آقاي فرج‌اله سلحشور ادعايي بكن كه بگنجد!

به گزارش «کافه سینما»، هروقت که پای آمار بینندگان برنامه‌های تلویزیونی در میان باشد، نام شرکت نیلسن دیده می‌شود. «نیلسن» یک شرکت آماری است که سابقه‌اش به دهه‌ی بیست میلادی و پیش از ظهور تلویزیون بازمی‌گردد. نیلسن در آن زمان با بررسی کمی مخاطبان رادیو در آمریکا به شهرت رسید و پس از آغاز عصر تلویزیون، توجهش را به رسانه‌ی جدید معطوف کرد و امروزه علاوه بر آمریکا در 100 کشور دیگر اروپا گرفته تا خاوردور و خاورمیانه فعالیت دارد و تعداد کارکنانش از سه هزار و پانصد نفر فراتر رفته است.

اگرچه در وب‌سایت رسمی این شرکت نامی از ایران دیده نمی‌شود ولی اطلاعات تایید نشده (مانند صفحه‌ی رسمی این شرکت در ویکی‌پدیا) از فعالیت آن در کشور ما هم خبر می‌دهد. «نیلسن» دو آمار شاخص دارد: تعداد بینندگان یک برنامه‌ی تلویزیونی و سهمی که آن برنامه در زمان پخش از کل مخاطبان تلویزیون ممکن به خود اختصاص می‌دهد. این شرکت این دو روش را به کار می‌گیرد تا هر روز و هر شب از برنامه‌ای که مخاطبان تلویزیون در آمریکا و نقاط دیگر دنیا تماشا می‌کنند، مطلع شود.

در اصل نیلسن یک جامعه‌ی آماری کوچک و قابل تعمیم به تمام مخاطبین برنامه‌های تلویزیونی را در نظر می‌گیرد و با بررسی گزینه‌های انتخابی آنها، به تخمینی از کل جامعه می‌رسد. بخشی از این جامعه‌ی آماری، شخصا برنامه‌های مورد علاقه و عادت تماشای خود را یادداشت می‌کنند و در اختیار شرکت قرار می‌دهد و گروهی دیگر دارای تلویزیون‌هایی هستند که به صورت خودکار اطلاعات مورد نیاز را به شرکت می‌فرستند. با میانگین گرفتن از ارقام به دست آمده برای تک تک اپیزودهای یک سریال، میانگین بیننده‌ی یک مجموعه در هر فصل به دست می‌آید.

جنسیت و سن جامعه‌ی آمارهای نیلسن نیز تاثیر زیادی در موفقیت یا شکست سریال‌ها دارد. این روزها هرچه درصد مخاطبان 18-25 سال یک برنامه‌ی تلویزیونی بالاتر باشد، برای شبکه‌ها از ارزش بیشتری برخوردار است. در سال‌های اخیر هم این شرکت سعی کرده تا روش‌ها و الگوهای تازه‌ای را برای به دست آوردن آمارهای متفاوت و کارآمد ابداع کند. مانند بررسی شبکه‌های اجتماعی و کاربرانی که سریال‌ها و برنامه‌های خاص را تعقیب می‌کنند. شرکت «کانتار مدیا» بعد از نیلسن دومین شرکت بزرگ و معتبر در زمینه‌‌ی بررسی و انتشار داده‌های آماری مرتبط با رسانه‌های جمعی به شمار می‌رود.

اما برویم به سراغ ترین‌های تلویزیون در نقاط مختلف دنیا. سابقه‌‌ای که از بینندگان برنامه‌های تلویزیونی در حدود یک قرن اخیر به دست آمده، نشان می‌دهد که برنامه‌های ورزشی و مناسبتی زنده با اختلاف نسبت به برنامه‌های نمایشی در صدر جدول پربیننده‌ها قرار دارند. برای مثال تخمین زده می‌شود که پخش زنده‌ی بازی‌های المپیک 2008 پکن، به طور میانگین 4.7 میلیارد بیننده (هفتاد درصد جمعیت کل زمین) را در کشورهای مختلف پای تلویزیون نشانده‌است.

یا مسابقه‌ی کریکت میان پاکستان و هندوستان در مرحله‌ی نیمه نهایی جام جهانی 2011، حدود یک میلیارد بیننده داشت. پخش زنده‌ی کنسرت الویس پریسلی از هاوایی در سال 1973 و قدم گذاشتن انسان بر روی ماه، از جمله پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی غیرورزشی در سراسر دنیا محسوب می‌شوند. از دیگر برنامه‌های شاخص می‌توان به مسابقه موسیقی سالیانه «یورویژن»، مراسم خاکسپاری پرنسس دایانا، مراسم خاکسپاری مایکل جکسون و نجات کارگردان معدن در شیلی اشاره کرد که عقاید متفاوتی درباره‌ی آمار مخاطب آنها وجود دارد.

برای بررسی بیشتر هم می‌توانیم رکوردهای تلویزیونی به تفکیک هر کشور را مرور کنیم. در چین پرجمعیت‌ترین کشور دنیا، جشن سال نوی چینی که هر ساله از CCTV (تلویزیون مرکزی چین) پخش می‌شود، با میانگین 700 میلیون تا یک میلیارد بیننده در صدر قرار دارد. اخبار شبانگاهی این شبکه هم تقریبا دارای 135 میلیون بیینده‌ی دائمی است. در اروپا هم اولویت با فوتبال است. پخش زنده‌ی فینال جام جهانی 1966 از شبکه‌ی بی‌بی‌سی وان هم‌چنان پربیینده‌ترین برنامه‌ی تلویزیونی در انگلستان باقی مانده‌است.

در آمریکا هم فوتبال (از نوع آمریکایی‌اش) حرف اول را می‌زند و مسابقه سوپربال با حدود 110 میلیون مخاطب پیشتاز است و امسال هم با 111.3 میلیون بیننده را پای تلویزیون نشاند. اما آمریکایی‌ها سریال‌هایی تلویزیونی را با جدیت بیشتری دنبال می‌کنند. قسمت آخر سریال M*A*S*H که زمستان 1983 به روی آنتن رفت، نزدیک 106 میلیون بیننده و 77 درصد از مخاطبان تلویزیونی را به خود اختصاص داد. «چیرز» با 84.4 میلیون، «فراری» با 78 میلیون، «ساینفیلد» با 76.3 و «دوستان» با 52.9 میلیون بیننده در رده‌های بعدی قرار دارند.

سال گذشته نیز فصل دهم سریال پلیسی NCIS از شبکه‌ی سراسری «سی‌بی‌اس» با 21.34 میلیون بیننده، به پرمخاطب‌ترین سریال تلویزیونی و رده‌ی اول در جدول آمار نیلسن در آمریکا تبدیل شد. در انگلستان هم سریال‌های معروف بی‌بی‌سی، بیشترین بیننده را دارند. اپیزود ویژه‌ی «روز دکتر» از سریال محبوب «دکتر هو» با 12.8 میلیون بیننده در سال 2013 پرمخاطب‌ترین بوده ولی هم‌چنان با رکورد 30 میلیونی سریال «ایست اندرز» در دهه‌ی هشتاد فاصله دارد.

نکته‌ی قابل توجه دیگر استقبال از سریال‌های پرطرفدار آمریکایی در نقاط مختلف دنیاست. برای مثال «مرده متحرک»، «بازی تاج و تخت» و «افسارگسیختگی» که محبوب‌ترین سریال‌های شبکه‌های کابلی آمریکا هستند، در کشورهای مختلفی به‌صورت هم‌زمان یا با تاخیر پخش می‌شوند ولی با توجه به میزان روزافزون دانلود غیرمجاز و تماشای آنلاین سریال‌ها، آمار دقیق و قابل استنادی از مجموع مخاطب آنها در سراسر دنیا در دسترس نیست.

بریکینگ بد (افسارگسیختگی) که تحسین شده‌ترین سریال تلویزیونی تاریخ شمار می‌رود و اپرای آن هم به زودی از برادوی سر در خواهد آورد، با اپیزود فینال خود به رکورد 10.3 میلیون بیننده در آمریکا رسید. گیم آو ترانز (بازی تاج و تخت) هم در فصل سوم خود با میانگین 14.2 میلیون بیننده، بعد از «خانواده سوپرانو» پرمخاطب‌ترین سریال شبکه‌ی کابلی HBO به حساب می‌آید.

واکینگ دد (مرده متحرک)، سریال ترسناک و آخرالزمانی شبکه‌ AMC هم فصل چهارمش هم اکنون در حال پخش است، با عبور از مرز 16 میلیون بیننده در میان شبکه‌های کابلی آمریکا در رده‌ی اول قرار دارد. از عناوین شاخص و قدیمی‌تر هم می‌توان «لاست» را نام برد که یکی از ده سریال محبوب و پربیننده در سراسر دنیا بود، اما در زمان پخش فصل‌های ابتدایی آن حدود 19 میلیون بیننده در آمریکا، 6.7 میلیون بیننده در انگلستان و 2.2 میلیون ببینده در استرالیا داشت. باید این نکته را هم در نظر گرفت که با وجود محبوبیت این محصولات، سریال‌های بومی هم‌چنان در کشورهای خود آمار قابل توجهی دارند.

نمونه‌ی معروف سریال ترکی «سده‌ی باشکوه» یا همان «حریم سلطان» است که در 56 کشور مختلف (بیشتر در خاورمیانه و منطقه‌ی بالکان) پخش شده و حتی شبکه‌های چینی، روسی، ایتالیایی و فرانسوی هم به سراغ آن رفته‌اند و در کشورهایی مانند یونان و بوسنی جزو پنج برنامه‌ی تلویزیونی اول قرار گرفته‌است. به همین دلیل مخاطبین این سریال بین 150 تا 200 میلیون نفر تخمین زده می‌شوند که اگرچه کمی خوشبینانه است ولی هم‌چنان با رکورد چهار میلیارد نفر آقای سلحشور، اختلاف فاحشی دارد!