بهار نیوز - داستان اساطیری پیدایش نوروز

گروه فرهنگی: عید نوروز یکی از باستانی‌‌ترین اعیاد در جهان و علی الخصوص ایران است. هرساله از اواخر اسفند تا اوایل فروردین مردم در تکاپوی برگزاری این کهن آیین ایرانی می‌افتند. در این مقاله پلازا با بررسی تاریخچه عید نوروز با ما همراه باشید.نوروز آغاز سال نو و نخستین روز سال خورشیدی و برابر با یکم ماه فروردین است. عید نوروز در واقع جشن سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین و اصیل‌ترین فرهنگ‌های به جا مانده از ایران باستان است. همچنین مردم مناطق مختلف فلات ایران به خصوص کشور افغانستان این عید باستانی را جشن می‌گیرند. این جشن میراث نیاکان برای ما است. عید نوروز باستانی و زیبا، نماد پیوند اقوام مختلف ایران است؛ روزی که هیچکس در مبارک بودن آن اختلاف نظری ندارد. قدمت عید نوروز در ایران هزاران سال است.

واژه شناسی نوروز
واژه نوروز ریشه در فارسی میانه دارد و در اصل برگرفته از زبان اوستایی است. مردم دوره هخامنشیان به آن نوسارد و نوسارجی (به معنای سال نو) نیز می‌گفتند. در زبان لاتین بیشتر به صورت Nowruz نوشته می‌شود که بر مبنای تلفظ فارسی است. همچنین در شهر لکنو هند هرساله این عید را جشن می‌گیرند و به آن Nauroz می‌گویند. این تلفظ بیشتر به فارسی دری نزدیک است. این واژه به فلسفه عید نوروز نیز ربط دارد که در ادامه آن را به شما توضیح خواهیم داد.

داستان اساطیری پیدایش نوروز
منشا پیدایش نوروز به انسان‌های بین‌النهرینی یا همان نیاکان ایرانیان برمی‌گردد. تاریخچه عید نوروز از داستانی اساطیری شروع شده است.

داستان الهه اینانا
در فلسفه عید نوروز ، داستانی اساطیری از الهه اینانا برای شما تعریف می‌کنیم. روزی الهه باروی اینانا (همان انین یا ایشتار) هوس تصرف دنیای جهان زیرین را کرد. او به قلمرو ارشکیگال خواهرش که فرمانروای دنیای زیرین بود دست درازی کرد و این امر باعث خشم ارشکیگال شد و اینانا را زندانی کرد. از آن‌جا که اینانا الهه باروری بود عدم حضورش در زمین مساوی مرگ کل افراد می‌شد.

فداکاری تموزی و فلسفه عید نوروز
تموزی (دموزی) همسر اینانا بود. او تصمیم گرفت برای نجات انسا‌ن‌ها فداکاری کند. تموزی خود را به جای گروگان به ارشکیگال تسلیم کرد. از آن‌جایی که تموزی ایزد نباتات بود.‌ عدم حضور او هم مساوی با مرگ زمین‌ می‌شد پس ارشکیگال کمی دلرحمی به خرج می‌دهد و دموزی را فقط شش ماه در سال در جهان زیرین حبس می‌کند.

فلسفه عید نوروز بر اساس داستان اینانا
حال که تموزی فقط شش ماه در سال روی زمین حضور دارد. پس می‌توانیم حدس بزنیم قدمت عید نوروز در ایران به این داستان برمی‌گردد. تموزی شش ماه اول سال بر روی زمین است پس گیاهان می‌روید و سرسبزی همه جا را فرا می‌گیرد. در شش ماه بعدی‌ با مرگ تدریجی زمین روبرو هستیم. رویشی نمی‌بینیم، برگ درختان می‌ریزد و گیاهان به خواب زمستانه فرو می‌روند. این‌ها از نشانه‌های نبود تموزی روی زمین است

تاریخچه عید نوروز
منشا و پیدایش نوروز
در برخی از متن‌های کهن مانند شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری درباره توضیح عید نوروز، جمشید را بنیان‌گذار جشن نوروز می‌دانند. در شاهنامه آمده است که جم (جمشید) هنگام گذشتن از آذربایجان بر تخت شاهی نشسته بود. با تابیدن نور خورشید بر تاج زرین او، جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و جمشید آن را نوروز یعنی روز نو نامید. از آن پس جمشید این روز را هرساله جشن می‌گرفت و مردم در سرتاسر ایران به جشن و سرور می‌پرداختند.

در اوستا آمده است که جمشید به فرمان اهورامزدا به جنگ با اهریمن و سیاهی رفت و هنگامی که توانست بر سیاهی غلبه یابد، بار دیگر خیر و برکت و سبزی را به مردم بازگرداند. مردم پیروزی جمشید بر اهریمن را نوروز نامیدند و در ظرفی جو کاشتند و به شادی پرداختند. جو نماد سرسبزی و خرمی است. این تاریخچه عید نوروز به زبان ساده بود که برای شما بیان کردیم.

بررسی سنگ نوشته‌های به جا مانده از دوره هخامنشیان قدمت عید نوروز در ایران را نشان می‌دهد و بیانگر این است که مردم آن دوره عید نوروز را جشن می‌گرفتند. برخی از تاریخ شناسان می‌گویند کوروش کبیر نوروز را در سال 538 پیش از میلاد به رسمیت شناخت. او در این روز به سربازان ارتقا می‌داد، مجرمان را می‌بخشید و دستور پاکسازی خانه‌ها و اماکن عمومی را داده بود. برخی از پژوهشگران مانند هرتسفلد و کرتفر می‌گویند در این دوره مردم جشن نوروز را در تخت جمشید برگزار می‌کرده‌اند.

این دوره از 21 اسفند تا 19 فروردین به جشن و پایکوبی‌های نوروز اختصاص داشته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد در دوره ساسانیان 25 روز پیش از آغاز بهار، مردم انواع حبوبات را می‌کاشتند. رشد این حبوبات نشان خیر و برکت و سرسبزی در آن سال بوده است.

در زمان اشکانیان و ساسانیان نوروز در دو دوره نوروز کوچک و نوروز بزرگ برگزار می‌شد. در نوروز کوچک یا نوروز عام که 5 روز بوده است، شاه مردم را به حضور می‌پذیرفت. و مشکلات آن‌ها را می‌شنید و حل می‌کرد و در روز ششم و پس از حل کامل مشکلات مردم، نزدیکان خود را به حضور می‌پذیرفت که شروع نوروز بزرگ یا نوروز خاص بوده است.

جالب است بدانید که در آن زمان، بامداد نوروز مردم به هم آب می‌پاشیدند؛ چراکه آب همواره بین ایرانیان نماد روشنی و پاکی است. در زمان هرمز اول مردم در شب نوروز آتش روشن می‌کردند و از زمان هرمز سکه دادن به همدیگر مرسوم شد و رسم عیدی دادن نیز یادگار همان موقع است. با وجود این‌ رسوم مختلف در دوران‌ها هنوز دقیقا نمی‌دانیم حقیقت عید نوروز چیست.

نوروز در زمان معاصر:
نوروز در دوران معاصر رنگ بیشتری به خود گرفت و تاریخچه عید نوروز در دوره معاصر به عنوان یک میراث فرهنگی که از جانب ملت بسیار مورد استقبال بود یاد می شد و در این دوران این عید دارای آیین و سنت های مشخصی است که هر کدام دارای نمادهای ویژه است نوروز امروزه به عنوان جشنی فرخنده که مظهری از زندگی، طراوت، شادابی و خوشحالی است به آن توجه می شود.

فلسفه نوروز کوچک و نوروز بزرگ
در فلسفه عید نوروز از دو نوروز کوچک و نورز بزرگ سخن به میان آمده است و هر دو نورز بیانگر آداب و سنن خاص و ارزشمندی بوده است. نخستین روز فروردین به عنوان نوروز عامه یا نوروز کوچک تعبیر می شود و پیام آور فصل بهار و سرسبزی می باشد و تا پنجمین روز فروردین ادامه پیدا می کند. روز شش فروردین ماه یا همان خرداد روز متقارن با نوروز خاصه یا همان نوروز بزرگ می باشد که در تمامی این ایام جشن برگزار می گردد.
در پنج روز نخستین ماه فروردین مردم از طبقات مختلف جامعه همچون اشراف، پیشه وران، روحانیان و دهقانیان در هر کدام از روزها به محضر شاه می رسیدند تا مشکلات و مسائل خود را با شاه در میان بگذارند و شاه تمامی صحبت های آن ها را می شنید. روز شش فروردین روزی بود که شاه باید حق و حقوقی که از مردم به گردنش بود را باید نسبت به مردم در طبقات مختلف ادا می کرد. البته در این روز بخصوص تنها نزدیکان شاه می توانستند به خدمت او شرفیاب شوند.

در داستان ها و افسانه های اساطیری تعبیر جالبی از نوروز شده است و در رابطه با عید نوروز این چنین آمده است که سالگرد آفرینش طبیعت و انسان نوروز می باشد و آغاز سلطنت جمشید در این روز به وقوع پیوسته است که وی تمامی درباریان را احضار و آداب و سنن خوبی را پایه گذاری نمود و خالق جهانیان و عالم هستی را پروردگار باری تعالی اعلام کرد.که به یمن این عید بزرگ بدن باید بدن را با آبی پاک و نظیف شستشو و غسل داد و با خدای منان راز و نیاز کرد و سجده شکر به جای آورد و به خاطر تمامی نعمت های خداوند سپاسگزار بود و همه ساله این اعمال را باید انجام داد.

فلسفه سفره هفت سین در تاریخچه عید نوروز اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد و بیشتر افراد جهان این روز را با این سنت و چیدن سفره هفت سین می شناسند در چیدن سفره هفت از هفت “سین” استفاده می کنند که نشان دهنده خوش یومنی و برکت می باشد. سرکه، سنجد، سکه، سمنو، سبزه، سماق، سیب و همچنین تخم مرغ، آب، قرآن، آینه و …از نمادهای با ارزشی است که در سنت ایرانی برای چیدن سفره هفت سین از آن استفاده می کنند.