کیسه هوای قیمت خودرو ترکید!

گروه اقتصادی: طی چند روز گذشته وقتی یک‌بار دیگر سکان‌داران اقتصادی از عدم واردات خودرو در سال جاری سخن گفتند، کلیات طرحی از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام خبرساز شد که محتوای عجیبی داشت؛ واردات اتومبیل در ازای صادرات قطعه؛ طرحی که در پی اظهارات جنجالی یکی از نمایندگان مجلس خبرساز شد. چند روز پیش بود که مصطفی میرسلیم، نماینده مردم تهران در مجلس گفت: «امسال واردات خودرو نخواهیم داشت»؛ به گفته وی «هیچ کمبودی در بازار داخلی خودرو نداریم، متأسفانه ما در زمینه خودرو با یک استفاده سرمایه‌ای مواجه شده‌ایم.» او حتی به دانش‌بنیان شدن خودروسازی بدون توجه به فضای رقابتی اشاره کرده و تأکید کرده بود: «صنعت خودروسازی ما باید به‌طور صددرصد دانش‌بنیان شود و تنها از این طریق می‌توان جوابگوی ارتقای کیفیت خودرو شد.» وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر سرنوشت واردات ۷۰هزار خودرو به کشور اظهار کرده بود: «این مصوبه تایید نشد و امسال واردات خودرو نخواهیم داشت.

واردات خودرو مسئله را حل نمی‌کند؛ در نتیجه این فرایند یک عده خودرو وارد بازار می‌کنند و نهایتاً قیمت آن خودروها هم دو برابر خواهد شد، بنابراین واردات هم به این سرنوشت دچار می‌شود.» وی با بیان اینکه حتماً واردات خودرو باعث افزایش کیفیت خودرو خواهد شد، بیان کرد: «البته ما و هم خودروسازان موافق واردات خودرو هستند آن‌هم در حد یک در هزار، البته به دلیل اینکه ما متوجه پیشرفت‌های خودروسازی شویم، اما این مسئله فرق می‌کند با وارداتی که می‌خواهد بازار را تنظیم کند.»

اما عدم واردات خودرو این‌بار دیگر برای کسی قابل‌هضم نبود؛ آن‌هم در مقابل این‌همه اتفاقات تلخ و قربانی‌هایی که مقصرانش تنها دو غول خودروسازی داخلی هستند که بی‌توجه به همه این حاشیه‌ها، تولید می‎کنند و به بازار عرضه. چند روزی گذشت و این‌بار موضع مجمع تشخیص مصلحت نظام در این زمینه خبرساز شد؛ یعنی واردات به‌شرط صادرات.

یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره تصویب کلیات طرح واردات خودرو و رفع ممنوعیت واردات خودرو در مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «طرح واردات خودرو به‌شرط صادرات خودرو، قطعه و خدمات نیروی محرکه در جلسه  مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب و برای بررسی بیشتر جزییات آن به کمیسیون‌های تخصصی مجمع ارجاع شد.» در همین رابطه یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به پایان مدت چهارساله مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه درباره ممنوعیت واردات خودرو به دلیل محدودیت‌های منابع ارزی طی یک ماه آتی، تأکید کرد: «چنانچه دولت قصدی برای تمدید این ممنوعیت نداشته باشد، مانعی برای واردات خودرو وجود ندارد.» مصطفی طاهری همچنین با تأکید بر اینکه مجلس نسبت به واردات خودرو نظر مثبتی دارد، اظهار کرد: «نظر من این است که واردات خودرو در شرایطی مطلوب است که از محل منابع خود به بخش خصوصی ارز تخصیص دهد؛ چراکه فرمول‌هایی که طی آن واردات به ارز اشخاص با منشأ خارجی وابسته است، موجب گرانی ارز در کشور می‌شود.

در مجموع موافق واردات خودرو به کشور و اعمال سقفی برای خودروهای وارداتی هستم و با توجه با اینکه هر چقدر ارزبری کمتر  باشد به نفع کشور است، معتقدم که نباید خودروهای خیلی لوکس و گران‌قیمت وارد شوند.» این خبر نه‌فقط از سوی عوام که از سوی بهارستانی‌ها نیز موردتوجه قرار گرفت. جلال رشیدی کوچی نماینده مردم مرودشت، پاسارگاد و ارسنجان و عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس در توییتی نوشت: «مشروط کردن ‎واردات  خودرو  به صادر کردن آشغال‌های مونتاژکاران داخلی (خودروهای با تکنولوژی ۳۰سال قبل)، تنها یک جوک خنده‌دار است. لطفاً برای شعور مردم احترام قائل شوید.» چیزی که از نگاه اذهان عمومی هم قابل‌قبول نبود و با واکنش‌های بسیاری همراه شد.

حالا اما طرح جنجالی واردات خودرو در ازای صادرات قطعه در شرایطی مطرح است که بسیاری از آگاهان اقتصادی از فسادزا بودن این طرح سخن می‌گویند و گفته می‌شود این سیاست می‌تواند مشکلاتی را نیز برای بازار ایجاد کند؛ برای مثال ممکن است انگیزه کسب سود از واردات، باعث  صادرات غیرواقعی قطعات و خودروهای داخلی  به کشورهای همسایه و افزایش قیمت این محصولات در بازار شود. این احتمال اما در بهترین حالت ممکن؛ یعنی در صورت پیدا شدن مشتری برای خودروها و قطعه‌های داخلی مطرح است.

این طرح حتی تبدیل به سوژه داغ کاربران شبکه‌های مجازی هم شده و بسیاری از آن با عنوان شوخی تلخی یاد می‌کنند. یکی از انتقادهایی که بارها و بارها کارشناسان به عملکرد خودروسازان و قطعه‌سازان وارد کرده‌اند، بحث انحصار بوده؛ حالا اگر گفته‌شده واردات خودرو آزاد شود، این سیاست برای مقابله با مافیا و انحصار روی کار آمده، سؤالی که می‌توان مطرح کرد این است که همین انحصارگران چطور می‌توانند جلوی خود را بگیرند و با ایجاد رقابت و رفع انحصار مشکل صنعت پرحاشیه خودرو را حل کنند؟ به نظر می‌رسد واردات خودرو در ازای صادرات یعنی انحصار در انحصار. اینکه کشورهای مصرف‌کننده در سطح جهان چطور در مقایسه با کیفیت اتومبیل‌های کشورهای پیشرفته سراغ تولیدات ایرانی می‌روند، سؤالی بدون پاسخ است.

در چنین شرایطی هر روز فاجعه جدیدی از ایران‌خودرو و سایپا در رسانه‌ها منتشر می‌شود که بیشتر آن‌ها مربوط به بحث ایربگ‌هاست؛ ترکیدن ایربگ 206؛ باز نشدن ایربگ‌ها در تصادفات زنجیره‌ای؛ باز شدن قفل خودرو با خم کردن برف‌پاک‌کن و ...، هر چه هست، خودروسازان طی همین پنج دهه ثابت کرده‌اند به دنبال بهبود کیفیت خودروی خود نیستند و این در حالی است که به گفته کارشناسان، تنها راهی که خودروسازان را مجبور به ارتقای کیفیت محصولاتشان می‌کند واردات خودرو است که برای این سیاست هم شرایطی گذاشته شده که اجرای آن را با محدودیت همراه کرده است.

طرح واردات در ازای صادرات اولین باری نیست که مطرح می‌شود. طی سال‌های گذشته بحث‌های فراوانی در این زمینه شده که هر بار به دلایلی مسکوت مانده. یک اقتصاددان در کانال تلگرامی خود به این موضوع اشاره کرده و گفته: «در دهه 1360 طرحی مشابه آزادسازی واردات خودرو در ازای صادرات قطعه اجرا شد. در آن طرح عده‌ای محصولات کم‌کیفیت به امارات صادر می‌کردند و حتی در دریا ریختند و اسناد صادرات را به واردکننده فروختند و در نهایت این طرح به وسیله‌ای برای پول‌شویی تبدیل شد.» با وجود همه این انتقادها اما سکان‌داران اقتصادی از موضع خود کوتاه نیامده و اصرار بر حمایت از خودروسازها دارند.

  قیمت‌هایی که همچنان می‌تازند
واردات مشروط در شرایطی است که قیمت‌ها همچنان می‌تازند. روند افزایش قیمت‌ها در بازار خودرو در آخرین روز هفته شدت بیشتری گرفت به‌طوری‌که پژو ۲۰۰۸ مدل ۱۳۹۹ از یک میلیارد و ۱۶۰ میلیون تومان در روز گذشته به قیمت یک میلیارد و ۲۱۰ میلیون تومان رسیده است. بررسی نوسانات قیمتی در بازار خودرو از شدت گرفتن روند افزایشی قیمت‌ها در این بازار حکایت دارد به‌طوری‌که در بین خودروهای پراید موجود در بازار مدل ۱۱۱ آن از ۱۹۸ به ۲۰۰میلیون تومان رسیده است و مدل ۱۳۱ آن نیز از ۱۷۸میلیون تومان در روز گذشته به ۱۸۱میلیون تومان رسیده است و پراید ۱۵۱ مدل ۱۳۹۹ نیز از ۱۶۵میلیون تومان در روز گذشته به ۱۶۶ میلیون تومان رسیده است و مدل ۱۴۰۰ این خودرو نیز در ۲۴ساعت گذشته سه میلیون تومان گران شده است و  ۱۷۶میلیون تومان قیمت خورده است.

خودروهای پژو نیز در این مدت افزایش قیمت‌ها چشمگیری را تجربه کردند به‌طوری‌که پژو ۲۰۰۸ مدل ۱۳۹۹ از یک میلیارد و ۱۶۰میلیون تومان به یک میلیارد و ۲۱۰میلیون تومان رسیده است و مدل ۱۳۹۸ آن نیز در ۲۴ساعت گذشته ۵۰میلیون تومان گران شده است و این خودرو در حال حاضر یک میلیارد و ۱۵۰میلیون تومان قیمت خورده است. پژو ۲۰۶ تیپ۲ مدل ۱۴۰۱ از ۲۹۵میلیون تومان در روز گذشته به قیمت ۳۰۲میلیون تومان رسیده است و مدل ۱۴۰۰ این خودرو نیز در این مدت شش میلیون تومان گران شده است و این خودرو در حال حاضر ۲۹۰میلیون تومان قیمت خورده است. خودروهای تیبا نیز در این مدت از نوسانات قیمتی در امان نبوده‌اند به‌طوری‌که تیبا۲ مدل ۱۴۰۰ از ۱۹۸میلیون تومان به قیمت ۲۰۰میلیون تومان رسیده است و مدل ۱۴۰۱ این خودرو به قیمت ۲۱۰میلیون تومان در بازار خرید و فروش می‌شود و تیبا صندوقدار مدل ۱۳۹۹ نیز در ۲۴ساعت گذشته چهار میلیون تومان گران شده است و این خودرو به قیمت ۱۸۴میلیون تومان رسیده است.