خواندن برایم سن و سال ندارد؛حتی در ۹۰سالگی

گروه فرهنگی: روزانه شاهد تولید و انتشار ده‌ها تک‌آهنگ هستیم که اغلب آنها تنها یک بار قابلیت شنیده شدن دارند و در میان آنها کمتر اثری را می‌توان یافت که حاصل همکاری دو نسل متفاوت باشد. بهنام خدارحمی، نوازنده و آهنگساز، تلاش دارد طی فعالیت‌هایش آثار گذشتگان را با تنظیم‌های جدید و نگاهی امروزی باز تولید و بازاجرا کند. او همچنین همواره به همکاری با استادان گذشته و نسل‌های پس از خود تمایل دارد.

خدارحمی در یکی از آخرین فعالیتهای خود، با حسین خواجه امیری (ایرج) همکاری قابل توجهی داشته است. البته این نوازنده و آهنگساز که خوانندگی را تجربه کرده، نزدیک به سه دهه است که با ایرج خواجه‌امیری که قدیمی‌ترها او را به نام ایرج غزل می‌شناسند، در جایگاه نوازنده، آهنگساز و تنظیم کننده همکاری دارد. این همکاری و رفاقت کهنه باعث شده خدارحمی بیش از دیگران با روحیات ایرج خواجه‌امیری که او را با لقب «پهلوان آواز» می‌شناسند، آشنا باشد. ایرج خواجه‌امیری را شاید بتوان آخرین بازمانده نسل طلایی موسیقی ایران دانست و اهمیتش تا به آنجاست که محمدرضا شجریان درباره او گفته بود: «صدای ایرج در تاریخ آوازخوانی ما یک متر و معیار است و هرکس بخواهد در بالاترین حد حنجره صدایی را مثال بزند، می‌گوید صدا شبیه صدای ایرج است»
بهنام خدارحمی که قطعه «سرحال» آخرین همکاری با ایرج است درباره این آوازخوان موسیقی ایرانی گفتگو کرد. لازم به یادآوری است که او پیش‌تر با خوانندگانی چون اکبر گلپایگانی (گلپا)، علیرضا افتخاری، بهرام حصیری و محمد معتمدی همکاری‌هایی داشته است.

حسین خواجه امیری هم که آهنگ «سرحال» به مناسبت تولد نود سالگی‌اش تولید و منتشر شده، به بهانه این اتفاق با ایلنا گفتگویی کوتاه داشت. او با وجود سن بالایی که دارد، معتقد است برای صدایش پایان و انقضایی نیست و هنرمند تا زمانی که زنده است و  مخاطبش طلب می‌کند، لبریز از هنر خواهد ماند.

ابتدا گفتگوی ایرج خواجه‌امیری را می‌خوانید؛
چگونه است که برخلاف بسیاری از خوانندگان موسیقی ایرانی همچنان در سن نود سالگی فعال هستید؟
همیشه گفته‌ام و باز هم می‌گویم برای هنر تاریخ انقضایی وجود ندارد و اگر کسی هنرمند باشد، تاریخ مصرف نخواهد داشت و هنر و صدایش ماندگار می‌شود. اگر کسی علاوه بر اینکه با دلش به سمت هنر می‌رود، علم آن را نیز فرا بگیرد، حتما ماندگار می‌شود.

آخرین اثری که با صدای شما منتشر شده قطعه «سرحال» است. هدف از خواندن این اثر چه بود؟
من برای اینکه به مردم ثابت کنم هنرمند هرگز خاموش نمی‌شود، به خواندن این قطعه اقدام کردم. یک خواننده خوب تا زمانی که زنده است، می‌خواند.

آیا با اجرای این قطعه توانستید حق مطلب را ادا کنید؟ و دلایلتان برای خواندن این اثر چه مواردی بود؟
حق مطلب که ادا نمی‌شد، اما در کل این آهنگ، اثر خیلی خوبی بود و با توجه به شناختی که سالیان سال از بهنام خدارحمی داشتم و می‌دانستم که انتخابش درست است. اگر کار را شنیده باشید، متوجه می‌شوید به خوبی از پس آهنگسازی و تنظیم آن برآمده است. اثر نوازندگان خوبی داشت. مجموعه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا نهایتا شما کاری را بشنوید که از آن خوش‌تان بیاید. باید دید نظر مردم درباره این آهنگ و خواندن من چیست. من تا جایی که به من مربوط می‌شد به خوبی این آهنگ را خواندم و در بین مردم گل کرد. نهایتا این مردم هستند که باید قضاوت کنند.

 نظرتان درباره آثارتان چیست؟ آیا کارنامه خود را مملو از کارهای قوی می‌بینید؟ 
ناگفته نماند من نیز مانند خیلی ها همه کارهایی که درگذشته منتشر کرده‌ام، کارهای خوبی نبوده‌اند و در بین آنها کارهای متوسط هم وجود داشته است. البته بیشتر کارهایی که خوانده‌ام کارهایی قوی بوده‌اند که آهنگ «سرحال» هم از این دسته آثار است.

با توجه به تجربه‌‌تان بفرمایید، آیا فعالیت‌های هنری حتی در سطح هنرمندان آماتور سن و سال و حد و حدودی دارد؟
همانطور که در ابتدا گفتم خواندن و کلا هر فعالیت هنری، ربطی به سن و سال ندارد. آدم در هر سنی اگر بخواهد، می‌تواند هر کاری بکند، بخصوص اگر هنرمند باشد. خواندن هم از آن قبیل کارهایی است که برای من سن و سال نمی‌شناسد.

در ادامه آیا همچنان پرکار خواهید بود و قرار است آثاری جدید از شما بشنویم؟
فعلا که نه! در واقع فعلا تصمیمی در این زمینه ندارم. این زمان و شرایط است که ایجاب می‌کند که من کاری منتشر کنم یا نه! مثل آهنگ«سرحال» که خواندنش لازم بود. من خیلی فکر این چیزها را نمی کنم. زیاد هم جالب نیست بیشتر از این خواندن من. چون تا به امروز همه کارهایی که لازم بوده را انجام داده‌ام و هر آهنگی که توانسته‌ام را خوانده‌ام. همه مردم با نوارهای من خاطره دارند چون من طی این سالیان دراز کارهای زیادی انجام داده‌ام که واقعا قابل شمارش نیست. در نهایت باز هم معتقدم قضاوت با مردم است که از کارهایم خوش‌شان بیاید، آنها را بپسندند یا نه!
 
در ادامه بهنام خدارحمی (نوازنده، آهنگساز و تنظیم‌کننده موسیقی) درباره همکاری‌هایش با ایرج خواجه‌امیری توضیحاتی ارائه کرد. در این بخش گفتگوی بهنام خدارحمی با ایلنا را می‌خوانید؛
خیلی‌ها می‌گویند که خوانندگان نسل‌های قبل سبک‌هایی منسوخ شده دارند که مورد توجه جامعه امروز نیست. حتی برخی هنرمندان نسل‌های قبل شخصا چنین نظری دارند. در این میان چطور می‌شود که اثر یک پیشکسوت با وجود مغایرت با سلیقه مخاطبان امروزی، بازهم شنیده می‌شود؟

با تورق تاریخ متوجه می‌شوید که مردم همواره با خاطرات خود زندگی می‌کنند و خب، صدای استاد ایرج از صداهای خاطره‌انگیز ماندگار است و مردم با آن و ترانه‌هایی که اجرا کرده‌، خاطرات بسیار دارند.

نوستالژی و خاطره‌سازی هنر موسیقی را ویژگی می‌دانید با این حساب باید به سراغ آثار با کیفیت برویم. قطعات و آلبوم‌های امروزی قابلیت خاطره‌سازی ندارند چون نهایتا چند بار توسط مخاطب شنیده می‌شوند و سپس کنار می‌روند.
بله. درگیر نوستالژِی بودن و حس داشتن نسبت به آهنگ و صدایی در گذشته، موجبات این نزدیکی مردم به هنرمندان پیشکسوت و همچنین استقبال از صداهایی است که در گذشته نسبت به آن هیجان داشته‌اند. مردم ایران به لحاظ عاطفی شدیدا درگیر احساسات هستند و هنگام رو در رویی با کوچکترین خاطره‌ای از گذشته، ابراز احساسات می‌کنند.

از همکاری‌هایتان با ایرج خواجه‌امیری بگویید. خیلی‌ها نمی‌دانند شما سالهاست با ایشان همکاری دارید.
من نزدیک به 30 سال است که در جایگاه نوازنده و آهنگساز، در محضر استاد ایرج هستم و با توجه به اینکه با روحیات ایشان و همچنین خصوصیات صدایشان آشنا هستم به خوبی می‌دانم که چه سبک و سیاق از موسیقی و شعر روی صدایشان جواب می‌دهد. البته که استاد خود با تمامی این موارد اشراف و آگاهی کامل دارند.

از آخرین همکاری‌تان با ایرج بگویید. قطعه‌ «سرحال» حال و هوایی شاد دارد و به نوعی شاید از آثار متفاوت ایرج باشد.؛ چون به واسطه این اثر توانایی‌اش را به رخ می‌کشد و پیامی برای مردم دارد.
درست است. اگر این قطعه را برای ایشان ساختم بیش از هر چیزی قصد داشتم بار دیگر عظمت صدایشان را نشان دهم و دیگر اینکه ارادتی بود که نسبت به این هنرمند پیشکسوت داشته و دارم. امیدوارم این همکاری توانسته باشد جایی در میان مخاطبان استاد ایرج باز کند و اندکی از لطف و مهربانی استاد را جبران کرده باشم.

آقای ایرج چه واکنشی به همکاری با شما داشتند و با پیشنهاد شما چگونه برخورد کردند؟
خوشبختانه از همان ابتدا راضی بودند. آهنگ را دوست داشتند و به خوبی با آن ارتباط برقرار کردند. وقتی هم که کار پخش و خبر آن رسانه‌ای شد، بیشتر لذت بردند و از میزان استقبالی که شد خوشحال‌تر شدند.

دلیل شنیده شدن آثار ایرج در دنیای امروز آیا همان ویژگی خاطره‌سازی است که خودتان به آن اشاره کردید؟
بله. البته از دیگر دلایل ارتباط مخاطبان با قطعه «سرحال»، صدای خوب ایرج است. و اینکه، استاد ایرج نیز از دیرباز خواننده محبوب مردم بوده  و با صدای‌شان خاطرات بسیاری برای آنها زنده می‌شود.

ساختن اثر  برای خواننده‌ای که عمری طولانی را صرف موسیقی کرده و آلبوم‌های بسیار دارد و اجراهای زنده متعددی داشته، چه دشواری‌هایی دارد؟
همکاری با ایشان به عنوان پیشکسوت قطعا کار راحتی نیست و سختی‌های خودش را دارد. درست است که ایشان صاحب سبک و پیشکسوت هستند؛ اما همکاری با ایشان اصلا کار سختی نیست. شاید ابتدا به ساکن آدم کمی بترسد که برای ایشان کار بسازد، که آن هم به دلیل کسوت و بزرگی‌شان است؛ اما می‌توانم به جرات بگویم که نه تنها کار سختی نبود، بلکه خیلی هم عالی بود. با اشرافی که ایشان به موسیقی و شعر دارند، هیچ جای نگرانی برای آهنگساز باقی نمی‌ماند. همانطور که گفتم سختی کار به دلیل بزرگی ایشان بود.

فکر می‌کنید با همکاری شکل گرفته میان شما و ایرج آنچه را می‌خواهید، ادا کرده‌اید؟
جواب برخی از سوالات پیش ما نیست و این مردم، مخاطبان و شنوندگان هستند که باید قضاوت کرده و نظر بدهند. من در جایگاه آهنگسازی که از درون به قضیه نگاه می‌کند، شاید نتوانم به خوبی اظهارنظر کنم. شاید بتوانم بگویم همکاری بسیار خوبی بود و برای من پر از تجربه‌های ارزشمند بود اما نمی‌توانم بگویم که حق مطلب را ادا کرده‌ام یا خیر!

با توجه به همکاری‌تان با خوانندگان نسل‌های قبل و فعالیت مستمرتان در عرصه موسیقی آیا صدای ایرج خواجه‌امیری در نود سالگی بی‌نقص است؟ در ترانه قطعه «سرحال» هم به این موضوع اشاره کرده‌اید.

قطعا بی‌نقص بود و بدون هیچ حرف اضافه‌ای باید بگویم که بسیاری از خوانندگان جوان چنین توانایی‌هایی در اجرا ندارند. من طی همکاری با استاد تجربه‌های زیادی کسب کردم و قطعا از آنها بهره‌های فراوان خواهم برد.

شما معمولا در تنظیم قطعاتی که آنها را می‌سازید یا بازتولید می‌کنید، خلاقیت‌هایی به خرج می‌دهید. در اثری که با همکاری ایرج ساخته و ارائه کرده‌اید چه مولفه‌ها و معیارهایی را در تنظیم مد نظر داشته‌اید؟
چیدمان و ساختار سازها در کنار صدایی که شناسنامه دارد. چراکه این بخش، اثر گذاری زیادی روی قطعه خواهد داشت. چون محتوای شعر ایجاب می‌کرد که تنظیم ارکسترال و متفاوت لحاظ شود تا در شنونده حس منفی ایجاد نشود و بتوانیم حس خواننده را همانگونه که هست به او منتقل کنیم.

از دیگر همکاری‌هایتان با ایرج بگویید. آیا قرار نیست اثری جدید از ایشان بشنویم؟
قطعا همکاری ما به اینجا ختم نمی‌شود و اگر فرصتی فراهم شود به تکرار خواهد رسید. همچنین بازتاب اثر آخر من را بر آن داشت تا به همکاری مجدد با ایشان فکر کنم. امید که بتوانم به سرانجام برسانم.

اگر ناگفته‌ای مانده توضیح دهید.
 لازم می‌دانم از حضور افتخاری استاد مهیار فیروزبخت در این قطعه تشکر ویژه‌ای داشته باشم و همچنین اگر همکاری و همیاری همیشگی دوست و هنرمند عزیز امیر فیروزبخت نبود، این آهنگ شنیدنی نمی‌شد. البته قدردان حضور گرم تک تک نوازندگان هنرمند و عوامل آهنگ «سرحال» هستم.