بهار نیوز - اسلامی ندوشن برای «شاهنامه» چه کرد؟

گروه فرهنگی: سجاد آیدنلو در نگاهی به فعالیت‌های محمدعلی ‌اسلامی ندوشن درباره «شاهنامه» او را از پیشگامان کار تحلیلی - توصیفی و اجتهادی درباره این اثر حماسی فردوسی توصیف کرد.این شاهنامه‌پژوه و استاد دانشگاه در پی درگذشت محمدعلی اسلامی ندوشن، نویسنده، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی،درباره وجه شاهنامه‌پژوهی او اظهار کرد: نکته‌ای که می‌خواهم درباره کارهای شاهنامه‌شناختی مرحوم استاد اسلامی ندوشن بیان کنم، این است که اگر کارنامه تحقیقات شاهنامه‌شناختی را، چه در خارج و کار محققان اروپایی و آمریکایی و چه در داخل و کار محققان خودمان بررسی کنیم، در یک تقسیم‌بندی دو حوزه یا دو نوع نگارش را می‌توانیم تشخیص دهیم؛ یکی کارهای تحقیقی و پژوهشی است یعنی مقاله‌ها و کتاب‌هایی که جنبه پژوهشی دارند و به مآخذ مختلف مراجعه کرده و ارجاع داده شده‌اند و یکی فرضیه، نظریه و دیدگاهی است که درباره مسائل مختلف «شاهنامه» فردوسی و جنبه‌های ادبی و حماسی ایران عرضه می‌شود.

او در ادامه افزود: نوع دوم نوشته‌ها، نوشته‌هایی تحلیلی-توصیفی است که میزان ارجاعات و مستندسازی‌های این نوع نوشته‌ها نسبت به نوع اول کم است و بیشتر شَمِ‌ اجتهادی، انتقادی، دریافت و استنباط و تحلیل خود نویسنده و محقق را می‌بیند. مرحوم استاد اسلامی ندوشن وجه غالب کارهای شاهنامه‌شناختی‌اش این نوع دوم بود؛ یعنی کارهای تحلیلی-توصیفی و تحلیل‌ها و استنباط‌های خودشان که اتفاقا در این نوع نگاه و نگارش درباره شاهنامه، یعنی کارهای تحلیلی، استنباطی و اجتهادی ایشان یکی از بهترین‌ها و یکی از پیشگامان زبان فارسی در ایران هستند.

آیدنلو سپس گفت: کتاب معروف «داستان داستان‌ها؛ رستم و اسفندیار در شاهنامه» اسلامی ندوشن که در دهه ۴۰ نوشته شده در کنار کار مشابه دیگر یعنی کتاب «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار» شادروان شاهرخ مسکوب، از نخستین نمونه‌های نگارش تحلیلی-توصیفی درباره شاهنامه هستند. البته در کتاب «داستان داستان‌ها» و برخی دیگر از کارهای دکتر اسلامی جنبه پژوهشی هم دیده می‌شود و این‌طور نیست که‌ آثارشان صرفا و مطلقا تحلیلی باشد. در کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان» از ایشان غیر از بخش نخست کتاب که درباره زندگی‌نامه فردوسی و چگونگی شاهنامه‌سرایی است و طبیعتا جنبه تحقیقی دارد، بخش دوم کتاب تحلیل برخی از مهم‌ترین شخصیت‌های شاهنامه است. شما در این بخش قلم تحلیلی- توصیفی، استنباطی و اجتهادی مرحوم دکتر اسلامی ندوشن را می‌بینید. ‌کار خوب دیگری که در حوزه شاهنامه دارند، کتاب «سرو سایه‌فکن» است که درباره فردوسی و شاهنامه است که کتابی بسیار خواندنی است.

او خاطرنشان کرد: در حوزه شاهنامه‌شناسی و فعالیت‌های علمی مرحوم استاد اسلامی ندوشن به نکته مهم ‌دیگری باید اشاره کرد و آن تأسیس و انتشار فصلنامه «هستی» است که به مدت چند سال منتشر می‌شد. در این مجله همیشه مقاله‌هایی درباره فردوسی و شاهنامه و البته دیگر مسائل فرهنگ و ادب ایران چاپ می‌شد.
آیدنلو در ادامه بیان کرد: نکته‌ای که بارها درباره محمدعلی اسلامی ندوشن گفته‌ و به آن اشاره کرده‌اند این است که دکتر اسلامی ندوشن در حوزه‌های مختلف قلم زدند و حوزه‌های کاری‌شان متنوع است، درباره حافظ نوشته‌اند، درباره شاهنامه‌ نوشته‌اند، سفرنامه‌های مختلفی دارند، ترجمه دارند، شعر گفته‌اند و کارهای مختلفی انجام داده‌اند و در همه آن کارها نثر بسیار زیبا، دانشین، دل‌انگیز و فاخری را از ایشان می‌بینیم چه درباره شاهنامه و چه دیگر کارهای‌شان. بی‌تردید این انشا و نثر زیبا یکی از بهترین ‌نمونه‌های نثر فارسی در دوره معاصر ما محسوب می‌شود. دکتر اسلامی در این زمینه هم پیشگام بوده و کارهایش چشمگیر است.