا غیربرجامی بودن عناوین تحریمی را پذیرفتنی نمی‌‌‌دانیم. مجلس ضمن تاکید بر چارچوب‌‌‌های قانون اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها، هر توافقی را از منظر انتفاع اقتصادی ایران و احقاق حقوق از دست رفته ملت دنبال می‌کند و با اصرار به مکانیزم ماده هفت این قانون، تکرار محدودیت در برنامه هسته‌‌‌ای بومی و صلح‌آمیز کشورمان را بدون رفع اثربخشی تحریم‌ها رد می‌کند.»